Bazıları 100 yaşına kadar sağlıklı yaşayabiliyor, bazıları ise daha genç yaşlarda önemli sıhhat problemleriyle karşılaşıyor. Pekala, uzun hayatın sırrı nerede gizli? Genetik mi, yoksa ömür şekli mı daha belirleyici? İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Halil Ertürk, genetiğin yaşlanma üzerindeki tesirlerini ve epigenetikle birlikte sağlıklı ömür alışkanlıklarının bu süreci nasıl değiştirdiğini anlattı.
BİLİMSEL ARAŞTIRMALARIN SON YILLARDA EN ÇOK AĞIRLAŞTIĞI KONU
Kimler uzun yaşar? Uzun hayat aileden aldığımız bir miras mı yoksa çok daha fazlası mı? Bilimsel araştırmaların son yıllarda en çok ağırlaştığı mevzuların başında uzun ve sağlıklı ömür geliyor. Şimdiye kadar yapılan araştırmalara nazaran insan ömrünün yaklaşık yüzde 25 ila 40’ının genetik faktörlerle bağlı olduğu belirlendi. Pekala ya geri kalan yüzde 60’lık kısımda tesirli olan neydi? İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Halil Ertürk, yüzde 60’lık bu değerli kısımda çevresel şartların, hayat biçimi tercihlerinin ve rastlantısal tesirlerle şekillendiğini belirtiyor ve “İyi bir genetik altyapıya sahipseniz bu önemli bir avantajdır; lakin bu talihi en güzel biçimde değerlendirebilmek için epigenetik tesirleri de anlamak gerekir. Genetiği, piyanonun tuşları üzere düşünebiliriz. O tuşlara hangi sırayla ve nasıl basılacağını belirleyen ise epigenetik düzeneklerdir. Besinler, toksinler, gazlar, radyasyon, idman, uyku, gerilim ve enfeksiyonlar üzere çevresel faktörler bütününü tabir eden ekspozom, bu “piyanist”in notalarını oluşturur. DNA üzerindeki belli bölgelerde gerçekleşen metilasyon ya da histon modifikasyonu üzere epigenetik düzenlemeler, genlerin etkin mi yoksa pasif mi olacağını belirler” dedi.
UZUN HAYAT “OLAĞANÜSTÜ GENLER”E BAĞLI! YA SİZDE YOKSA?
Guinness rekorlarına nazaran dünyanın en uzun yaşayan insanı olarak geçen 122 yaşında hayatını kaybeden Jeanne Louise Calment’ten örnek veren İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Halil Ertürk,“Bu kişi 117 yaşına kadar sigara içiyordu. Alkol ve çikolataya da hayli düşkündü. Kimi şahıslar fevkalâde genetik profile sahip olabilir” diye konuştu. Uzun ömürlü aileler incelendiğinde yaşlanmaya karşı gözetici genetik profillerin, sağlıklı metabolizma ve düşük hastalık riskinin öne çıktığını söyleyen Uzm. Dr. Halil Ertürk,“Bu özellikler, uzun ve sağlıklı ömrün aile içinde genetik olarak aktarılabildiğini gösteriyor. Uzun ömürlü ailelerin üyeleri, daha düşük kan şekeri, insülin ve trigliserid seviyeleri ile daha sağlıklı bir metabolik profile sahip. Bu özellikler, yaşlanmaya bağlı hastalıkların gecikmesini ve daha uzun sağlıklı ömür müddetini destekliyor. Bu ailelerde Alzheimer, diyabet, kalp yetmezliği üzere yaşa bağlı hastalıkların görülme sıklığı daha düşük. Ayrıyeten, kanser üzere hastalıklara karşı hem daha dirençli hem de hastalık sonrası daha güçlü oldukları gözleniyor. Bu ailelerde, sağlıklı hayat müddetini uzatan, bir kısmı büyük oranda doğrulanmış, bir kısmı kısmen doğrulanmış kimi genler ön plana çıkıyor” dedi.
İŞTE UZUN HAYAT GENLERİ
APOE2: Bu varyant, Alzheimer ve kalp hastalığı riskini azaltıyor.
FOXO3a: Hücrelerin gerilime karşı direncini artıran ve DNA tamiratını destekleyen bir “hücre bekçisi” olarak vazife yapar.
CETP ve APOC3: Bu genlerin muhakkak varyantları, âlâ kolesterol (HDL) düzeylerini artırıp trigliseritleri düşürerek kalp-damar sıhhatini korur.
IGF-1R ve d3GHR: Büyüme sinyallerini yöneten bu genlerin düşük aktiviteli varyantları, metabolizmanın yavaşlamasına ve ömür mühletine katkıda bulunur.
Sirt6: Yaşlanma aksisi bir “Sirtuin” geni olan Sirt6, DNA hasarlarını onararak genomun sağlıklı kalmasını sağlar.
NE VAKİT YAŞLANACAĞINIZI SIHHAT İDARENİZ BELİRLİYOR!
Genetik yatkınlığın kronolojik (takvim) yaşımızdan farklı olan biyolojik yaşımızı direkt etkilediğini belirten Uzm. Dr. Halil Ertürk, “Özellikle DNA tamiratı ve genom stabilitesi ile ilgili genler, yaşlanma suratımızda kritik rol oynar. Yaşlandıkça, genetik tesirler çevresel faktörlerle daha fazla etkileşime girer. Bilhassa uyku kalitesi ve beslenme üzere faktörler, genetik riskin yüksek olduğu bireylerde bile yaşlanma suratını yavaşlatabilir. Genetik yatkınlık yaşlanma sürecini şekillendirse de, sağlıklı yaşam tarzı seçimleri genetik riskleri direktörün, uzun ve sağlıklı bir hayat sürmenin en tesirli yoludur” dedi.
8 HAFTADA 4,6 YIL GENÇLEŞMEK MÜMKÜN MÜ?
Yaşam stili odaklı sadece 8 haftalık bir müdahale programında, DNA metilasyon saati kullanılarak ölçülen biyolojik yaşın ortalama 4,6 yıl geriye çekilebildiğinin gösterildiğini söyleyen Uzm. Dr. Halil Ertürk, “Bu da genetik kodumuzu değiştiremesek bile, genlerin nasıl çalışacağını etkileyen epigenetik düzenlemeleri yönlendirebileceğimizi ortaya koyuyor. Sağlıklı beslenme, antrenman, kaliteli uyku, gerilim idaresi ve çevresel toksinlerden uzak durmak üzere alışkanlıklar, genetik riskiniz ne olursa olsun hayat mühletini uzatabilir ve hayat kalitesini artırabilir” diye konuştu. Genetik müdahalelerin, gelecekte yaşlanma sürecini yavaşlatmak hatta bilakis çevirmek için değerli bir araç haline gelebileceğine dikkat çeken İç Hastalıkları Uzmanı Dr.Halil Ertürk, “Bu fikir artık bilim kurgu olmaktan çıktı. Bugün laboratuvar ortamında deneysel olarak uygulanan genetik tedaviler, yaşlanmanın kök nedenlerini gaye alarak biyolojik yaşı geri çekme potansiyeli taşıyor” dedi.
YAŞLANMAYI GECİKTİRMEYİ HEDEFLEYEN GENLER
Telomeraz: Hücre bölünmesiyle kısalan telomerleri (kromozom uçları) uzatarak hücresel yaşlanmayı yavaşlatır. Bilhassa kök hücre ve bağışıklık sistemi hücrelerindeki yaşlanmanın bilakis çevrilmesi bütün bedende gençleşme tesirini oluşturur.
Follistatin: Kas büyümesini engelleyen Myostatin proteinini bloke ederek yaşa bağlı kas kaybını (sarkopeni) önler.
Klotho: Bilhassa beyin sıhhatini korur ve Alzheimer ile alakalı Amiloid-β plaklarını azaltmaya yardımcı olabilir.
PGC-1a: Hücrelerimizin güç santrali olan mitokondrilerin işlevini güzelleştirerek yaşlanmaya bağlı güç düşüşünü maksatlar.
Yorum Yap