Birey, birden fazla vakit kendi seçimlerinden fazla toplumun ne düşündüğüne nazaran hareket eder; sıradanlaşır ve özgünlüğünü kaybeder… Pekala Heidegger’in Das Man kavramı tam olarak neyi tabir ediyor?
Gündelik hayatta sıkça kullandığımız “Elalem ne der?” cümlesi, sadece bir atasözü değil, bireyin toplumsal onay arayışı içinde kendi benliğini feda etmesinin bir göstergesi. 20. yüzyılın en kıymetli filozoflarından Martin Heidegger, bu durumu Varlık ve Vakit (Sein und Zeit, 1927) isimli yapıtında “Das Man” (Almancada “herkes”, “insanlar”) kavramıyla tanımlıyor.
Heidegger’e nazaran birey, toplumun görünmez kurallarına boyun eğdiğinde kendi “otantik benliğini” kaybeder. “Das Man”, bireyin kendi kararlarını değil, “insanların genel olarak ne yaptığını” temel alarak yaşadığı bir varoluş biçimini temsil eder. Türkçedeki “elalem ne der?” sözü, işte bu felsefi boyutun halk lisanındaki karşılığıdır.
HEİDEGGER’İN UYARISI: HERKES ÜZERE OLMAK, HİÇ KİMSE OLMAKTIR
Heidegger, Das Man’ı çağdaş toplumun en sinsi tehlikelerinden biri olarak görür. Zira bu kavram, bireyin sorumluluğu topluma devretmesini sağlar. İnsan artık kendi kararlarını değil, “herkesin yaptığı” şeyi yapar; kendi kıymetleriyle değil, toplumun beklentileriyle yaşar.
“Das Man” diyor Heidegger, “her şeyi düzenler, lakin aslında kimse değildir.”
Bu durum, bireyin özgünlüğünü yok eder. İnsan “kendisi gibi” değil, “herkes gibi” olur. Yani “Elalem ne der?” kaygısıyla hareket eden kişi, aslında kendi varlığını diğerlerinin bakışına teslim eder.
OTANTİK VARLIK: KENDİ SESİNİ DUYMANIN CESARETİ
Heidegger’e nazaran, özgürleşmenin yolu “Das Man”ın sesini susturmak ve kendi varoluşunun sorumluluğunu üstlenmekten geçer. İnsan, lakin kendi kararlarının yükünü taşıdığında “otantik varlık” haline gelir. Bu da, “elalem ne der?” yerine “ben ne istiyorum?” sorusunu sorabilme hamasetini gerektirir.
Filozof, bu durumu bir çeşit “varoluşsal uyanış” olarak tanımlar. Birey, toplumun anonim beklentilerinden sıyrıldıkça daha gerçek bir ömür sürer.
DİJİTAL ÇAĞIN DAS MAN’I: TOPLUMSAL MEDYA VE GÖRÜNÜRLÜK ARZUSU
Heidegger’in 1920’lerde lisana getirdiği bu kavram, bugün dijital çağda daha da aktüel bir mana kazanıyor. Artık “elalem” sırf komşular ya da akrabalar değil; takipçiler, beğeniler ve algoritmalar haline geldi.
Sosyal medyada onay alma dileği, Das Man’ın dijital versiyonuna dönüşmüş durumda. Birey, özgünlüğünü “beğenilme” korkusuyla değiştiriyor. Heidegger’in uyarısı bu noktada yine yankılanıyor: Toplumun sesiyle değil, kendi sessizliğiyle yüzleşebilen insan gerçek manada özgürdür.
Yorum Yap