Vagus hududu nedir, nasıl rahatlatılır?

Sosyal medya hesaplarımda kısa bir gezinti yapmaksa, vagnus sonu hakkında sayısız tavsiye görmeme yetiyor; nasıl güzelleştirilir, uyarılır ve hatta ‘sıfırlanır’. Bu paylaşımlarda bunun gerilim ve dert düzeylerini azaltacağı tez ediliyor.

Kauçuk diş fırçası gibisi bir şeyle kulağınıza dokunmak, gözlerinizi bir taraftan başkasına kaydırmak, bedeninize ufak vuruşlar (tapping) ya da gargara yapmak.

Bunlar, bu sonu “eğitmek” ve sıhhatinizi artırmak için verilen birçok teklifin yalnızca birkaçı.

Stres seviyemiz arşa çıkmışken ve 35 yaş altındakilerde “tükenmişlik sendromu” hadiseleri artarken, toplumsal medyanın bu içeriklerle dolup taşmasına ve bunların milyonlarca kere görüntülenmesine şaşmamak gerek.

Önerilen yollardan kimileri saçma görünebilir. Fakat nitekim bedenimizdeki bu muazzam “haberciyi” eğitmek mümkün mü ve bu hayatın geriliminden bizi süratlice arındırabilir mi?

Bunu deneyimlemek için, Stockport’ta mumlarla aydınlatılmış bir stüdyodayım… Kendimi bir küme beşerle birlikte, sesli biçimde mırıldanırken buluyorum.

Bana mırıldanmanın vagnus sonlarını uyardığı ve kalp atış süratimizi düşürdüğünü söylüyorlar. Hakikaten de biraz rahatlamaya başladığımı hissediyorum. Vücudumda düşük frekanslı mırıltının titreşimlerini fark ediyorum ve zihnim biraz sakinlemiş üzere görünüyor.

Bu somatik (bedenle ilgili olan) sınıfında yoga terapisti Eirian Collinge bizi, derin nefeslerden, sallanmaya ve bedenlerimize ufak vuruşlar yapmaya (tapping) taşıyan, nazik hareketlerden oluşan bir akışa sokuyor.

Sosyal medyada dolaşan tüm tekniklere inanmıyor olsa da, Eirian kendi pratiğinde nefes, göz hareketleri ve vücuda ufak vuruşlar olduğunu söylüyor.

Ama ekliyor; “bu bir süreç ve süratli bir tedavi sistemi yok.”

Bu yaklaşım, vücutlarımızla dışarıdan tekrar ilişki kurarak hudut sistemimizi sakinleştirebileceğimizi öne süren bir teoriye dayanıyor.

Bunun vücutlarımızın komplike sistemlerini kolaya indirgemek olduğunu savunan bilim insanları da var; günümüzün ağır, süratli dünyasında ufak da olsa bir huzur bulmamız için tesirli olduğunu söyleyen de.

Birkaç minder yanımda uzanan Sarah bu derslere yaklaşık bir yıl evvel gelmeye başlamış. Kendi tecrübesinin “hayat dönüştürücü” olduğunu söylüyor; “İlk seanstan sonra ağladım. Güya beynim birinci sefer kendisini kapatmış üzereydi.”

35 yaşında olan ve ruh sıhhatiyle ilgili zorluklar yaşadığını söyleyen Sarah, bunu “beynini diş ipiyle temizlemeye” benzetiyor.

Sarah’nın partneri Xander buna katılıyor ve hislerinin daha çok farkında olmasını sağladığını söylüyor.

“Erkekler olarak bunu yapmaya programlanmış değiliz. Yetişkinliğimin büyük kısmında depresyonla gayret ettim lakin artık niyetlerimi tamir etmek yerine, hislerimle oturup, onları kabul edebiliyorum.

“Hayat başa çıkabileceğimden daha fazlasını getirdiğinde, işten biraz vakit alıyorum. Koşuya çıkıyorum, doruklara tırmanıyorum mesela.

“Sinir sistemimi anlamak bunun dev bir kesimiydi.”

Latince “gezinmek” manasına gelen “vagus” beyinde sağ ve sol olmak üzere iki kola ayrılarak başlıyor ve bütün ana organlar ortasında irtibat kurup, yaşamsal bilgileri daima ileri-geri taşıyor.

Nefes almak, nabız suratı ve sindirim üzere üzerine düşünmediğimiz işlevleri denetim eden otonom hudut sisteminin bir modülü.

Sistem kısmen şunlardan oluşuyor:

Sempatik hudut sistemi: Bizi yırtıcı bir hayvan tarafından kovalanmaktan, çok kıymetli iş görüşmelerine kadar farklı durumlara hazırlayan “savaş ya da sıvış” reaksiyonumuzu tetikleyen kısım

Parasempatik hudut sistem: Bedenin fren yapmasına ve sükunet haline geri dönmesine yardımcı olmak için vagus hududuna bağımlı sistem

Bu ikisi ortasında senkron yoksa, sıkıntıları görmeye başlıyoruz.

Peki, nitekim vagus hududunu etkinleştirme teşebbüsünde bulunarak kendi istikrarımızı tekrar ayarlayabilir miyiz?

Psikiyatrist Prof. Hamish McAllister-Williams şüpheli.

“Vagus sonunun uyarılmasının, epilepsi ve tedaviye dirençli depresyon üzere nörolojik rahatsızlıklara yeterli geldiğine dair sağlam deliller var. Ama bu stimülasyon bedene takılı bir aygıttan geliyor, vagus sonuna elektrik gücü sinyali gönderen bi çeşit kalp pili üzere.”

Cihaz, vagus sonu üzerinde beyne orta şiddette elektrik stimülasyonları yolluyor ve modumuzu düzenlememize yardımcı olan serotonin ve dopamin üzere kimyasalların salımını başlatıyor.

Vücudun içine bu aygıtın takılması açık ameliyat gerektiriyor lakin giyilebilir teknoloji büyüyen bir pazar.

Fiyatları 200 ila 1000 sterlin (11 bin ila 55 bin TL) ortasında değişen bu aygıtlar genelde kulağa, boyna ya da göğüse iliştiriliyor.

Prof. McAllister-Williams explains “Dışarıdan stimüle eden aygıtların potansiyel olarak beyin işlevlerini etkilediğini gösteren kimi muteber araştırmalar var. Lakin bedenin içine takılanlara kıyasla çok daha az delil bulunuyor” diyor.

Dış aygıtlarda elektrik sinyalleri, derisi, dokuları, kasları ve yağı geçmek zorunda, yani durum beden içindeki aygıtlar kadar kolay değil.

Lucy Lambert ise tükenmişlik yaşadığı sırada dışarıdan takılan vagus hududu aygıtlarının yararlı olduğunu anlatıyor.

Üç çocuk annesi Lambert, büsbütün “stresli, yorgun ve kaygılı” olduğu için ilkokul öğretmenliği mesleğini bıraktığını söylüyor.

“Uzun müddettir boş depoyla gidiyordum lakin fark etmemiştim. Sonra birden çarptı. Hayattaki yapılacaklar listesi çok fazla geldi.

“Ruhsal yük o kadar fazlaydı ki, yataktan çıkamıyordum.”

Lambert çeşitli tıbbi teşhis eforlarına giriştikten sonra, bir yere varamadığını düşünmeye başladı.

Erkek kardeşi vagus sonu aygıtlarını tavsiye etti.

“Yük fazla gelmeye başladığında evvel baş ağrısı çektiğimi gördüm. Sonra aygıtı günde iki kere 10’ar dakika taktım. Baş ağrısı geçti ve tüm bedenim sakinleşti.

“Titreşimler, sahiden işe yarıyorlar.”

Lucy Lambert, aygıtların kendisinin tükenmişliğini tedavi etmediğini fakat “iyileşmenin başlayabileceği şartları yaratmasına yardımcı olduğunu” vurguluyor.

Ağrı idaresi alanında çalışan Dr. Chris Barker, tıbbın bu alanının hâlâ geliştiğini söylüyor.

Barker, vagus hududunun değerinin daha yeterli anlaşıldığını belirtiyor, lakin istikrarsız bir hudut sisteminin ruh sağlığımızdan nabzımıza ve sindirimimize kadar birçok şeyi etkilediğine dair “net kanıtlar” olsa da, hâlâ problemlerin nasıl düzeltileceği konusunda bütün cevaplara sahip olmadığımızı vurguluyor.

“Problemli olan bir şeye odaklanıp, bunu düzeltmeye odaklanmak nitekim rasyonel. Bedenimiz natürel çok karmaşık ve bazen gördüğümüz sorun, daha genel manada sistemdeki bir dengesizliğin modülü olabilir.”

Chris Barker ayrıyeten problemin sizde neyin işe yaradığını çözmek olduğunu ve bunun vakit alabileceğini vurguluyor.

Bu ortada mevcut bir kalp ya da teneffüs sıkıntınız varsa, hudut sisteminizi yine dengelemek ya da uyarmaya çalışmadan evvel hekiminize danışmanız gerekiyor.

Şimdi 47 yaşında olan Lucy kendi tükenmişlik tecrübesini yaşadıktan birkaç yıl sonra oburlarının duygusal dayanıklılık ve kendine inanç kazanmasına yardımcı olmak için yeni bir iş başlatıyor.

Cihazını hâlâ her gün kullanıyor, meditasyon yapıyor ve nizamlı olarak hislerini paylaşıyor.

“Cihazlar dinlenmemi ve kendimi kapatabilmemi sağlıyor” diyor. Ancak asıl fark yaratanın aygıtlar mı yoksa çok gereksinim duyduğu dinlenme fırsatını bulması mı olduğunu bilmenin zorluğunu kabul ediyor.

Bu aygıtlar konusunda sağlam bilimsel delil eksikliği olsa da Lucy’nin güzelleşmesinde kıymetli bir rol oynadı. Hudut sistemini ve vagus hududunun değerini anlamanın kendisini güçlendirdiğini belirtiyor.

“Ruh sıhhatime ve iyiliğime sahip çıkmamı sağladı ve bu büyü bir şey.”