Daha alımlı kokmanızı sağlayacak yiyecekler neler?

İskoçya’daki Stirling Üniversitesi’nden toplumsal psikoloji profesörü Craig Roberts, son yıllarda yapılan kimi araştırmaların, kokunun genlerimiz, hormonlarımız, sıhhatimiz ve hijyenimiz tarafından şekillendiğini ortaya koyduğunu söylüyor.

Prof. Roberts, “Kadın ya da erkek olmamız, genç ya da yaşlı, heteroseksüel ya da eşcinsel, baskın ya da itaatkâr, yumurtlama periyodunda ya da gebe, hasta ya da sağlıklı, keyifli ya da üzgün olmamız fark etmiyor” diyor.

Bu faktörlerin birçok denetimimiz dışında; lakin hepsi değil. Kokumuzu etkileyen kıymetli bir öge da yediklerimiz.

Beslenmemiz yalnızca genel kokumuzu değil, diğerleri tarafından nasıl algılandığımızı ve ne kadar cazibeli bulunduğumuzu da etkiliyor.

Bu hususta yapılan araştırmalar az lakin giderek artıyor.

NEFES VE TER

ABD’nin Binghamton kentindeki New York Eyalet Üniversitesi’nde sıhhat ve zindelik çalışmaları doçenti Lina Begdache’a nazaran yediklerimiz kokumuzu iki ana yoldan etkiliyor: Bağırsaklarımız ve cildimiz.

İlki bağırsak.

Yediklerimizi sindirirken bakteriler devreye girer. Bu bakteriler, yiyeceklerdeki kimyasalları parçalayarak gazlar, yani uçucu moleküller üretir. Bu gazlar, yediklerimizle tıpkı yoldan bedenimizden atılır.

Bu durum bilhassa tükettiğimiz besinlere bağlı olarak makus nefese, yani halitozise neden olabilir. Datalara nazaran dünya genelinde yetişkinlerin yaklaşık üçte biri bir tıp halitozis sorunu yaşıyor, lakin nedenleri sadece sindirimle sonlu değil.

İkinci ise cilt.

Besinlerin kimyasal bileşenleri metabolize olduktan sonra kan sirkülasyonuna karışır ve beden dokularına ulaşır. Bunların bir kısmı ter yoluyla atılır ve ciltteki bakterilerle etkileşime girerek bir koku oluşturur.

Evet, terin kendisi kokusuzdur; makus kokuyu yaratan, terde çoğalan bakterilerdir.

Farklı yiyecekler bu süreçte farklı kimyasallar üretir; bu nedenle kokuların şiddeti de değişir.

Ancak en keskin kokuların neredeyse hepsinin ortak bir nedeni vardır, o da kükürt.

Yine de kimi araştırmalar bu keskin bileşiklerin beklenmedik bir biçimde bizi daha cazip gösterebileceğini öne sürüyor.

MEYVE VE SEBZELER

Brokoli, lahana, Brüksel lahanası ve karnabahar üzere sebzeler sağlıklı bir beslenmenin temeli olabilir. Lakin ancak çürümüş yumurta kokusunu andıran bol ölçüde kükürtlü bileşik içerirler.

Beslenme terapisti Kerry Beeson, bu bileşiklerin kana karışıp cilt bakterileriyle etkileşime girdiğinde, teriniz güçlü ve keskin kokabileceğini söylüyor.

Soğan ve sarımsak üzere allium ailesinden besinler de emsal bir tesire sahip. Bedende metabolize olduklarında diallyl disülfid ve allyl metil sülfid üzere kokulu bileşiklere ayrışırlar.

Bu bileşikler bedenden farklı vakit aralıklarında atılır: Biri çabucak yemek sonrası, oburu ise yaklaşık 30 dakika sonra doruğa ulaşır.

Ancak değişiktir ki, araştırmalar sarımsağın nefesi makûs kokutsa da koltuk altı terini daha cazibeli hale getirdiğini gösteriyor.

Bilim insanları, 42 erkeğin 12 saat boyunca taktığı ter pedlerini topladı. İştirakçilerin bir kısmı az, bir kısmı çok sarımsak yedi, kimileri ise sarımsak desteği aldı.

82 bayan, bu pedleri “hoşluk”, “çekicilik”, “erkeksilik” ve “yoğunluk” açısından kıymetlendirdi.

Az sarımsak yiyenler çok fark yaratmadı, fakat bol sarımsak tüketenler daha seksi bulundu.

Takviye alanlar da daha cazibeli kokuyordu.

Deneyin gerisindeki bilim insanı Jan Havlíček, “Bu çalışmayı üç kere tekrarladık zira sahiden şaşırdık” diyor

Çek Cumhuriyeti’nin başşehri Prag’daki Charles Üniversitesi’nde insan etolojisi ve kimyasal irtibat üzerine çalışan bir araştırmacı olan Havlíček sarımsağın antioksidan ve antimikrobiyal özelliklerinin insanların sıhhatini güzelleştirdiğini, bu nedenle kokularının da daha güzel algılanmış olabileceğini düşünüyor.

Daha fazla meyve ve zerzevat tüketen erkekler daha çiçeksi ve tatlı bir kokuya sahip

Bazı sebzeler ise çok özel bir tesir yaratır. Kuşkonmaz sindirildiğinde asparagusic asit isimli bileşik, kükürtlü hususlara dönüşür. Metanthiol ve dimetil sülfid üzere bu kimyasallar hem terin hem de idrarın karakteristik kokusuna neden olur.

Kükürtlü bileşikler uçucudur, bu yüzden havada kolaylıkla dağılırlar; tuvalette bu kokunun fark edilmesi de bundandır. Koku çoklukla beş saatten uzun sürer.

Herkes bu kokuyu üretmez. 1950’lerde yapılan araştırmalar insanların yarısından azının kuşkonmaz kokulu idrar ürettiğini gösterirken, 2010’daki bir çalışma iştirakçilerin yüzde 90’ından fazlasında bu kokunun görüldüğünü buldu.

Ayrıca herkes bu kokuyu fark edemez; genetik faktörler kokuyu algılayabilme yeteneğini de tesirler.

Daha genel manada, meyve ve zerzevat tüketiminin artması insanı daha alımlı kokulu hale getirebilir.

2017’de Avustralya’da yapılan bir çalışmada, daha fazla meyve ve zerzevat tüketen erkeklerin kokularının daha meyvemsi, çiçeksi ve tatlı bulunduğu ortaya çıktı.

Aynı araştırma, cilt tonu daha sarımsı olan bireylerin, yani havuç, balkabağı, domates ve papaya üzere karotenoid bakımından güçlü besinleri daha çok tüketenlerin, daha cazip göründüğünü de ortaya koydu.

Ayrıca az ölçüde yağ, et, yumurta ve tofu içeren diyetler de beğenilen kokulu terle ilişkilendirilirken, karbonhidrat yüklü diyetler en az seksi kokularla sonuçlandı.

ET VE BALIK

Et ve balık da bedende bariz kokular oluşturabilir. Zira hayvansal proteinler aminoasit ve yağlara parçalanır, bunlar ter yoluyla atılırken cilt bakterileriyle etkileşime girer.

Balık ve baklagiller, trimetilamin isimli güçlü kokulu bileşik bakımından güçlü. Beden bu bileşiği kokusuz hale getiremezse trimetilaminüri ya da “balık kokusu sendromu” ismi verilen bir rahatsızlık ortaya çıkar.

Et içermeyen diyet uygulayan insanların kokusu ekseriyetle daha seksi bulundu

Beslenme terapisti Kerry Beeson’a nazaran bu epeyce az bir durum.

Örneğin 2025’te bildirilen bir olayda, kılıç balığı da dahil olmak üzere balık yedikten sonra çürümüş balık üzere kokmaya başlayan 10 aylık bir bebekte süreksiz trimetilaminüri görülmüştü. Dikkatli diyet takibiyle sorun ortadan kalktı.

2006’da Havlíček’in grubunun yaptığı öteki bir çalışmada ise 30 erkek, iki hafta boyunca et içeren yahut etsiz diyet uyguladı.

Kadınlar, bu erkeklerin ter kokusunu güzellik, çekicilik, erkeksilik ve yoğunluk açısından kıymetlendirdi. Etsiz diyet uygulayanların kokusu daha seksi, daha beğenilen ve daha az ağır bulundu.

Havlíček, “Bizi en çok şaşırtan, et yiyenlerin, et yemeyen devirlerine nazaran biraz daha makûs kokmalarıydı” diyor.

Bu sonuçlar Havlíček için beklenmedikti, zira tarih boyunca et, insan beslenmesinin kıymetli bir kesimiydi.

Ancak Havlíček, erken periyot insanlarının, günümüz toplumlarındaki kadar sık et tüketmediklerini hatırlatıyor:

“Evrimimiz boyunca her gün et yemek olağan bir şey değildi.”

ALKOL VE KAHVE

New York Eyalet Üniversitesi’nden Begdache’a nazaran, bilhassa sık ve fazla tüketildiğinde alkol hem sindirim sistemi hem de ter bezleri yoluyla makûs kokuya neden olabilir.

Karaciğerde parçalanırken asetaldehit ismi verilen uçucu ve zehirli bir bileşik ortaya çıkar; bu bileşik bayat alkol kokusuna emsal bir koku verir.

199 yılında Amerika’da yapılan bir çalışmada polis memurları, bireylerin ağız kokusundan alkol alıp almadıklarını yüzde 60 ila yüzde 85 oranında yanlışsız kestirim edebildi.

Ayrıca alkol, bedeni susuz bırakarak tükürük üretimini azaltır, bu da ağızda bakterilerin çoğalmasına ve makûs kokunun kalıcı hale gelmesine neden olur.

Bir araştırmaya nazaran, 235 kişi ortasında her gün alkol tüketenler makûs nefes sorunu yaşayan ve nefesinde daha yüksek oranda uçucu kükürt bileşiği bulunan küme oldu.

2010’daki öteki bir çalışmada ise bira içen erkeklerin kokusunun su içenlere nazaran daha alımlı bulunduğu ortaya çıktı lakin berbat haber şu ki, bu çekicilik yalnızca sivrisinekler içindi.

Kahve ve çayda bulunan kafein, koltuk altı ve kasık üzere bölgelerdeki apokrin bezlerini uyarıyor. Beeson bunun da ter üretimini artırarak bakterilerin çoğalması için uygun bir ortam yarattığı ve kokuyu ağırlaşabildiğini söylüyor.

Ayrıca kimi araştırmalar, kafein moleküllerinin terde de bulunabildiğini gösterdi. Fakat kafeinin kokunun niteliğini nasıl etkilediğine dair şimdi elimizde bir bilgi yok.

KOKUNUN TOPLUMSAL ETKİSİ

İskoçya’daki Stirling Üniversitesi’nden Prof. Roberts “Biz memelileriz ve başka tüm memeliler üzere, koku da toplumsal etkileşimlerimiz üzerinde büyük bir tesire sahip” diyor.

Koku, çekiciliğimizi belirleyen birçok faktörden sadece biri.

Roberts’a nazaran, kokunun tesirini görünüş, davranış ve konuşma biçimi üzere başka toplumsal ipuçlarından büsbütün ayırmak “son derece sıkıntı, hatta imkânsız.”

Yine de kokuyu etkileyen bu ince değişimleri ölçen bilimsel çalışmalar birden fazla vakit birbirine zıt sonuçlar ortaya koyuyor.

Havlíček’in yaptığı bir diğer deneyde, erkekler bayanların koltuk altı ter pedlerinin kokusunu güzellik, çekicilik, kadınsılık ve yoğunluk açısından kıymetlendirdi.

Kadınların bir kısmı olağan beslendi, bir kısmı ise 48 saat boyunca oruç tuttu. Ortadaki fark büyük olmasa da oruç tutan bayanların ter kokusu daha alımlı bulundu.

Havlíček, bunun da beklemedikleri cinsten bir sonuç olduğunu söylüyor. Fakat bu çeşit sonuçların doğrulanması için tekrar edilmesi gerekiyor.

Ayrıca, 2018’de İsviçre’de yapılan bir çalışma, oruç tutmanın teri daha cazibeli hale getirse de nefesi kötüleştirdiğini ortaya koydu.

Tüm bu şaşırtan sonuçlar, Roberts ve Havlíček üzere araştırmacılara yiyeceklerin beden kokusu ve çekicilik algısını nasıl etkilediğine dair tek bir formül olmadığını gösteriyor.

Bu bahiste büyük bir değişkenlik kelam konusu.

Vücudumuzda kokuya tesir eden çok sayıda aromatik bileşik olduğunu belirten Havlíček, bunların birçoklarının tesirinin hâlâ bilinmediğini tabir ediyor:

“Ancak bu bileşiklerin büyük olasılıkla kokumuzu bir formda etkilediği kesin.”