Devasa örümcek ağlarıyla dolu, konutunuzda görseniz çığlık çığlığa kaçacağınız tam 110 bin örümceğe mesken sahipliği yapan bir mağara düşünün. Üstelik hepsi birebir ağda yaşıyor. Kulağa kaygı sinemalarından fırlamış üzere görünen bu tabloya Arnavutluk-Yunanistan hududunda yer alan Kükürt Mağarası’nda canlı olarak rastlamak mümkün. Pekala, bu sıra dışı mağaranın içinde neler oluyor?
Derleyen: Metin Aktaşoğlu / Milliyet.com.tr – Bilim insanları, Arnavutluk–Yunanistan sonundaki Kükürt Mağarası’nın derinliklerinde akılalmaz bir keşfe imza attı: 110 binden fazla örümceğe mesken sahipliği yapan, dünyanın en büyük örümcek ağı. Yüzey alanı 100 metrekareyi aşan, fevkalâde yoğunluktaki bu dev ağ, bilim dünyasında büyük şaşkınlık yarattı. Peki, on binlerce örümcek neden tıpkı mağarada, üstelik tek bir ağ içinde yaşıyor?
İLK HADİSE OLMA ÖZELLİĞİ TAŞIYOR
Avrupa’nın dört bir yanından gelen bilim insanlarından oluşan araştırma takımı, 2022’de yürüttükleri bir yaban hayatı çalışması sırasında habere mevzu olan bu dev örümcek ağına rastladı. Ancak onları asıl şaşırtan şey, çok katmanlı bu ağın büyüklüğü değil, içinde yaşayan örümcek çeşitlerinin inanılmaz ağır nüfusuydu.
Araştırmaya nazaran, varsayımı 106 metrekarelik bu dev ipek yapının içinde yaklaşık 69 bin ‘Tegenaria domestica’ ve 42 bin ‘Prinerigone vagan’s örümceği yan yana yaşıyor. Bu durum, iki farklı tıbbın bir ortada yaşayabildiği birinci örnek olmasının yanı sıra, kemoototrofik (ışık yerine kimyasal yansımalarla güç sağlayan, kendi besinini kendisi yapan) bir mağarada koloni halinde ağ örme davranışının kayıtlara geçtiği birinci hadise olma özelliğini taşıyor.
Güneş ışığından değil, kemosentezden yani kimyasal enerjiyi organik unsura dönüştürme sürecinden beslenen Kükürt Mağarası (Sulphur Cave), tabiatın saklı laboratuvarı üzere işliyor. Mağaranın duvarlarında ve ıslak kayalarda yaşayan kükürt oksitleyen bakteriler, kalın beyaz katmanlar oluşturarak büyüyor. Bu canlılar, ekosistemin birinci besin kaynağını oluşturuyor. Akabinde bu mikropları tatarcık larvaları ve izopodlar üzere küçük omurgasızlar tüketiyor. Onları da örümcekler ve kırkayaklar üzere daha büyük canlılar avlıyor.
Ekosistemin tamamı kendi içinde kapalı bir sistem olarak işliyor ve bu hayat döngüsü, bakterilerin toksik hidrojen sülfürü sülfata dönüştürürken açığa çıkan güçle sürüyor. Bu harikulâde ömür dayanak sisteminin ayakta kalma sebeplerinden biri de mağaranın içinden geçen sıcak ve zehirli bir yeraltı akıntısı. Yaklaşık 26 santigrat derece sıcaklığa sahip bu su, çözünmüş hidrojen sülfürle dolu olduğu için ortama hakim olan keskin ‘çürük yumurta’ kokusu da tam olarak buradan kaynaklanıyor.
ÇATIŞMA YOK, YAMYAMLIK BİLE YOK
Keskin kokusu ve devasa örümcek nüfusu, Kükürt Mağarası’nı bir tatil rotası olmaktan uzak tutsa da, bu keşif böcek bilimi dünyasında büyük yankı uyandırdı. Olağanda, sıradan mesken örümceği olarak da bilinen T. domestica, kayaların altına yahut bodrum katlarının köşelerine çoklukla huni formunda ağlar ören yalnız bir avcı olarak bilinirken, Kükürt Mağarası’nda durum farklı. Ortalarında binlerce T. domestica’nın da bulunduğu örümcekler, üst üste binen dev ağlarda yan yana, hiçbir çatışma olmadan birlikte yaşıyor. Üstelik araştırmacılar örümceklerin alışıldık yamyamlık saldırganlığına dair hiçbir ispata da rastlamadı.
Çalışmanın en dikkat cazip bulgularından biri de daha küçük bir örümcek tipi olan P. vagans’ın keşfedilmesi oldu. Olağanda, T. domestica üzere kendisinden büyük çeşitler tarafından basitçe avlanabilecek bu örümcek, Kükürt Mağarası’nda hiçbir avlanma tehlikesi olmadan yaşamını sürdürebiliyor.
Peki, 110 bini aşkın örümceğin bu devasa ağda nasıl barış içinde yaşıyor? Yapılan incelemeler sonucunda mağaranın içinde yaşayan örümceklerin dışarıda yaşayan türdeşlerinden genetik olarak farklı olduğu, bu durumun da onların eşsiz ortamlarına ahenk sağladığı ortaya çıktı. Kükürt Mağarası, büsbütün karanlıkta gelişen, inanılmaz derecede bol ve çeşitli omurgasız toplulukları barındırıyor.
SINIRSIZ AÇIK BÜFE REKABETİ YOK EDİYOR
Mağaranın dereye yakın kısımları, su kenarındaki bakteriyel biyofilmlerle beslenen minik Tanytarsus albisutus tatarcıklarıyla dolu. Yoğunluk o kadar yüksek ki –metrekare başına yaklaşık 45 bin larva (yaklaşık 4.180 ft² başına)- adeta örümcek kolonisi için sınırsız bir açık büfe sunuyor. Bu bolluk, olağanda ekosistemlerde görülen yiyecek rekabetini büsbütün ortadan kaldırıyor.
Yapılan ileri tahliller, örümceklerin karbon ve azot izotoplarının, yüzeydeki türdeşlerinde olduğu üzere fotosentezle beslenen bitkilere değil, kükürt oksitleyen mikroplara dayandığını da ortaya koydu.
Gerçekleştirilen daha ileri genetik testler ise Kükürt Mağarası örümceklerinin dışarıdaki popülasyonlarda bulunmayan eşsiz bir DNA’ya sahip olduğunu, bu sayede izole bir biçimde evrimleştiklerini ve mikrobiyal yapılarının da çok daha kolay olduğunu kanıtladı.
DAHA AZ YUMURTA BIRAKIYORLAR ZİRA…
Bilim insanları ayrıyeten, T. domestica örümceklerinin, yer üstündekilere nazaran kümeler halinde fark edilir seviyede daha az yumurta bıraktığını da keşfetti. Bunun sebebi ise büyük ölçüde ortamda bir avcı bulunmamasıyla açıklanıyor. Avcı tehdidi yokken istikrarlı bir popülasyon sürdürmek için çok fazla yumurta üretmeye gerek kalmıyor. Tıpkı vakitte karanlık ve düşük oksijenli ortam da yüksek güç gerektiriyor.
Araştırmacılar, “Bulgularımız, bu kozmopolit örümcekte -muhtemelen mağaradaki kaynak bolluğundan kaynaklanan- fakültatif kolonileşmenin (bir mikroorganizmanın hem tek başına yaşayabilmesi hem de bir konak üzerinde yaşayabilmesi) eşsiz bir örneğini ortaya koyuyor ve sülfürlü yer altı hayat alanlarındaki yüzey tiplerinin adaptasyonu ve trofik entegrasyonuna (bir ekosistemdeki farklı beslenme seviyelerinin birbirine bağlanması ve etkileşim içinde olması) dair yeni bilgiler sağlıyor” sözlerini kullandı.
Bilim insanları yakın vakit evvel peynir üzerinde yaşayan mikropların karanlıkta var olmak için farklı stratejiler geliştirdiğini de keşfetmişti. Bu iki örnek ömrün kuvvetli ortamlara ne kadar süratli ahenk sağlayabildiğini ortaya koydu. Kükürt Mağarası beşerler için adeta yeryüzünde bir cehennemi anımsatsa da şartlar değiştiğinde ömrün ne kadar esnek olabileceğine dair az bir bakış açısı da sunuyor. Güneş ışığından yoksun kalan bu yaygın yüzey örümcekleri, bu çok ve kuvvetli hayat alanında yalnızca hayatta kalmakla kalmayıp birebir vakitte gelişmek için davranışlarını ve biyolojilerini değiştiriyor.
Yorum Yap