CHP’nin Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan Sorumlu Genel Lider Yardımcısı Prof. Dr. Yalçın Karatepe, “Bütçe Raporu” hazırladı. Raporda yer alan tespitler şöyle: ZELZELEDEN EVVEL: AKP, son yıllarda bütçe açıklarının sarsıntı harcamalarından …
CHP’nin Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan Sorumlu Genel Lider Yardımcısı Prof. Dr. Yalçın Karatepe, “Bütçe Raporu” hazırladı. Raporda yer alan tespitler şöyle:
DEPREMDEN EVVEL: AKP, son yıllarda bütçe açıklarının sarsıntı harcamalarından kaynaklandığını söylüyor. Meğer yakından bakıldığında bütçe açıklarının sarsıntıdan çok evvel artmaya başladığı görülüyor.
YÜK ÇALIŞANLARDA:
DOLAYLI VERGİLER: Geçmiş yıllarda olduğu üzere, vergi gelirleri büyük ölçüde dolaylı vergilere dayanıyor. Dolaysız vergilerin (gelir, kurumlar ve servet vergileri) toplam vergi gelirleri içindeki hissesi yüzde 38.3, dolaylı vergilerin hissesi ise yüzde 61.2.
GERÇEKLEŞEN FAZLA: Çeşitli yasal düzenlemeler nedeniyle toplanmasından vazgeçilen vergi gelirlerine vergi harcaması deniliyor. Vergi harcamaları fiyatı 2026’da 3 trilyon 597 milyar TL olacak. Fakat gerçekleşen vergi harcamaları bütçe görüşmeleri sırasında sunulan sayıların çok ötesine geçiyor. 2023’te bütçe teklifinde vergi harcaması 994.4 milyar TL öngörülmüşken, gerçekleşen meblağ 1.7 trilyon TL oldu. Gerçekleşen vergi harcaması, bütçede sunulanın 1.7 katı seviyesinde. Toplanan vergi gelirleriyle kıyaslandığında, vergi harcamalarının vergi gelirlerine oranı yüzde 38.4 oldu.
ŞİRKETLERE YARIYOR: İktidarın vergi harcamalarının münasebeti olarak sunduğu Gelir Vergisi Yasası kapsamında taban fiyata tanınan muafiyet, 2023 yılında toplam vergi harcamalarının yüzde 21’ini oluşturdu. Birebir yıl, minimum fiyat muafiyeti nedeniyle yapılan vergi harcaması 365.3 milyar TL iken, Kurumlar Vergisi Yasası’ndaki istisnalar nedeniyle yapılan harcama ölçüsü 571 milyar TL (toplamın yüzde 33’ü) oldu.
ASTRONOMİK BOYUTTA: Türkiye’de vergi harcamaları astronomik boyutlara ulaştı. İktidarın telaffuzlarının tersine, vergi harcamalarını artıran taban fiyata yönelik vergi muafiyeti değil. Türkiye’de vergi harcamalarının gözden geçirilerek, verimlilik temeline ve ekonomik planlamaya dayanan yeni bir siyasetin oluşturulması gerekiyor.
FAİZ YUTUYOR: Gelecek yıl bütçedeki faiz ödemeleri 2 trilyon 741.7 milyar lira olacak. Faiz ödemelerinin bütçe harcamaları içerisindeki hissesi yüzde 14.5. 2016 yılında yüzde 8.6’ydı. Bu yıl yüzde 14 olması bekleniyor.
EMEKÇİYE YOK: AKP’nin bütçede kamu çalışanına ayırdığı hissenin geçmişe nazaran düştüğü görülüyor. Her ne kadar 2026 bütçe teklifinde kısmi bir düzelme olsa da, bu oran hâlâ 2016 yılındaki düzeyin altında. 2016’da toplam harcamalar içindeki hissesi yüzde 29.7 olan işçi sarfiyatları, 2023 yılına gelindiğinde yüzde 22.9’a kadar düştü. 2026 yılı bütçesinde ayrılması beklenen hisse ise yüzde 29.1 olacak. Bilgiler değerlendirilirken, 2016-2025 devrinde kamu çalışan sayısında yüzde 50’ye yakın bir artış olduğu da göz önünde bulundurulmalıdır.
TARIMA HİSSE: 2006’da bütçe içindeki hissesi yüzde 2.7 olan ziraî destekleme ödemeleri, yıllar içinde nizamlı bir halde azaldı. 2026 bütçe teklifinde, bu ödemelerin hissesi yüzde 0.9 olarak öngörülüyor.
EYT YÜK DEĞİL: Toplumsal güvenlik kurumlarına yapılan transferler EYT’lilerin toplumsal güvenlik sistemine yük olduğu istikametindeki argümanların geçersiz olduğunu gösterdi. 2016 ’da toplumsal güvenlik kurumlarına yapılan transferlerin harcamalar içindeki hissesi yüzde 18.3’tü. 2020’de yüzde 20.4’e çıktı. Gelecek yıl ise yüzde 12.3’e inecek.
EĞİTİMİN HİSSESİ: Son yıllarda en kıymetli kesintilerin yaşandığı kalemlerden biri de eğitim. 2016’da toplam masraflar içinde eğitim hizmetlerine ayrılan hisse yüzde 17.8 iken, 2026 bütçe teklifinde bu oran yüzde 13.3’e düşüyor.
ÖZELLEŞTİRMELER: 2012-2025 Ağustos devrinde 13 termik santral (6.832 MW) 99 hidroelektrik santral (1.633 MW) özel dala devredildi. Özel bölüm hissesi 2012’de yüzde 43 iken, 2025 prestijiyle yüzde 82’ye yükseldi. Özelleştirmeler sonrasında özel bölüm, üretim kapasitesinin yüzde 82’sine ve dağıtım kapasitesinin büyük kısmına sahip olmasına karşın, bu alanlardaki yatırımlarını arttırmak bir yana, azalttı.
‘NEOLİBERAL POLİTİKALAR’
Raporun kıymetlendirme kısmında, 2026 bütçesinin, Türkiye’de iktisadın dinginleştiği, gerçek işsizliğin rekor düzeylere ulaştığı, enflasyonun denetim altına alınamadığı ve yoksulluğun derinleştiği bir toplumsal buhran ortamında görüşülmeye başlanacağı belirtildi. “Türkiye iktisadını bu hale getiren, neoliberal politikalardır” denilen raporda, 2026 bütçesinin, AKP’nin hâlâ bu neoliberal anlayıştan “medet umduğunu” gösterdiğine dikkat çekildi.
Yorum Yap