🚚 Motorin Zammının Domino Etkisi: Lojistik ve Taşımacılık Sektörüne Yansımalar

Motorinin litre fiyatının 60 TL psikolojik sınırına dayanması, taşıma maliyetlerinin büyük bir kısmını akaryakıt giderlerinin oluşturduğu lojistik ve taşımacılık sektöründe alarm zillerini çalmasına neden oldu. Bu durum, sadece şirket kârlarını değil, aynı zamanda nihai tüketiciye ulaşan tüm ürünlerin fiyatlarını da doğrudan etkileyecek bir domino etkisi yaratmaktadır.

1. Navlun (Taşıma) Maliyetlerinde Kaçınılmaz Artış

Motorin zammı, sektördeki ilk ve en doğrudan etkiyi navlun (taşıma ücreti) maliyetlerinde gösterir. Türkiye’de karayolu taşımacılığı, tedarik zincirinin ana omurgasını oluşturduğundan:

• Güncelleme Baskısı: Nakliye şirketleri, artan maliyetlerini karşılamak için fiyat tarifelerini çok kısa aralıklarla güncellemek zorunda kalır.
• Küçük İşletmelerin Zorlanması: Özellikle bireysel taşımacılar ve küçük filo sahipleri, sermaye yetersizliği nedeniyle bu ani ve yüksek maliyet artışlarını karşılamakta zorlanır. Bu durum, sektörde iflas riskini veya kayıt dışı çalışmayı artırabilir.

2. Tarım ve Gıda Fiyatlarına Anında Yansıma

Taşımacılık maliyetlerindeki artışın en hızlı yansıdığı alan, tüketim malları ve gıda ürünleri olur. Çünkü tarladan pazara, fabrikadan market rafına kadar her aşamada motorin kullanılır:

• Tarımsal Üretim: Traktörler ve sulama pompaları motorinle çalıştığı için, zamlar doğrudan tarımsal girdi maliyetini artırır.
• Market Fiyatları: Gıda ve temel ihtiyaç maddeleri (un, şeker, yağ, sebze) uzun ve karmaşık bir tedarik zincirine sahiptir. Motorin zammı, bu zincirdeki her bir taşıma aşamasına (hammadde, yarı mamul, nihai ürün) eklenerek nihai tüketici fiyatlarını yukarı iter.

3. Enflasyon ve Fiyat İstikrarı Üzerindeki Baskı

Akaryakıt, ‘maliyet enflasyonunun’ en önemli tetikleyicisidir. Motorin zammı, sadece enflasyonun yükselmesine neden olmakla kalmaz, aynı zamanda hükümetin enflasyonu düşürme çabalarını da zorlaştırır.

• Beklenti Enflasyonu: Tüketici ve üreticiler, akaryakıt zammını fiyat artışlarının devam edeceğinin sinyali olarak algılar ve bu da fiyatlandırma davranışlarını daha ‘şahin’ (yüksek fiyat belirleme) hale getirir.
• Rekabet Gücünde Azalma: Yüksek lojistik maliyetleri, Türk üreticilerinin hem iç piyasada hem de ihracatta rekabet gücünü zayıflatır.

💡 Çözüm Önerileri: Kısa Vadeli Tedbirler

Sektör temsilcileri, bu döngünün kırılması için kısa vadede şu adımları önermektedir:

• ÖTV’de Esneklik: Zammın belirli bir kısmının ÖTV’den karşılanması veya motorin tüketiminde KDV/ÖTV indirimlerinin sektörel olarak devreye alınması.
• Destekleme Mekanizmaları: Tarım ve lojistik sektörüne yönelik yakıt desteği gibi sektörel destek mekanizmalarının etkinleştirilmesi.