İklim değişikliği ve küresel ısınmanın etkisi her geçen gün daha da hissedilir ve görülebilir hale geliyor. Bunun son örneklerinden biri de İzlanda’da yaşandı. Soğuk iklime sahip ülkede geçtiğimiz bahar aylarında rekor sıcaklıklar kaydedilmişti. Bu haberlerin ardından İzlanda’da ülke tarihinde ilk kez sivrisinekler görüldü. Peki, bu ne anlama geliyor? “Dağlarda, yaylalarda bile sivrisinek sorunu var. Şartlar oluşursa yayılabilirler” diyen Prof. Dr. Hüseyin Çetin yorumladı.
Oğuzcan Atış / Milliyet.com.tr – Sivrisinekler tespit edilmeden önce İzlanda, Antarktika ile birlikte sivrisinek görülmeyen iki yerden biriydi. Ancak bu durum geçtiğimiz günlerde değişti. İzlanda Doğa Bilimleri Enstitüsü’nde böcek bilimci olan bir araştırmacı, yaptığı duyuruda ülkede 2 dişi ve 1 erkek sivrisinek bulunduğunu doğruladı. Sineklerin başkent Reykjavik’te bulunan bir liman yakınlarında tespit edilmesi sebebiyle uzmanlar, bu canlıların ülkeye yurt dışından geldiğini tahmin ediyor. Sineklerin İzlanda’da ne kadar süre hayatta kalacakları merak konusu olurken, küresel ısınmaya bağlı olarak artan sıcaklıklarla birlikte ülkedeki böcek popülasyonunun da artışa geçtiği biliniyor. Peki ama İzlanda’da beliren sivrisineklerin bize hangi mesajları veriyor? Akdeniz Üniversitesi Biyoloji Bölümü Ekoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hüseyin Çetin Milliyet.com.tr’ye anlattı.
BİRKAÇ AY HARİCİNDE İZLANDA SOĞUK AMA…
Sivrisineklerin belirli bir dereceden sonra gelişiminin durduğunu ifade eden Prof. Dr. Hüseyin Çetin, sivrisineklerin dünyada 3 bin 500’den fazla türü olduğunun bilindiğini belirterek, “Bunların büyük bir çoğunluğu tropik bölgelerde ve sıcaklığın daha uygun olduğu bölgelerde yaşıyor. Birçok sivrisinek türünün su sıcaklığı 8-10 santigrat derecenin altında gelişmesi duruyor. İzlanda bir ada ülkesi ve genellikle yılın birkaç ayı hariç soğuk bir iklime sahip. Bu sebeple özellikle iklimi daha sert ve soğuk olan bölgelerde sivrisineklerin ancak soğuğa dayanıklı olabilen türlerinin yerleşebilmesi ve yıl içerisinde kısa süre gelişim gösterip bir veya birkaç nesil verebilmesi söz konusu olabilir” dedi.
DAĞLARDA, YAYLARDA DA SİVRİSİNEK SORUNU VAR
Uluslararası taşımacılık sisteminin gelişmiş olmasıyla birlikte uçak, gemi ve benzeri taşıma araçlarının yolculuğu kolaylaştırdığını, özellikle bu kanalla hayvanların da bir bölgeden diğer bir bölgeye rahatça ulaştırılabildiğini dile getiren Prof. Dr. Çetin, “Uçaklar ve gemiler, böceklerin kısa sürede başka bölgelere taşınmasına ve burada yayılmasına yol açabiliyor” diye konuştu. Çetin’e göre iklim değişikliği sebebiyle sıcaklık değerlerinin bölgesel olarak değişmesi çok soğuk bölgelerde de kısa ve geçici sürelerle daha sıcak ve sivrisinekler için elverişli değerlerin oluşmasına sebep olabilir. Prof. Dr. Çetin, “Bu sebeple sivrisinekler daha önceden görülmedikleri soğuk bölgelerde de daha fazla görülmeye başlayabiliyor ve ayrıca buralara yerleşip nesil de verebiliyorlar. Yine artık daha yüksek bölgelerde, dağlarda ve yaylalarda da sivrisinekler sorun olabiliyor” açıklamasını yaptı.
İzlanda’da bir sivrisinek türünün dış ortamda yaşaması her ne kadar zor olsa da insanların iklimlendirdiği kapalı mekânlarda yaşayabilme ve kanla beslendikten sonra çoğalma olasılığı bulunuyor. Prof. Dr. Çetin, İzlanda’da tespit edilen sivrisinek türünün Culiseta annulata olarak bildirildiğini ve bu türün genellikle kuşlar üzerinde beslenen, soğuk iklimi seven bir sivrisinek türü olduğunu, insanlara yönelik belirgin bir risk oluşturduğu yönünde pek fazla bulgu bulunmadığını ancak özellikle ‘kuş sıtması’ denen hastalığı kuşlar arasında taşıyabildiğinin tespit edildiğini söyledi.
“İklim değişikliği ve taşımacılık sektörünün dünyanın dört bir yanına hızlı ulaşım sağlaması, bu tür vakaların dünyanın pek çok yerinde görülmesine yol açabiliyor. Özellikle ‘Havalimanı Sıtması’ (Airport Malaria) olarak bilinen hastalık buna örnek olarak verilebilir. Dünyanın seyahat etmediğiniz herhangi bir ülkesindeki bir sivrisineğin uçaklarla seyahati ve sizi havalimanında sokması, sıtma olmanıza yol açabilir.” – Prof. Dr. Hüseyin Çetin
‘ASYA KAPLANI’NI AKILLARA GETİRDİ
İklim değişikliğiyle birlikte dünyanın farklı bölgelerinde yeni sivrisinek türlerinin görülmesi, İzlanda için ilk olsa da aslında dünyanın geri kalanında yaşanmış bazı örnekler de bulunuyor. Bu örneklerden biri de geçtiğimiz yıllarda Türkiye’de yaşanmış ve diğer sivrisinek türlerine oranla daha dayanıklı bir yapıya sahip olan ‘Asya kaplan sivrisineği’ türünün İstanbul’un yerleşik türleri arasına girdiği açıklanmıştı. Uzak Doğu orijinli Asya kaplan sivrisineği, uluslararası taşımacılık ve ticari faaliyetler sırasında önce İspanya, Fransa, İtalya ve Yunanistan’da görülmüştü. Küresel iklim değişikliğine bağlı yağış ve nem dengesinin iyice bozulmasıyla, özellikle son 5 yıllık dönemde Marmara kıyıları, Trakya ve Gürcistan kıyılarından Giresun’a uzanan sahil şeridinde de görülen ve tehlikeli bir tür olan Asya kaplan sivrisineği, İstanbul’un sulak yerlerinde de çoğalmaya başlamış ve uzmanlar konuyla alakalı önlemler alınması gerektiğinin altını çizmişti.
Asya kaplan sivrisineğinin diğer sivrisineklerden belirgin şekilde farklı bir rekabet gücüne ve üreme potansiyeline sahip bir tür olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Çetin, Asya kaplan sivrisineğinin bıraktığı yumurtaların da uzun süre kuraklığa dayanabildiğini ifade ederek, “Genellikle gündüz saatlerinde ısırmayı seven bu sinek yumurtalarını diğer sivrisineklerden farklı olarak su üstüne değil, suya yakın nemli yüzeylere bırakıyor ve yumurtalar kuraklığa 6 ay kadar dayanabiliyor. Bu sebeple alışılagelmiş sivrisinek mücadele çalışmalarıyla bu sinekten kurtulmak çok zor” ifadelerini kullandı.
TEMİZ SULARI SEVİYOR: NASIL MÜCADELE EDEBİLİRİZ?
Belediyelerin yaptığı ilaçlama çalışmaları tek başına yeterli değil. Prof. Dr. Hüseyin Çetin, diğer birçok sivrisinek türünün sevdiği kirli su ortamlarında yaşamayı sevmeyen Asya kaplan sivrisineğiyle mücadele için vatandaşların bilinçlendirilmesi ve sürece herkesin katılmasının şart olduğunu vurgulayarak sözlerini şöyle noktaladı:
“Asya kaplan sivrisineği evlerdeki saksı dipleri, yağmur suyu birikintileri, otomobil lastiklerinin içinde biriken su, klimalardan akan sular, mezar başlarındaki su vazolarında bile gelişebiliyor. Bu nedenle konut çevresinde su birikmesini engellemek ve sahipsiz hayvanlara verilen suları düzenli olarak değiştirmek hayati önem taşıyor. Bu kaplar haftada en az iki kere tamamen dökülüp yenilenmeli. Belediye ekipleri, muhtarlar, sivil toplum kuruluşları, öğrenciler, din görevlileri ve askerler dahil tüm toplumu kapsayan eğitim ve farkındalık çalışmalarının yapılması gerekiyor. Aksi takdirde gün geçtikçe gelişme alanlarını artıran bu sivrisinek türüyle mücadele çok daha büyük bir problem haline gelecek ve geç kalınmış olacak.”
Yorum Yap