2024 yılının son günlerinde Suriye’de beklenmedik gelişmeler yaşandı ve bu gelişmeler Beşar Esad yönetiminin devrilmesiyle sonuçlandı. İç savaşın başından bu yana zor zamanlar yaşamış olsa da bir şekilde ayakta kalmayı başaran Suriye rejimi çökerken, dünyanın gözü ise yaklaşık 50 yıldır Suriye’yi baskıyla yöneten Esad’ın kaçtığı uçaktaydı. Rejim karşıtı güçler başkent Şam’a girmeye başladığında, sadece Esad değil, liderliğini yaptığı rejimin kilit isimleri de Suriye’de kaçmak için adeta zamanla yarışıyordu. İşte Esad’ın adım adım kaçış planı…
Derleyen: Oğuzcan Atış / Milliyet.com.tr – Suriye’nin başkenti Şam, 8 Aralık 2024’ün ilk dakikalarında olağanüstü bir hareketliliğe ev sahipliği yaptı. 61 yıllık Baas ve yaklaşık 54 yıllık Esad iktidarına muhalif olan güçlerin Şam’a girmeye başladığı dakikalarda Şam Uluslararası Havalimanı’nda da yaşananlar bu hareketliliğin bir parçasıydı. Rejimin kilit isimleri, Suriye’den ayrılmaya çalışıyordu. Sadece birkaç saat önce Baas idaresindeki Suriye yönetiminin omurgasını oluşturan seçkin kadronun parçası olan bu isimler, Esad’ın ani düşüşü ve ülkeden kaçmasının ardından aileleriyle birlikte Suriye’den ayrılmaya çalışan kaçaklara dönüşmüştü.
8 Aralık 2024 günü Suriye de 61 yıllık Baas, 54 yıllık Esad iktidarı devrilmişti
Rejimin devrilmesinin ardından Suriye’den kaçmaya çalışanlar arasında, 13 yıllık iç savaşın en kanlı katliamlarından birinden doğrudan sorumlu olduğu iddia edilen ve bu sebeple ‘Deraya Kasabı’ olarak da bilinen Suriye Hava Kuvvetleri İstihbarat Müdürü Kahtan Halil, iç savaş sırasında insan hakları ihlali ve işkence suçlamalarıyla karşı karşıya kalmış olan eski savunma bakanları Ali Abbas ve Ali Abdullah Eyüb, sivillere yönelik işkence ve cinsel şiddete aracılık etmekle suçlanan Genelkurmay Başkanı Abdul Kerim İbrahim gibi isimler bulunuyordu. ABD merkezli The New York Times Gazetesi (NYT), ismi açıklanmayan iki eski rejim yetkilisine dayandırdığı haberde bu kaçış sürecini anlattı.
KİMİ UÇAKLA KİMİ TEKNEYLE KAÇTI
Suriye rejiminin çökmesiyle birlikte ülkeden kaçan kilit isimlerin kaçış şekilleri de farklılık gösterdi. Kimileri uçaklarla ülkeden ayrılırken, kimileri de sahile yakın olan evlerinden teknelerle ülkeden ayrıldı. NYT’nin haberine göre kimileri ise karayolunu kullanarak ülkeden ayrıldı ve bu sırada rejim karşıtı güçlerin kurduğu kontrol noktalarından gizlenerek sıyrıldı. Aynı haberde bazı kişilerin de uzun süre boyunca Suriye rejimine açık destek veren Rus büyükelçiliğine sığındığı ifade edildi. Rejimin çökmesi ve yöneticilerinin kaçmasının ardından sevdiklerini kaybeden, işkence gören, hapse atılan veya evlerinden edilen binlerce kişi için Suriye, sorumluların kaçmış olduğu bir suç mahalline dönüşmüştü.
Suriye’deki en üst düzey yetkililer arasında yer alan Ali Abbas, Ali Eyüp ve Abdulkerim İbrahim
Bu durum, rejimin devrilmesinin ardından rejim karşıtı güçlerin kurduğu yeni hükümetin de ajandasında yer alan maddelerden birine dönüştü. Yeni yönetim bir yandan ülke içinde halihazırda karmaşık olan siyasi durumu netleştirmeye yönelik adımlar atıp ülkenin yeniden inşa sürecini hızlandırmaya çalışırken, bir yandan da rejim döneminde yöneticilik yapan muhbirler, terk edilmiş bilgisayarlar, telefonlar ve belgeleri inceleyerek rejim yönetiminde suç işleyen isimlerin nerede saklandığına ya da nereye kaçtığına ilişkin ipuçları arıyor. Suriyeli sivil toplum grupları ve Birleşmiş Milletler araştırmacıları ise kanıt ve tanık toplayarak bu sürece yardımcı olmaya çalışıyor.
Aranan isimlerin çoğu, onlarca yıl devlet yönetiminde üst düzey görevlere sahip olması sebebiyle geniş yetkilere sahip olsa da, bu isimler hakkında bilinenler oldukça kısıtlı ve mevcut bilgi eksikliği sebebiyle bu isimlerin Suriye’den kaçtıktan sonra dünyanın çeşitli bölgelerinde daha rahat hareket edebildiği düşünülüyor.
55 KİŞİ İÇİN ÇALIŞMALAR SÜRÜYOR
The New York Times Gazetesi, son birkaç aydır rejim döneminde görev yapan 55 isim hakkındaki eksik bilgileri tespit edebilmek için çalışıyor. Bu isimlerin hepsi, uluslararası yaptırım listelerinde yer alan ve Suriye’nin yakın tarihinin en ölümcül bölümleriyle bağlantılı olan eski üst düzey hükümet ve ordu yetkilileri. Araştırmalarda bu kişilerin dijital ayak izleri, aile üyelerinin sosyal medya hesapları ve terk edilmiş mülklerde ele geçirilen belgeler gibi veriler kullanılıyor. Gazete muhabirleri de araştırmalar sırasında çok sayıda eski rejim yetkilisi başta olmak üzere birçok isimle görüştü ve bahsi geçen kişilerin akıbetini aydınlatmaya çalıştı. Yapılan araştırmalar ve görüşmeler sonucunda rejimin işleyişinde önemli rolü olan 55 kişinin çoğunun nerede olduğu tespit edilemedi. Ancak elde edilen ipuçlarına göre, bu kişilerin rejimin devrilmesinden sonraki süreçteki kaderi farklı şekillerde gelişti.
Mahir Esad
NYT’ye konuşan ve isminin açıklanmasını istemeyen eski rejim yetkililerine göre, rejim devrildikten sonra Rusya’ya kaçan Beşar Esad, eski tanıdıklarının neredeyse tamamıyla iletişimini kesti ve Moskova’da kendisine tahsis edilen bir konutta yaşıyor. Rejimin iki numaralı ismi Beşar Esad’ın kardeşi Mahir Esad da bazı üst düzey isimlerle birlikte Moskova’da bulunuyor. Elde edilen diğer bilgilere göre, Baas rejimi döneminde Suriye ordusunda üst düzey görevlerde bulunan ve protestoları şiddetle bastırdığı bilinen Tuğgeneral Ghiath Dalla gibi bazı askeri yetkililer ise halihazırda Lübnan’da. Dalla ve beraberindeki isimler, Süheyl Hasan ve bazı üst düzey askeri görevlilerle sürekli iletişim halinde. Yeni kurulan hükümetle iş birliği yapan eski rejim yetkililerine göre, Suriye’den kaçan birçok rejim yöneticisi ellerindeki gücü kullanarak sahte isimlerle gerçek Suriye pasaportları aldı. Suriye’den ayrıldıktan sonra farklı ülkelere geçen çok sayıda isim, yabancı ülkelerdeki gayrimenkul yatırımları veya finansal güçlerini kullanarak farklı ülkelerden vatandaşlıklar aldı. Bu kişiler, yeni isimlerini ve yeni uyruklarını saklanmak için kullandı. Paris merkezli Suriye Medya ve İfade Özgürlüğü Merkezi Başkanı Mazen Darwish, rejimin devrilmesiyle kaçan üst düzey isimler hakkında “Bu insanların serbestçe dolaşabilecek, yeni pasaportlar alabilecek, ortadan kaybolabilecek maddi imkanları var“ dedi.
YANINA SADECE 2 KİŞİYİ ALDI
Rejim yetkililerinin Suriye’den kaçmaya başlaması, 7 Aralık’ı 8 Aralık’a bağlayan gece başladı. Gazete’ye konuşan kaynaklara göre, o gece Esad’ın sarayında bulunan çok sayıda isim, rejim karşıtı güçlerin ilerlemesini endişeyle takip ederken, Beşar Esad’ın ne adım atacağını bekliyordu. Saray yetkilileri, mevcut durumu öğrenmek için yapılan aramalar devrik liderin askeri güçleri yönettiğini ve Suriye’de olduğunu söylüyordu. Ancak planlandığı iddia edilen karşı saldırı hiçbir zaman gerçekleşmedi.
Hmeimim üssü
Üç eski saray yetkilisine göre, devrik liderin saraydan ayrılmasının ardından önce ailesinin de bulunduğu eve gitti. Rus yetkililerin nezaretinde, oğlu ve kişisel asistanlarıyla birlikte 3 araçlık bir konvoyla Suriye’den ayrılmak için harekete geçen Esad, kendisiyle birlikte kaçması için sadece iki mali danışmanını çağırdı. Yetkililerine göre, Esad’ın bu isimleri çağırma sebebi Rusya’daki varlıklarına erişebilmesi için onların yardımına ihtiyacı olmasıydı. Esad ve beraberindekiler, Rusya’nın kontrolündeki Hmeimim üssüne gitmek için Şam’dan uçağa binip ayrıldılar. Şam’da kalanlar için telaş bu dakikadan sonra başladı.
Esad’ın kaçtığı haberinin geldiği sırada rejim karşıtı güçler Şam’a girmeye başlamıştı ve kalanların kaçması için çok az bir zaman kalmıştı. Savunma Bakanlığı binasında toplanan çok sayıda kişi, Hava Kuvvetleri İstihbarat Müdürü Halil’in ayarlamış olduğu bir YAK-40 tipi uçakla saat gece 01:30 sularında Şam’dan ayrıldı ve Hmeimim üssüne gitti.
‘KAOS DOLU BİR GECE YAŞANDI’
NYT’ye konuşan kaynaklara göre, Mahir Esad’ın kaçışı da benzer şekilde oldu. Kendisine yakın isimlerle evinden ayrıldı ve Şam havalimanına giderek orada kendisine tahsis edilen uçakla Şam’dan ayrıldı. Hmeimim üssü, birçok rejim yetkilisinin Suriye’den çıkmasında önemli rol oynadı. İki görgü tanığının ifadesine göre, insanlar nakit ve altın dolu çantalarla Rus üssüne gidiyordu ve bu sırada yerlerde Suriye ordusuna ait askeri üniformalar bulunuyordu. Aynı kaynaklara göre, Hmeimim üssü’nde ülkeden ayrılmak isteyen kişilerle dolu olduğu için gece boyu büyük bir kaos yaşandı.
Esad’ın yakın çevresinde bulunan ve kimyasal silahlardan sorumlu olan Tümgeneral Bassam Hasan ise Şam’dan araçla ayrıldı. Ailesiyle farklı araçlarda bulunan Hasan, Humus yakınlarında durduruldu ve yanında getirdiklerini isyancı güçlere bırakarak önce Lübnan’da ardından da İran’a kaçtı. Daha sonra Lübnan’a geri dönen Hasan, NYT’nin numarasına ulaşmasının ardından röportaj talebini reddetti.
Suriye’de iç savaşın ardından siyasi düzeni sağlama ve ülkeyi yeniden inşa etmeye yönelik çalışmalar sürüyor ve ileride neler olacağını zaman gösterecek. Ancak halihazırda eski rejimde görev alan birçok isim ülkeden ayrılmış durumda. NYT’ye konuşan ve bu kişilerin tanıdığı olan bazı kaynaklar ise kaçanlar hakkında, “Esad’ın adamları Moskova’da viski içip kağıt oynuyorlar ya da bir BAE villasında tembellik ediyorlar. Suriye denen yeri unuttular” dedi.
Yorum Yap