Atina’da çöp yığınları büyürken AB, Yunanistan’a aktarılan milyonlarca euro’luk geri dönüşüm fonunun akıbetini mercek altına aldı. Kontrolsüz projeler, tamamlanamayan tesisler ve toprağa gömülen atıklar, ülkeyi derin bir idare krizinin ortasına sürüklüyor. Komşu’da tablo giderek ağırlaşıyor, işte ayrıntılar…
Derleyen: Metin Aktaşoğlu / Milliyet.com.tr – Yunanistan’ın başşehri Atina bir müddettir önemli bir atık kriziyle boğuşuyor. Avrupa Birliği kurumları ve Yunan basınına nazaran, milyonlarca Euro’luk yatırımlar ile art geriye yürütülen farkındalık kampanyaları beklenen etkiyi yaratmış değil. Ülkede çabucak her gereç cinsine özel çöp konteynerleri bulunuyor, hatta piller ve elektronik aygıtlar için bile farklı toplama sistemleri mevcut. Lakin tüm bu altyapıya karşın tablo güzelleşmiyor.
Geri Dönüşüm ve Güç Geri Kazanım Sanayi ve İşletmeleri Derneği (SEPAN), Yunanistan’daki atıkların hâlâ yüzde 79’unun toprağa gömüldüğünü açıkladı. Dernek Başkanı Lena Belsi, ülkenin geri dönüşüm oranının ise AB’nin en düşük düzeylerinden biri olan yüzde 17’de kaldığını belirtti. Avrupa Etraf Ajansı’nın Eurostat bilgilerine dayanan raporu da bu durumu doğruluyor. Raporda, Yunanistan’ın atık idaresi konusunda uzun müddettir ‘durağan’ bir çizgide olduğu ve kayda paha bir ilerleme göstermediği vurgulanıyor.
Bir süre önce Avrupa Birliği, geri dönüşüm projeleri için Yunanistan’a verilen en az 11.9 milyon Euro’luk fonun berbata kullanılıp kullanılmadığını araştırması için Avrupa Kamu Savcılığı’nı (EPPO) harekete geçirdi. Soruşturmaya ait hazırlanan ve Politico’nun ortaya çıkardığı raporda geri dönüşüm merkezlerinin çalışma biçimi ve toplanan atıkların ne olacağı konusunda rastgele bir kontrol öngörülmemesi üzere birçok sorunun tespit edildiği vurgulandı.
Söz konusu proje, Yunan geri dönüşüm şirketi TEXAN tarafından inşa edilen ve Attika, Mora ve Girit bölgelerine yerleştirilen bir dizi ‘geri dönüşüm ünitesi’ yahut kiosktan ibaretti. Halk, bu kiosklarda plastik, metal ve cam eşyalarını geri dönüştürerek para iadesi alabilecekti. Raporda bu probleme ait “Toplandıktan sonra atıklara ne olacağına dair, atıkların 2023’te TEXAN’ın bir depolama tesisine yerleştirileceğinden diğer hiçbir bilgi bulunmuyor“ sözü yer alırken, depolama ünitelerinin şimdi büsbütün kurulmadığı da eklendi.
GÖMMEK EN KOLAY VE EN UCUZ TAHLİL
Peki bu sorun neden kaynaklanıyor? Geri Dönüşüm ve Güç Geri Kazanımı Sanayi ve İşletmeleri Birliği (SEPAN) Lideri Lena Belsi’ye nazaran temel olgu, haneleri ve işletmeleri daha fazla geri dönüşüme zorlayacak caydırıcı ögelerin bulunmaması. “Yunanistan’da gömmek en kolay ve en ucuz çözüm” diyen Belsi, “Gömme sürecinin bedeli, öteki AB ülkeleriyle karşılaştırıldığında düşük kalıyor. Bu nedenle ucuz bir tahlil olmaya devam ediyor” ifadelerini kullandı:
“Diğer AB ülkelerinde, geri dönüşüm oranlarını artıran ve işe yarayan temel caydırıcı öge çöp depolama fiyatıydı. Lakin Yunanistan’da bu fiyat ton başına 35 euro olarak kalıyor. İtalya üzere bu fiyatın ton başına 100 Euro’yu aştığı ülkeler de var.” – Lena Belsi
ARTIK HUDUDA DAYANMAK ÜZERE
Yunanistan’ın geneli bu sorunu hissetse de Atina ve etrafının sorunu daha net hissettiği söz ediliyor. Belsi burada ivedilikle çağdaş altyapı projelerine gereksinim duyulduğunu vurguladı. Aciliyetin nedeniyse Atina’nın 14km kuzeybatısındaki Fili’de yer alan ve 20 yıldır faaliyet gösteren depolama alanı. Atina’yı da kapsayan Attika bölgesindeki atıkların yaklaşık yüzde 90’ını toplayan bu tesisin artık hududuna dayanmak üzere olduğu ve hem çevresel hem de toplumsuz bir sorun olarak kabul edildiği belirtildi. Öte yandan ‘yeşil dönüşüm’e ve geri dönüşüm iktisadına yönelik gayelerin aslında benimsendiği lakin sistemin hâlâ büyük ölçüde çöp alanlarına dayandığı aktarıldı.
Bunun yanında tahliller alternatif altyapı eksikliği, yeni arıtma tesislerinin hayata geçirilmesindeki gecikmelerle birleşince, yakın geleceğin bir kriz tehlikesi barındırdığını gösterdi. Zira Attika’da geri dönüşüm oranı yalnızca yüzde 15 civarında ve bilgilere nazaran Attika, AB ortalamasının olduğu üzere Yunanistan ortalamasının da altında kaldı. Bu duruma istinaden Belsi şu vurguyu yaptı:
“Attika sorunu çözülmezse, ülkenin geri kalanında ne kadar ilerleme kaydedilirse kaydedilsin, Yunanistan’ın genel durumu iyileştirilemeyecek.”
BAŞARILI İSTİSNALAR DA VAR
Yunanistan’da yeşil dönüşümün en başarılı örneklerinden biri olan Tilos Adası, ‘Just Go Zero’ programıyla atıklarını neredeyse sıfıra indirdi. Ada, atıklarının yüzde 85’inden fazlasını kaynakta ayrıştırma, yine kullanma ve kompostlama yoluyla geri dönüştürüyor. Çoğunlukla pilot evresinde olan Antiparos, Alonissos, Paros ve Nakşa adalarında net sıfır örneği olan birkaç istisnanın daha bulunduğu vurgulandı. Bu örneklerin Tilos kadar başarılı olamadığı ve Tilos üzere tekil örneklerin genel tabloyu bilakis çevirmeye yetmediği de AB basınına yansıdı.
Bunların ışığında SEPAN kısa bir mühlet evvel ulusal geri dönüşüm oranlarını artırmak maksadıyla ülkedeki yetkili makamlara, geri dönüşüm atölyelerinin lisanslama süreçlerini daha kolay ve süratli hale getirmesi davetinde bulundu. Ayrıyeten SEPAN, işletmelerin geri dönüşüm yükümlülüklerinin uygulanmasında daha sıkı kontroller ve yükümlülüklerini yerine getirmeyenlere daha katı yaptırımlar uygulanmasını talep etti. Bilindiği üzere AB, 2030 yılına kadar tüm atıkların en az yüzde 70’inin geri dönüştürülmesini hedefliyor.
Yorum Yap