Antik Mısır’ın son kraliçesi VII. Kleopatra’nın mezarının gizemi 2 bin yıldır çözülemedi, ta ki bir hukukçu ve arkeolog olan Kathleen Martinez, tüm arkeoloji topluluğuna meydan okuyana dek. Ömrünün yarısını bu kayıp mezarı bulmaya adayan Martinez, kraliçenin sırrını İskenderiye’nin sular altında kalan kalbinde, Taposiris Magna Tapınağı’nın derinliklerinde arıyor. Onlarca yıllık araştırmada birinci kere tarihi değiştirecek bulgulara ulaşıldı. Pekala Romalılara yenilmeyi reddeden Kleopatra, mezarını nitekim de kimsenin bakmayı düşünemeyeceği bir yere mi sakladı?
Derleyen: Betül Yasemin Kökbek / Milliyet.com.tr – Antik Mısır’ın son hükümdarı olan VII. Kleopatra, hoşluğu ve kıvrak zekasıyla ismini tarihe kazımış bir kraliçeydi. Ancak vefatının üzerinden 2 bin yıldan fazla vakit geçmesine karşın, mezarının nerede olduğu bir türlü bulunamadı. Yıllardır sayısız hafriyat yapıldı, onlarca teori ortaya atıldı ancak hiçbir bulgu Kleopatra’nın son seyahatine dair net bir iz sunmadı, ta ki şimdiye kadar… Neredeyse ömrünün yarısını Kleopatra’nın mezarını bulmaya adayan Avukat ve Arkeolog Kathleen Martinez, Akdeniz’in derinliklerinde tarihin seyrini değiştirebilecek yeni bulgulara ulaştı.
VII. Kleopatra’nın temsili bir fotoğrafı
TÜM ARKEOLOJİ TOPLULUĞU FİKRİNE KARŞI ÇIKTI
Asıl ismi VII. Kleopatra Filopator olan kraliçe M.Ö. 69 yılında doğdu. Mısır’da M.Ö 305 ile M.Ö 30 yılları ortasında idarede olan Ptolemaios Hanedanı’nın son hükümdarıydı. Yunanca konuşan Makedon kökenli kraliçe, zekâsı, siyasi hünerleri ve diplomatik ataklarıyla hem kendi devrinde hem de günümüzde dikkat çeken bir isim olmayı başardı. Roma’nın en güçlü iki lideri Jül Sezar ve Marcus Antonius ile kurduğu münasebetler, Mısır’ın bağımsızlığını korumak ismine onu meşhur yapmıştı. M.Ö. 30 yılına gelindiğinde ise Kleopatra’nın hayatı dramatik bir sona yaklaştı. Sevgilisi Marcus Antonius’un vefatının akabinde intihar ettiği görüşü tarihçiler ortasında en çok kabul gören ihtimaldir. Buna rağmen antik kaynaklarda yer alan bir öbür tez, kraliçenin bir kobra yılanı tarafından sokularak öldüğü istikametindedir. Kesin nedeni ne olursa olsun, Kleopatra’nın vefatıyla birlikte hem Ptolemaios Hanedanı hem de Antik Mısır’ın bağımsızlığı tarihe karıştı. Vefat nedeni bir türlü kesinleşmeyen Kleopatra’nın mezarını bulmak tarih boyunca hayli değerli bir keşif olarak kabul edildi lakin yüzyıllar süren çalışmalar sonuçsuz kaldı ve Kleopatra’nın mezarı hiçbir formda bulunamadı. Ortaya atılan en güçlü teorilerden biri, mezarın Mısır’ın İskenderiye kentinin batısındaki Taposiris Magna Tapınağı’nda olabileceği tarafındaydı. Yaklaşık 20 yıldır bölgede hafriyatlar yapan Dominikli Avukat ve Arkeolog Kathleen Martinez, Kleopatra’nın mevt ve tekrar doğuş ilahı Osiris’e duyduğu derin hayranlık nedeniyle, kraliçenin mezarını Osiris’e adanmış bir tapınağa yaptırmış olabileceğini savunuyordu, üstelik neredeyse tüm arkeoloji topluluğu onun bu fikrine karşı olsa bile.
Bazı tarihçilere nazaran ilgileriyle tüm vakitlere damga vuran Kleopatra ve Roma generali Marcus Antonius, İskenderiye’deki kraliyet mezarlığında yan yana gömülmüştü. Ancak İskenderiye’nin büyük bir kısmı, yüzyıllar boyunca yaşanan depremler nedeniyle Akdeniz’in suları altında kaldığından, bu teori üzerinde araştırma yapmak vakitle neredeyse imkânsız hale geldi. Lakin Martinez’in son keşfi işin rengini değiştirdi. Martinez, Kleopatra ve Marcus Antonius’un yan yana olduğunu lakin o yerin kraliyet mezarlığından ziyade Osiris’in büyük mezarı olarak kabul edilen Taposiris Magna’da olduğunu savunuyordu.
Su altında bulunan kalıntılardan bir örnek
‘KENDİNİ İNANÇTA HİSSEDECEĞİ BİR YER SEÇMESİ GEREKİYORDU’
Martinez, tarihi kaynakların Antonius ve Kleopatra’nın İskenderiye’deki mozolesine birlikte gömüldüğünü yazdığını lakin orada mezarına dair hiçbir delil bulunamadığını biliyordu. Çünkü kent, M.S 365’te büyük bir sarsıntı ve tsunamiye maruz kalmıştı ve bugün tarihi kraliyet mahallesinin büyük bir kısmı 6 metre su altındaydı. Fakat Martinez, kraliçenin periyodunda yenilmemek için uğraştığı Roma’ya öldükten sonra da boyun eğmek yerine ortadan kaybolmak için bir plan yaptığını ve sevgili Antonius’un cesediyle birlikte Romalıların bakmayı bile düşünmeyeceği bir yere sakladığını düşünüyordu. Martinez, “Marcus Antonius ile birlikte öbür dünyada kendini inançta hissedebileceği bir yer seçmesi gerekiyordu” dedi ve kraliçenin İskenderiye’den bir gün içinde ulaşabileceği tüm muhtemel tapınakları düşündü.
Sonunda gücünü Taposiris Magna’ya yönlendirdi ve grubuyla birlikte Ekim 2005’te o bölgeyi aramaya başladı. Keşif gezisi kısa müddette dikkat cazibeli bulgular ortaya çıkardı. Martinez’in takımı, tapınakta tanrıça İsis’e adandığını gösteren Yunanca ve hiyeroglif yazıtlı bir temel levha buldu. Bu bulgu, birçok kişinin Kleopatra’yı İsis’in yaşayan bir temsilcisi olarak görmesi nedeniyle epeyce manalıydı. Martinez’e inanmayanlar onun bu levhayı bulmasını istemişti ve levhanın keşfinden sonra ona hak verenlerin sayısında bir artış oldu.
Dominikli avukat ve arkeolog Kathleen Martinez
‘HİÇBİR ŞEY BULUNAMAZ DEDİLER, BAŞARDIK’
Martinez’e nazaran kraliçenin son dinlenme yerinin, Kleopatra’nın derinden özdeşleştiği tanrıça İsis’in tapınağı olmasını istemesi mantıklıydı. Ekibi, Santo Domingo’daki Pedro Henriquez Urena Ulusal Üniversitesi ile iş birliği yaparak tapınakta, bir vakitler altın varakla kaplı mumyalar, çanak çömlekler ve kimileri Kleopatra’nın fotoğrafını taşıyan 300’den fazla sikke de dahil olmak üzere yüzlerce insan kalıntısı keşfetti. Mısır Turizm ve Eski Eserler Bakanlığı, 2025 yılının Aralık ayında yaptığı açıklamada, seramiklerin Kleopatra’nın hükümdarlığı devrine, yani MÖ 51-30 yıllarına ilişkin olduğunu duyurmuştu. Martinez, “Şimdiye kadar, herkesin hiçbir şey bulunamayacağına inandığı bir yerde 2 bin 600’den fazla eser keşfettik. Kleopatra’nın mezarını keşfetmemiş olsak da, bölgenin tarihini değiştirdik. Tüm o profesörlerin yanıldığını kanıtladım” demişti.
Martinez ve hafriyat takımı, 2022 yılında Taposiris Magna kalıntılarında Kleopatra devrine ilişkin çok sayıda eser ve yapının yanı sıra denize yanlışsız uzanan 1300 metrelik bir tünelin keşfedildiğini duyurmuştu.
Geçmişte ceza avukatlığı yapan Martinez, Kleopatra’nın geçmişini deşifre edilmesi gereken bir cürüm mahalli üzere bir ortaya getirdi. Kleopatra’nın mezarını uzun müddettir arayan kâşif Kathleen Martinez, Titanik kâşifi Bob Ballard ile gerçekleştirdiği son dalışlarda değerli bir ipucuna ulaştı: Taposiris Magna’nın kilometrelerce açığında, iki bin yıllık gizemi aydınlatabilecek Akdeniz’in derinliklerinde batık bir liman keşfetti. Mısır Turizm ve Eski Eserler Bakanlığı tarafından 18 Eylül 2025 tarihinde açıklanan bulgu, Taposiris Magna’nın sırf değerli bir dini merkez değil, birebir vakitte daha evvel kimsenin kestirim etmediği kadar geniş bir deniz ticaret merkezi olduğunu da gösteriyordu. Martinez şu cümleleri kullandı:
“Bulgular tapınağı nitekim kıymetli kılıyor. Burası Kleopatra’nın, sevdiği ve birlikte savaştığı Romalı siyasetçi Marcus Antonius ile birlikte gömülmesi için tüm şartlara sahip.”
Kathleen Martinez ve ekibi
ROMALILARIN ERİŞEMEYECEĞİ BİR YERDE, GİZLİ ŞEKİLDE
Tüm çalışmalarına var gücüyle devam eden arkeolog Martinez, Kleopatra’nın vücudunun Taposiris Magna’ya getirildiğine ve muhtemelen tünelden geçirilerek Romalıların erişemeyeceği bir yerde, gizli bir biçimde toprağa verilmeden evvel taşındığına inanıyor. Yüzyıllar boyunca, M.S 320 ile M.S 1303 yılları ortasında Mısır kıyılarında en az 23 sarsıntı meydana gelmiş ve Taposiris Magna’nın kimi kısımlarının dalgaların altında kalmasına neden olmuştu. Martinez’in deniz altındaki son keşfi, yirmi yıllık ispatlara dayanarak araştırmayı genişletti ve tapınağın Kleopatra devrindeki ehemmiyetini bir sefer daha doğruladı.
Mısır Donanması’nın da yardımıyla genişletilen su altı aramalarında, takımının birinci olarak uzun vakit evvel balıkçıların balık ağı ve tartı üzere materyalleri sakladığı taş cepleri bulduğunu ve bunun da bölgenin bir vakitler kıyı şeridi olduğunun gösterdiği kaydedildi. Sonar kullanarak deniz tabanının bir fotoğrafını çizdiler ve dalgıçlar burada çok sayıda antik kalıntı keşfettiler. Deliller, Kleopatra vaktinde bir vakitler kullanılan Taposiris Magna’ya bağlı bir liman olabileceğini gösteriyordu.
Dalgıçların inceleme yaptığı su altı imgesinin fotoğrametri kullanılarak oluşturulmuş 3 boyutlu görüntüsü
ZORLUKLARA KARŞIN DURMAYA NİYETİ YOK
Martinez için Salam 5 ismi verilen su altı limanının keşfi, onu amacına bir adım daha yaklaştırdı. Karada ve su altında aramaya devam etmeye kararlı olan grup liman, su altındaki kıyı şeridi ve öbür su altı yapılarının manzaralarını içeren, yaklaşık 6 mil uzunluğundaki kıymetli alanları gösteren detaylı bir teknolojik harita hazırladı. Martinez ve grubu, bu haritanın akabinde, 2025 yılının Eylül ayının sonlarında tünele odaklanan sondajlar ve dalgıçlarla yeni kazılara başladı ve şu cümleleri kullandı: “Kimse bana Kleopatra’nın Taposiris Magna’da olmadığını söyleyemez. Bunu söylemek için tüm alanı kazmanız ve onu bulamayacağınızı söylemeniz gerekir.“ Durmaya hiçbir formda niyeti olmayan arkeolog, Kleopatra’nın mezarının her zamankinden daha yakın olduğunu hissediyor.
Kathleen Martinez yaklaşık 20 yıllık mesleği boyunca Kleopatra’nın mezarını bulmak için çıktığı bu yolda bir sürü zorlukla karşılaştı. Hafriyat yapmaya başlamak için verdiği gayretten hafriyat müsaadesi almak için verdiği uğraşlara kadar uzun bir yoldan geçti. Taposiris Magna’nın altındaki tünelin bir denize çıktığını bulabilmek için bile bir dizi mahzuru aşmak zorunda kaldı. Bu süreçte başlarda kimse ona inanmadı hatta bir hayalin peşinde koştuğunu düşündüler. Lakin 20 yıldır keşfettikleri ona inanan ve takviye olanların sayısının artmasına sebep oldu. Martinez başta bayan ve Dominik Cumhuriyeti vatandaşı bir arkeolog olduğu için Fransız ve İngiliz arkeologların tenkit oklarına maruz kaldı. Martinez ise bu süreçte ne ABD’den ne de rastgele bir Avrupa ülkesinden gelen yardımı kabul etmedi. Kleopatra’nın mezarına böylesine yakınlaştığı bu günlerde denizin altında buldukları limanın içinde bir yerlerde o mezarı bulursa, keşfinin üzerinde sadece en başından beri yanında olan ülkesi Dominik Cumhuriyeti’nin bayrağını dalgalandırmak istiyor.
Yorum Yap