12 yıllık Arslan Apartmanı’nda her yıl artan çatlamaların bilinmeyen nedenleri ve çözümleri hakkında detaylı bilgi edinin.
2013 yılında inşasına başlanan ve kaba inşaatı aynı yılın nisan ayında tamamlanan Arslan Apartmanı, yaklaşık 12 yıl sonra Gebze’de aniden çöken bir yapı olarak dikkat çekmektedir. Binanın 2013’ün ağustos ayında oturmaya tamamen hazır hale gelmesiyle birlikte, uzun yıllar güvenli bir yaşam alanı sunduğu düşünülürken, son günlerde ortaya çıkan bazı önemli yapısal sorunlar ve deformasyonlar bu trajik olaya zemin hazırlamıştır. Özellikle binanın zemin katında bulunan ve bir dönem kebapçı olarak kullanılmış olan dükkân, sonrasında eczane olarak faaliyete geçmiştir. Bu süreçte, dükkân cephesinde olan kolonlarda gözle görülür bir eğilme ve kaplama deformasyonu oluşması, binanın yapısal bütünlüğünde kayda değer problemler olduğuna işaret etmektedir.
12 yıllık süreçte binanın temelinde ve zemin katlarındaki çatlakların giderek görünür hale gelmiş olması, yapı üzerinde yavaş ama sürekli ilerleyen zemin oturmaları ve yapısal zorluklara dikkat çekmektedir. Bu tür yüklü binalarda zaman içinde betonun ve taşıyıcıların maruz kaldığı çeşitli fiziksel etkilerden dolayı dayanım azalabilir ve ilk başta küçük çatlaklar olarak ortaya çıkan bu sorunlar, gerekli önlemler alınmadığı takdirde büyük yapısal hasarlara sebep olabilir. Bina çökmeleri, çoğu zaman ani ve beklenmedik gibi görünse de aslında uzun süreçte meydana gelen birtakım zemin ve yapısal tabloların birikimi sonucu gerçekleşir. Peki, Arslan Apartmanı gibi bir yapıyı çökmeye götüren başlıca unsurlar nelerdir?
Yapının İnşaat ve Kullanım Sürecinde Ortaya Çıkan Mühendislik Sorunları
Arslan Apartmanı’nın inşaat aşamasında ve daha sonradan kullanım sürecinde birtakım mühendislik ve zemin kaynaklı faktörler yapıyı zayıflatmış olabilir. Öncelikle binanın konstrüksiyonunda dikkat edilmesi gereken en-boy oranı, taşıyıcı sistem simetrisi ve temel düzenlemeleri, binanın uzun ömür ve dayanıklılığı için kritik unsurlardır. 2013 ve sonrasında çeşitli dönemlerde yapılan çekimlerde görüldüğü üzere, bina zamanla kolonlarda hafif deformasyonlar göstermiş, bazı bölgelerde çatlaklar ilerlemiş ve özellikle zemin katındaki bazı kolonlarda eğilme net bir şekilde görülmüştür. Bu durum, yapının statik ve dinamik yükleri taşımada zorlandığını ve yapı elemanlarının mukavemetinin azaldığını göstermektedir.
Zemin kat ticari olarak kullanıldığı için yapısal elemanlarda zaman içinde ek yüklenmeler ve termal etkiler oluşmuş olabilir. Özellikle fırın gibi yüksek sıcaklığa maruz kalan sistemlerin, yapı betonuna zarar verme riski yüksektir. Betonun sıcaklık etkisiyle dayanımının azalması ve donatıların aderansının bozulması, kolonsal taşıma kapasitesini önemli ölçüde azaltabilir. Uzun süreli sıcaklık etkilerine maruz kalan betonarme yapıların taşıma gücü zayıflar ve yapıda lokal göçmeler başlayabilir. Bunun yanı sıra, bina içerisindeki bölme duvarların kullanımındaki değişiklikler ve zemin katın üst katlara göre çok daha yüksek olması, bu katın yapısal anlamda bir ‘yumuşak kat’ etkisi yaratmasına neden olmuştur.
Yumuşak kat olarak adlandırılan bu durum, özellikle deprem ve benzeri yatay yük etkilerinde binanın zemin katının üst katlardan daha narin davranmasına yol açar ve burası yapının en zayıf noktası haline gelir. Bu bağlamda, katlar arası yük transferi ve taşıyıcı sistem elemanlarının uygun büyüklükte ve dayanıklılıkta olmaması, yapının stabilitesini tehlikeye atar. Ayrıca, bölme duvarların taşıyıcı sistem elemanı olmamasına rağmen yapısal sağlamlığa katkısının göz ardı edilmemesi gerekir. Yapının zemin katında yer alan ticari alanlar için yapılan uygun olmayan müdahaleler veya bölme duvarların kaldırılması, binanın genel taşıma performansını olumsuz etkileyebilir.
Enkazdan ve yapılan incelemelerden yola çıkarak, binanın kademeli temel sistemi ya da zemin özelliklerindeki farklılıkların temel oturmalarını eşit olmayan şekilde sonuçlandırmış olması da yapıda yan yatmaya ve yıkıma yol açan önemli bir faktör olarak değerlendirilmektedir. Zemin özellikleri farklı bölgelerde farklılık gösterebilir; örneğin bir tarafta doğal zemin varken diğer tarafta dolgu zemin olabilir. Bu durum yapının farklı kısımlarında farklı oturmalar yaratır. Ağır yapılar bu tür uyumsuz zemin koşullarında ciddi sorunlar yaşayabilir. Uzmanlar, özellikle dayanıklılık ve zemin etkileşimi açısından bu etkenlerin göz önünde bulundurulmasını önermektedir.
Hasar Tespiti ve Önlem Alınmasının Önemi
Bir yapıda çatlak görünür hale geldiğinde ve özellikle çatlakların kalınlığı 2 mm’yi aştığında, alarm durumu söz konusudur ve hemen uzman kontrolü gerektirir. Yaygın kullanılan tekniklerden biri, çatlağın değerlendirilmesi için 2023 öncesi basılmış 1 lira madeni paranın kullanılmasıdır. Bu paranın kalınlığı 1.97 mm olduğundan, çatlağın büyüklüğü bu kalınlıkla kıyaslanabilir. Çatlağın kalınlığı paranın kalınlığını aşacaksa, çatlak tehlike barındırmakta ve müdahale edilmesi gerekmektedir. Ancak 2023 sonrası basılan yeni madeni paraların kalınlığı 1.67 mm olduğu için test yapılırken buna dikkat etmek önemlidir.
Arslan Apartmanı’nda görülen çatlakların zaman içinde artması, betondaki sünme (uzun süreli deformasyon) etkisine bağlı olabileceği gibi, artan yükler ve zemin hareketlerinin yapıyı yavaş yavaş zayıflatması ile ilişkilendirilmektedir. Bu da yapı sahibinin veya yönetiminin çatlakları ciddiye almaması durumunda trajik sonuçlara neden olabilmektedir.
Güçlendirme Müdahaleleri ve Yapı Tasarımındaki Eksiklikler
Binanın bazı bölümlerinde güçlendirme yapıldığı veya cephe değişiklikleri gerçekleştiği görülmektedir. Ancak bu tür güçlendirmeler, bütüncül bir değerlendirmeyle tüm bina için uygulanmadığında, malzeme uyumsuzlukları ve bağlantı zayıflıkları ortaya çıkabilir. Doğru yapılmayan güçlendirmeler, taşıyıcı sistem süreksizliği meydana getirip yapının dayanıklılığını olumsuz etkiler. Bina içerisinde yapılan tadilatlar, duvar yıkma ya da yeni duvar ekleme gibi değişiklikler, yapı davranışını değiştirerek kesme kuvvetlerinin yoğunlaştığı ve lokal göçme tehlikesinin yükseldiği alanlar oluşturabilir.
Özellikle kolon ve kiriş düzeni, yapı güvenliği için en temel bileşenlerden biridir. Bir katta kolonların kaldırılması veya farklı katlarda taşıyıcı sistemin değişiklik göstermesi, statik yük dağılımını olumsuz yönde etkiler. Bu da deprem gibi dinamik etkiler altında taşıyıcı sistem elemanlarında beklenmeyen zorlanmalara ve olası çökme riskine neden olabilir. Ayrıca, balkonların yapıdaki konsol elemanlar olarak doğru ve uygun şekilde tasarlanmadığı durumlarda, bu kısımlar yapının taşıma sisteminde zayıflık yaratabilir. Bu tür geometrik ve taşıyıcı sistem farklılıkları, yapının simetrisini ve yük aktarımını bozar.
Önemli Bir Mühendislik Prensibi
Yapıların taşıyıcı elemanlarının tam bağlı olarak ve doğru simetriyle tasarlanması gerekir. Kolonların kirişlerle tam bağlantısının sağlanıp, yüklerin döşemeden kirişe, kirişten kolona ve kolonlardan temele dengeli ve kesintisiz aktarılması, bina güvenliği açısından elzemdir. Bu prensipler gözetilmediğinde bina yapısındaki deformasyonlar ve yer değiştirmeler artar, kesme kuvveti yükleri yükselir, böylece taşıyıcı sistemde yerel ve yaygın göçme riski doğar.
Sonuç olarak, Arslan Apartmanı’nın ani çöküşü, sadece gözle görülür yüzeysel deformasyonlardan ibaret değildir. Bina tasarımından inşaat kalitesine, zemin özelliklerinden kullanım şekline kadar çok çeşitli faktörlerin etkisinin birleşimiyle ortaya çıkan karmaşık bir yapısal sorunlar bütünüdür. Bu tür olaylar, binaların düzenli olarak teknik olarak incelenmesi, hasar tespitlerinin uzmanlarca yapılması ve gerekli güçlendirme çalışmalarının kapsamlı ve sistemli şekilde yürütülmesinin önemini artırmaktadır.
Yorum Yap