Geçen ay Antalya’da En Yeterli Belgesel seçilen “Roman Gibi”, gazeteci Sabiha ve Zekeriya Sertel çiftini anlatıyor. Direktör Tayfun Belet sinema için “Onların susturulmasıyla birlikte kendi hafızamızın da bir kısmını kaybetmişiz. Bu sinema benim için o kaybı bir nebze olsun telafi etme, o sesi tekrar duyurma gayreti hâline geldi” diyor.
MÜJDE IŞIL / İSTANBUL – Sabiha ve Zekeriya Sertel, 20’nci yüzyılın başından itibaren çok satan birçok mecmua ve gazete çıkardı. Nâzım Hikmet, Sabahattin Ali üzere pek çok muharrir, onların gazete ve mecmualarında yazdı. 4 Kasım 1945’te Serteller’in idaresindeki Tan gazetesi, komünist oldukları gerekçesiyle taarruza uğradı. Bu olaydan sonra Serteller yurt dışına gitti; Türkiye’nin birinci profesyonel bayan gazetecisinin ismi güya tarih sayfalarından silindi. 62’nci Antalya Altın Portakal Sinema Festivali’nde En Uygun Belgesel seçilen “Roman Gibi”, akrabalarının bile sonradan haberdar olduğu bu gazeteci çiftin hikayesini anlatıyor. Belgeselin ayrıntılarını direktör Tayfun Belet’ten dinledik.
– Sabiha ve Zekeriya Sertel’le yolunuz nasıl kesişti?
Belgesel yönetmeni Ertuğrul Karslıoğlu beni aradı. Sabiha Sertel’in “Roman Gibi” isimli otobiyografisinin İngilizceye çevrildiğini, Londra’daki yayınevinin, kitabın editörlerinden ve Sabiha Sertel’in yeğeni olan Parıltı Deriş’ten yedi dakikalık bir görüntü istediğini anlattı. Parıltı Hanım’dan dinledikçe bu kadar güçlü bir kıssayı yalnızca yedi dakikalık bir sinemayla sonlandırmak istemedim. Işık Hanım’a, Sabiha ve Zekeriya Sertel’in hayatını anlatan uzun metraj belgesel yapmayı teklif ettim. Böylelikle üç buçuk yıl kadar evvel yol arkadaşlığımız başladı.
– Araştırmalarınızda sizi en çok şaşırtan ayrıntılar nelerdi?
Tüm hayatlarını demokrasi, fikir özgürlüğü ve eşitlik uğruna adamış bu iki insanın, çok sevdikleri ülkelerinden uzakta, sürgünde hayatlarını kaybetmiş olmaları beni çok sarstı. Serteller fikirleri yüzünden maksat alınmış, dışlanmış, yok sayılmış beşerler. Fakat aslında onlar bu ülkenin en erken çağdaşlaşma ve demokratikleşme uğraşlarının taşıyıcılarından. Bugün hâlâ tartıştığımız birçok mevzuyu onlar bundan neredeyse bir asır evvel tartışmış, yazmış, bedelini ödemiş. Buna karşın, isimlerinin toplumun belleğinden silinmiş olması bana büyük bir entelektüel yalnızlık hissi verdi. Zira aslında biz, onların susturulmasıyla birlikte kendi hafızamızın da bir kısmını kaybetmişiz. Bu sinema benim için o kaybı bir nebze olsun telafi etme, o sesi yine duyurma uğraşı hâline geldi.
– Tan gazetesi baskınının, 6-7 Eylül olaylarının ve Madımak Katliamı’nın da öncüsü olduğu söylenebilir mi?
Tan gazetesi baskını yalnızca bir gazete binasının yıkımı değildi; niyet özgürlüğüne, basına ve farklı seslere yönelik sistematik bir atağın başlangıcıydı. Bu olay, “öfkeli kalabalık” kavramını toplumun şuuruna yerleştirdi. Tan baskını ile bir “formül” ortaya çıktı. Bu formül, farklı düşüneni, eleştireni, muhalif olanı maksat göstermek, akabinde da kitleleri bu gayeye yönlendirmek üzerine şurası. Yani toplumsal öfkenin, medya ve siyaset eliyle manipüle edilip “meşrulaştırılmış bir linç”e dönüştüğü birinci örneklerden biri. Bu model, sonraki yıllarda farklı biçimlerde tekrarlandı; 6-7 Eylül’de, Maraş’ta, Çorum’da, Madımak’ta…
– Sertel çiftinin yurt dışına çıktıktan sonraki devri belgeselde neden yok?
Nur Deriş ile o periyodu derinlemesine ele alan ikinci bir sinema yapmaya karar verdik. Zira sürgünde yaşadıkları, Türkiye’de yaşadıklarından hiç de hafif değil. Hatta tahminen daha ağır. Serteller, ömürlerinin geri kalanını Sovyetler Birliği’nde geçiriyorlar fakat orada da büyük ülkülerinin kırıldığı, diğer hayal kırıklıklarıyla yüzleştikleri bir devir başlıyor. Bu nedenle sinemada sürgüne gidişlerini bir kapanış değil, yeni bir öykünün eşiği olarak bıraktım.
‘Mesele, gazeteciliğin vicdanını koruyabilmesi’
Günümüzde matbu gazete ve mecmuaların durumunu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Sosyal medyanın getirdiği sürat, birden fazla vakit derinliğin önüne geçiyor. Meğer gazete ve mecmualar, bir kanıyı olgunlaştıran, bağlam kazandıran, vaktin içinden süzülmüş bir hafıza sunuyordu. Artık o hafıza yavaş yavaş kayboluyor. Ben tekrar de bu dönüşüme tek boyutlu bakmıyorum. Tahminen de sorun, hangi aracın “doğru” olduğu değil; hangi mecrada olursa olsun, gazeteciliğin vicdanını, yani hakikati savunma iradesini koruyabilmekte.
Yorum Yap