Kemal Varol, “Onu Sevdiğim Zamanlar”da göçmenlik sıkıntısını tartışıyor. Müellif, “Yurdumuz neresidir?” sorusuna odaklanıyor
Ümran Avcı – Edebiyatımızın güçlü kalemlerinden Kemal Varol, son romanı “Onu Sevdiğim Zamanlar”da göçmenlik problemine gerçekçi bir bakış atıyor. Paris’teki Geri Gönderme Merkezi’nde başlayan kıssa bizim topraklarımıza uzanıyor. Romanın birinci sahnesinde Geri Gönderme Merkezi Müdürü Eléonore, bilgisayar ekranından merkezin türlü yerlerini gösteren kamera imgelerine bakıyor. Yerin soğuk atmosferinde ülkelerine geri gönderilme tasasıyla duvar tabanına çökenleri, volta atanları, ibadet edenleri izliyor. O sırada saçı latifeli birbirine karışmış bir adamı sol eliyle göğün saydam boşluğuna yazı yazarken görüyor. Hiç konuşmadığı için Suskun-84 ismi verilen göçmen ile Eléonore’un öyküsü bu türlü başlıyor. “Onu Sevdiğim Zamanlar”, bir yanıyla kırık dökük bir aşk, öbür yanıyla yersiz yurtsuzların, ‘dünya artıkları’nın, göçmenlerin, kendilerini suskunluğa hapsetmişlerin hikayesi.
■ “Onu Sevdiğim Zamanlar”da, “Dünya çoktandır tuhaf, eksik, uzaklıklı bir yere dönüşmüştü” diyorsunuz. Kıssa eliyle dünyanın unuttuklarını, dışladıklarını kucaklamış üzeresiniz.
Herkes fiziken yahut ruhen hareket hâlinde. Hepimiz güya burada, bu vakitte değil, daima öteki yerdeyiz. Gidiyoruz ancak bu sefer de gittiğimiz yerde istenmiyoruz. Yalnızca konut sahipleri değil, göçmenin bile göçmeni istemediği bir vakitte yaşıyoruz. Epeydir yurt sıkıntısıyla ilgili düşünüyorum. Yurdumuz neresidir? Nefes aldığımız, yaşadığımız yer mi, yoksa hayallerimizin olduğu yer mi? Ben şuna inanıyorum: İnsanın yurdu vicdanıdır. “Onu Sevdiğim Zamanlar”, isminden, çerçeve kıssasından başlayarak görünürde bir aşk romanı zannı doğuruyor. Lakin bana kalırsa bu kitap bir vicdan romanı. Vatanını, geçmişini, ailesini, lisanını, anılarını, nihayetinde geleceğini bile kaybetmiş, dışlanmış, kucak açılmamış, bir yerden öbür bir yere sürülmüşlerin romanı. Dünyanın unuttuklarına kucak açmaktan fazla, ötekinin yaralarını manaya, onun yarasını sararken kendi yaralarımızı sarma niyetiyle yola çıkan bir roman diyebiliriz kitabıma.
■ Geri Gönderme Merkezi’ndeki Sessiz 84’ün işaret parmağıyla göğe bir şeyler yazma imgesi üzerine neler söylersiniz?
Romanı dikkatle okuyanlar, aslında bu göğe, boşluğa yazı yazma sıkıntısının kahramana devredilen bir acının, bir vasiyetin kesimi olduğunu anlayacaklardır. Bu imgeyi Turgut Uyar’ın “Göğe Bakma Durağı”ndan bağımsız düşünmedim elbette. Ancak bir yandan da bu göğe yazı yazma problemini bir çeşit Tanrı’ya mektup olarak düşünmüştüm başlarda. Göçmenler, kaçaklar, yerinden yurdundan edilenler lisanlarını de geride bırakırlar. Tahminen de bu yüzdendi roman kahramanımın dilsizliği. Sesini, öyküsünü kimsenin duymadığı, duymak istemediği, dışladığı göçmenlerin öyküsünü yaradana anlatan bir kahraman. Öte yandan benim birçok romanımda olduğu üzere, “Onu Sevdiğim Zamanlar”da da sessiz kahramanlara yer veriyorum. Romanın içindeki öteki romanın ismi pekâlâ “Susanlar” da olabilirdi. Zira ben konuşanlardan fazla susanların, içine atmışların, kederini anlatamayanların öyküsüne inanırım.
■ Atalardan devreden acılarla, geçmişle baş etmenin türlü yolları var elbette. Lakin Suskun-84 ve kardeşi dünyanın gamından edebiyata sığınıyor. Bu kısımlarda otobiyografik ögeler var mı?
Kısmen de olsa otobiyografik ögeler var elbette ancak bu roman bir kurmaca. Lakin öte yandan ben de tıpkı roman kahramanı üzere çok küçük yaşlarda kasaba kütüphanesini mesken tutmuş, o çatışmalı günlerde hayatta kalmak için edebiyata sığınmış, dünyayı edebiyatın penceresinden anlamaya çalışan biriyim. O vakitler, tıpkı roman kahramanı üzere, başımı kitaplara gömersem bana bir şey olmayacağını, etrafımda birer ikişer ölen yaşıtlarımın bilakis hayatta kalacağımı, dışarıda kopan kıyameti duymayacağımı, sonsuza kadar bir hayaller dünyasında yaşayacağımı sanıyordum. Lakin vakit geçtikçe gerçeğin hiç de bu türlü olmadığını, o vakitler kapadığım gözlerimle kulaklarımın çok şey görüp işittiğini, ruhumun o vaktin acılarıyla kavrulduğunu ve bir gün, o vakitler kopan fırtınayı, tanıklıklarımı, yaşanan acıları anlatmakla kendimi mükellef kıldığımı çok sonra anladım.
‘Bu çağda elimize yalnızca sanat kaldı’
■ Romandan yaptığım bir alıntı var; “Bazı kitaplardan muharrirleri kadar okurları da sorumluydu”. Bunu biraz açalım mı?
Bütün romanlarımı bile isteye boşluklarla örerim. Bunda hiç elbet, okurun zekâsına hürmet duymam gerektiği sıkıntısı de vardır. O sebeple, birtakım öykülerdeki o vicdani sorumluluğu, eksik üzere görünen kısımları okurun vicdanına bırakır, onu da kendi uğraşımın sorumluluğuna ortak ederim. Zira edebiyat bir iştiraktir. İmgeler, manipülasyonlar, post truth çağında bizi hakikate yaklaştıracak birkaç araçtan biri. Hakikatin bu kadar eğilip büküldüğü bu çağda elimizde yalnızca sanat kaldı güya. Bizi ve dünyayı anlamamızı sağlayacak yegâne alan…
Yorum Yap