Avustralya’da yürütülen kapsamlı bir bilimsel çalışma, erkek ve bayan beyinlerinin genetik seviyede birbirinden farklı çalıştığını ortaya koydu. Bulgular, sırf hormonlar yahut çevresel faktörlerin değil, genetik farklılıkların da insan davranışını ve nörolojik fonksiyonları belirlemede temel rol oynadığını gösteriyor.
Avustralya’nın Melbourne kentindeki La Trobe Üniversitesi’nden Prof. Jenny Graves tarafından yürütülen ve ScienceAlert sitesinde yayımlanan araştırmada, insan beyninde yüzlerce genin cinsiyete nazaran farklı formda çalıştığı tespit edildi.
Bilim insanları, hayatını yitirmiş insan embriyolarının beyin dokularını inceledi ve erkek embriyolarda 1.800 genin, bayan embriyolarda ise 1.300 genin daha etkin olduğunu belirledi. Bu genetik örüntüler, yetişkin beyinlerinde de misal biçimde görülüyor.
DOĞUMDAN EVVEL BAŞLIYOR
Araştırma, bu farklılıkların organlar yahut cinsiyet hormonları oluşmadan evvel, embriyonun erken gelişim evrelerinde ortaya çıktığını gösteriyor. Bu da erkek ve bayan beyinleri ortasındaki farkın biyolojik temellerinin çok erken devirde atıldığını kanıtlıyor.
Çalışma kapsamında, ‘transkriptom’ adı verilen genetik aktivite kayıtlarının incelenmesi sonucunda, erkek beyinlerinde 610 genin, bayan beyinlerinde ise 316 genin daha ağır çalıştığı belirlendi.
İlginç bir formda, bu genlerin sadece cinsiyet kromozomları (X ve Y) üzerinde bulunmadığı, yaklaşık yüzde 90’ının her iki cinsiyette de ortak olan kromozomlarda yer aldığı saptandı. Bu durum, testosteron ve östrojen gibi hormonların bu genlerin aktivitesini dolaylı biçimde etkileyebileceğini gösteriyor.
İNSANLARLA SONLU DEĞİL
Bilim insanları tıpkı genetik farklılıkların maymun, fare ve hatta solucan beyinlerinde de gözlendiğini belirtti. Bu da kelam konusu cinsiyet farklılıklarının 70 milyon yıldan uzun süredir evrimsel olarak korunduğuna işaret ediyor.
BEYİN FARKLI ÇALIŞIYOR, YA ZEKA?
Prof. Graves, bu genetik farklılıkların, erkek ve bayanlar ortasında zeka, düşünme biçimi yahut bilişsel kapasite farkı manasına gelmediğini vurguladı. Fakat bu ölçekteki genetik ayrışmanın nöronal fonksiyonlarda kesinlikle kimi tesirler doğurabileceğini söyledi.
Kadın beyinlerinde daha etkin genlerin, hudut hücreleri ortası irtibat ve temaslarla ilgili olduğu; erkek beyinlerinde öne çıkan genlerin ise hücre zarları ve çekirdek yapılarıyla ilişkili olduğu tespit edildi.
HASTALIKLARI ETKİLEYEBİLİYOR
Araştırma, genetik farklılıkların nörolojik hastalıkların görülme oranlarını da etkileyebileceğini öne sürdü.
Alzheimer ile alakalı birçok genin bayanlarda daha etkin olduğu, bu durumun bayanlarda hastalığın iki kat daha sık görülmesini açıklayabileceği belirtildi.
Parkinson hastalığında ise sadece erkeklerde bulunan SRY geni, aktive olduğunda hastalığın seyrini ağırlaştırabiliyor.
EVRİMSEL BİR GERÇEK
Araştırmanın sonucunda bilim insanları, erkek ve bayan beyinleri ortasındaki farkların yüzeysel değil, genetik ve hücresel seviyede yerleşik olduğunu vurguladı. Lakin bu farkların her vakit fonksiyonel sonuçlar doğurmadığı, kimi hücrelerin bu dengesizliği telafi edici sistemlerle dengelediği de belirtildi.
Prof. Graves’e göre, “Erkek ve bayan beyinleri ortasındaki biyolojik ayrım, neredeyse tüm omurgalı tiplerinde görülen evrimsel bir olgudur. Bu farklılıkların anlaşılması, cinsiyete nazaran değişen nörolojik hastalıklar için daha hassas tedavi usulleri geliştirilmesine katkı sağlayacaktır.”
Yorum Yap