‘Sanırım bağımlısı oldum’: Zayıflama iğnelerini gereksiz kullanmanın riskleri neler?

Gabriela, Covid salgını sırasında aldığı kiloları vermeye çalıştığında, birkaç inatçı kilonun ne yaparsa yapsın gitmediğini fark etti.

Brezilya’nın Rio de Janeiro kentinde yaşayan, 76 kilo yükünde ve 1,69 metre uzunluğundaki avukat daha sıkı bir diyet uygulamak ve haftada altı gün idman yapmak da dahil “her şeyi denediğini” fakat “hiçbir şeyin işe yaramadığını” söylüyor.

Bunun üzerine, arkadaşlarının tavsiyelerine kulak vermeye başladığını anlatıyor: Hepsi zayıflama iğnesi kullanıyordu ve sonuçlarından mutluydu.

Sağlıklı bir kiloda olmasına ve fitness sevgisi sayesinde atletik bir görünüme sahip olmasına karşın, Gabriela da birebir şeyi yapmaya karar verdi.

İlk Ozempic iğnelerini Şubat 2024’te Rio de Janeiro’daki bir eczaneden, reçetesi olmamasına ve reçete edinmek için tıbbi kuralları karşılamamasına karşın satın aldı.

Sonuçlar neredeyse anında ortaya çıktı ve süratle kilo verdi.

“Gerçeküstüydü” diyor Gabriela, azıcık yemekle dev bir öğün yemiş üzere doyduğunu anlatırken.

Gabriela zayıflama iğnesi kullandığının etrafı tarafından bilinmesini istemiyor, bu nedenle BBC bu makalede kendisi için takma bir isim kullanıyor.

Kırk yaşındaki avukat bugüne kadar bu ilaçları orta ara kullanmaya devam ettiğini söylüyor.

“Aynaya bakıp gördüğümü beğendiğimde, hayattaki her şey daha kolay geliyor” diye ekliyor.

‘BİRAZ ŞİŞKİN HİSSEDİYORDUM’

Zayıflama iğneleri obezite ve Tip 2 diyabet üzere kiloya bağlı öteki rahatsızlıkların tedavisinde ihtilal yaratıyor.

Ozempic, Wegovy ve Mounjaro üzere marka isimleriyle bilinen iğneler, iştahı düzenlemeye yardımcı olan ve daha uzun mühlet tok hissetmenizi sağlayan glukagon gibisi peptit-1 (GLP-1) ismi verilen, olağanda yemek yedikten sonra salınan bir hormonu taklit ederek çalışıyor.

Mounjaro ayrıyeten ikinci bir hormonu, glikoza bağlı insülinotropik polipeptidi (GIP) de maksat alıyor.

Reçeteleme kılavuzları ülkeden ülkeye değişmekle birlikte, ilaçlar ekseriyetle obez olarak sınıflandırılan yetişkinler, beden kitle indeksi 30’dan fazla olanlar yahut 27 ila 30 ortasında olup da Tip 2 diyabet, yüksek tansiyon yahut kalp hastalığı üzere sıhhat sıkıntıları olanlar için reçete ediliyor.

Ancak iğneler, tıbbi olarak gerekli olsun ya da olmasın, kilo vermek için giderek daha fazla başvurulan bir araç haline geliyor.

Gabriela iğneyi kullanmaya başladığında beden kitle endeksi 26,6’ydı. Bu onu hafif kilolu kategorisine yerleştiriyordu.

Bununla birlikte, beden kitle endeksi kas ve yağ ortasında ayrım yapmıyor, yani Gabriela üzere kaslı beşerler sağlıklı olsalar bile kilolu olarak sınıflandırılabiliyorlar.

Her halükarda, Gabriela’nın beden kitle endeksi ilaç almak için gereken eşiğin altındaydı.

Kilo ile ilgili rastgele bir rahatsızlığı yoktu.

‘BUNLAR İLAÇ, KOZMETİK ARAÇLAR DEĞİL’

Brezilya Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği’nde profesör ve direktör olan Simone van de Sande Lee, “Bunlar diyabet yahut obezite üzere durumları tedavi etmek için onaylanmış ilaçlar – kozmetik araçlar değiller” diyor.

Akrabalarının, arkadaşlarının ve hatta tabiplerin kendisine sık sık ilaçları nereden bulabileceğini sorduğunu da ekliyor.

ABD’deki Obezite Tıbbı Derneği’nin lider yardımcısı Dr. Bharti Shetye Hindistan, Ortadoğu ve ABD de dahil olmak üzere dünyanın dört bir yanında çalıştığını ve her yerde bu iğneleri “sadece uygun görünmek için” kullanan çok sayıda insan olayı duyduğunu söyledi.

TikTok ve Instagram insanların iğne öncesi ve sonrası fotoğraflarıyla dolup taşarken, ünlüler de iğne kullanımları konusunda giderek daha açık hale geldi.

Ağustos ayında, tüm vakitlerin en başarılı tenisçilerinden biri olan Serena Williams, kilo verdirici iğneler kullandığını açıkladı.

Kendisi de iğneleri kullandığını söyleyen televizyoncu Kelly Osbourne, 2024 yılında bir kırmızı halı röportajında iğneleri kullanma münasebetini şöyle özetlemişti:

“Kilo vermenin milyonlarca yolu var. Neden bunu idman yapmak kadar sıkıcı olmayan bir şeyle yapmayalım?”

Londra’nın merkezindeki çatı katında sık sık lüks partiler veren üst seviye bir yönetici olan Andrew’u harekete geçiren şey, dış görünüşünden duyduğu mutsuzluktu.

“Biraz şişmiş üzereydim… Kendimi uygun hissetmiyordum” diyor 49 yaşındaki adam:

“Noel tatilinden döndüm ve ‘Bunu bir biçimde düzelteceğim’ dedim.”

Andrew o vakitler yaklaşık 90 kilo tartısında ve 1,83 metre uzunluğundaydı lakin o da Gabriela üzere o da kaslıydı.

Bu da ona 26,9’luk bir beden kitle endeksi pahası vermişti.

Bu paha İngiltere’de bu iğnelerin reçete edilebilmesi için gereken eşiğin altındaydı.

Ancak buna karşın, yalnızca bir kıymetlendirme formu doldurarak iğneleri çevrimiçi bir eczaneden alabildiğini ve kimsenin yazdıklarının gerçek olup olmadığını yahut tedavinin uygun olup olmadığını denetim etmediğini söylüyor.

2024’ün başlarında haftalık Wegovy ve daha sonra Mounjaro enjeksiyonlarına başladı ve süratle kilo verdi.

Gabriela üzere o da bu yazıda gerçek isminin kullanılmasını istemedi.

Andrew “İğneyi yaptıktan sonra neredeyse anında hissettiğim şey, yemek fikrinin benden uzaklaştığı oldu… “Yemek hakkında bu kadar çok düşünmek zorunda kalmamaktan hakikaten keyif aldım” diyor.

Şimdi hala restoranlara gidiyor lakin çok daha az yiyor:

“Eskiden hissettiğim o acil açlığı hiç hissetmiyorum ya da çok nadiren hissediyorum.”

‘NADİR YAN TESİRLERİ DAHA SIK GÖREBİLİRİZ’

Ancak hem Gabriela hem de Andrew tecrübelerini olumlu anlatırken, sıhhat uzmanları tüm ilaçların riskleri olduğuna ve bu iğnelerle ilgili hâlâ pek çok bilinmeyen şey bulunduğuna dikkat çekiyor.

GLP-1 ilaçlarının evvelki versiyonları 2000’li yılların başında Tip 2 diyabet için kullanılmış olsa da dünyanın dört bir yanındaki tıbbi düzenleyicilerin bu ilaçları kilo kaybı için ruhsatlandırmaya başlamasının akabinde ilaçların popülaritesi arttı.

İngiltere’deki Anglia Ruskin Üniversitesi’nde fizyoloji alanında kıdemli öğretim vazifelisi olan Simon Cork, “Bu ilaçları yalnızca kozmetik emellerle kullanan insanlardaki tesirlerini bilmiyoruz” diyor ve klinik çalışmaların obezite yahut Tip 2 diyabet hastalarına odaklandığını ekliyor.

Endokrinolog ve Dünya Obezite Federasyonu Lideri Dr. Bruno Halpern, araştırmaların obezite yahut diyabet hastaları için ilaçların “nispeten güvenli” olduğunu gösterdiğini söylüyor.

Halpern, “Ancak tıbbi muhtaçlık duymayan milyonlarca sağlıklı insan bunları kullanmaya başlarsa, az görülen yan tesirleri daha nizamlı görmeye başlayabiliriz” diye ekliyor.

İlaçların yaygın yan tesirleri ortasında bulantı, kusma, ishal ve kabızlık yer alıyor.

Ancak daha az ve daha önemli olanlar ortasında midenin yavaşladığı yahut çalışmayı durdurduğu gastroparezi ve görme kaybına neden olabilen az bir göz rahatsızlığı yer alıyor.

Gabriela şu ana kadar yaşadığı tek sorunun hafif mide ağrısı olduğunu söylüyor ve bunu da iğne kullanırken yemek yememesine ve alkol almasına bağlıyor.

’16 YAŞINDA YEME BOZUKLUĞU OLAN BİRİ DE İNTERNETTEN ALABİLİYOR’

Sorunlardan biri, iğnelerin reçeteli bireylerle sınırlandırılmasındaki zorluk.

İngiltere’de iğnelerin yalnızca reçeteli şahıslar tarafından kullanılabilmesi öngörülüyor.

Ancak BBC’nin konuştuğu hekimler ve kullanıcılar, birtakım çevrimiçi eczanelerin uygulamada ekseriyetle bunları satın alanlara yönelik çok az denetim gerçekleştirdiğini söylüyor.

Akademisyen Simon Cork “Yeme bozukluğu olan 16 yaşında bir çocuk, 35 yaşında obez bir hasta üzere davranıp kolay kolay reçete alabilir” diyor ve ekliyor:

“Bu son derece tehlikeli.”

Türkiye’de de iğneler direkt olarak eczanelerde tedarik edilebiliyor.

2025 yılının başlarında, Birleşik Krallık Genel Eczacılık Kurulu, berbata kullanım, güvenlik ve tedarik badiresi ile ilgili artan tasalara cevap olarak çevrimiçi eczanelerin iğneleri nasıl satabileceği ve reçete edebileceği konusundaki kısıtlamaları sıkılaştırdı.

Brezilya da bu yıl misal nedenlerle ilaçların reçetelenmesine ait kuralları sıkılaştırdı.

‘VÜCUT YAPILARINI KÖTÜLEŞTİRİYOR’

Dünya Obezite Federasyonu Lideri Dr. Halpern, iğnelerin bir öteki dezavantajının da insanların yağlarının yanı sıra kaslarını da kaybetmelerine yol açması olduğunu ve bunun bilhassa zayıf olanlar için geçerli olabileceğini söylüyor.

“Kısıtlayıcı diyetler uygulayan zayıf bireyler yağdan çok kas kaybetme eğilimindedir” diyor ve ekliyor:

“Daha sonra tekrar kilo alırlarsa, beden yapıları daha da kötüleşir. Bu sık kilo verme ve geri alma döngüsü uzun vadede kilo alma riskini artırır.”

Bu iğneler haftalık olarak üst kola, uyluğa yahut mideye enjekte ediliyor ve ekseriyetle kademeli olarak artırılıyor.

Gabriela bazen daha fazla yiyebilmek için partilerden evvel doz atlıyor, Andrew ise hangi toplumsal aktifliklerin yaklaştığına bağlı olarak orta verdiğini söylüyor.

Bazen tatillerden evvel alıp birkaç ay orta verdikten sonra tekrar devam ettiğini ekliyor.

PSİKOLOJİK TESİRLERİ NELER OLABİLİR?

Bu iğnelere dair ruhsal tehlikeler de var.

Dr. Halpern, bazı hastaların kilo verdiklerinde sevildiklerini, keyifli olduklarını ve kabul edildiklerini hissedeceklerini hayal ettiğini lakin bu beklentilerin nadiren gerçekçi olduğunu vurguluyor.

Dr. Cork, bir diğer zorluğun da bedenimizin uzun periyodik kilo kaybına direnme eğilimi olduğunu ekliyor:

“Kilo verdiğinizde, bedeniniz yalnızca ‘Harika, iş bitti’ demez. Açlık hormonları yükselir, metabolizmanız yavaşlar ve bedeniniz doğal noktası olarak gördüğü şeyi geri kazanmaya çalışır.”

Kullanıcılar açlık sinyallerini bastıran iğneleri almayı bırakır bırakmaz bedenleri, kaybettiği kiloları geri almak için çalışmaya başlıyor.

Dr. Cork bu nedenle bu iğnelerin, nitekim muhtaçlık duyan hastalarda ömür uzunluğu kullanım için tasarlandıklarını vurguluyor.

Risklere karşın Gabriela ve Andrew durmayı düşünmediklerini söylüyor.

Gabriela “Sanırım bağımlısı oldum” diye itiraf ederken Andrew da ilaca “uzun vadeli bir bağlılığı” olduğunu söylüyor:

“Eğer hayatımın geri kalanında bu iğneyi devir dönem kullanıp bırakırsam, muhtemelen bir sorun olmaz.

“Ayrıca muhtemelen hayatımın geri kalanında botoks da yaptırmam gerekecek… Bunlar yalnızca hayat maliyetinin bir modülü.”