Pazar sendromu: Haftanın son günü neden kendimizi mutsuz ve yalnız hissederiz?

Hafta sonu bitmek üzereyken birçok kişi kendini sebepsiz bir halde mutsuz, huzursuz ya da yalnız hisseder. Bu his durumu o kadar yaygındır ki, psikologlar ve araştırmacılar buna özel bir isim verir: “Sunday Blues” ya da “Pazar Sendromu”. Pekala, bu hissin arkasında yatan bilimsel nedenler neler?

HAFTALIK DÖNGÜ VE BİYOLOJİK RİTMİMİZ

Uzmanlara nazaran pazar günü yaşanan mutsuzluğun temelinde biyolojik saatimizin (sirkadiyen ritm) bozulması yer alıyor.

Hafta sonları geç yatıp geç uyanmak, bedenin doğal uyku düzenini değiştiriyor. Bu da “sosyal jet lag” ismi verilen bir tesir yaratıyor. Pazartesi günü erken kalkma düşüncesi, bedeni gerilim hormonlarını (kortizol) artırarak anksiyete gibisi bir duruma sokabiliyor.

HAFTA SONU PARADOKSU: BEKLENTİ VE GERÇEKLİK FARKI

Pazar günleri çoğu insan, hafta boyunca yapamadığı şeyleri gerçekleştirmek ister. Lakin vakit kısıtlılığı, bu beklentilerin çoğunu karşılamayı zorlaştırır. Psikologlara göre bu durum, “beklenti-gerçeklik uyumsuzluğu” olarak tanımlanır ve kişinin kendini başarısız ya da tatminsiz hissetmesine neden olur.

Birleşik Krallık’ta yapılan bir araştırma, iştirakçilerin yüzde 78’inin pazar akşamı moralinin düştüğünü, yüzde 60’ının ise “hafta sonunu gereğince değerlendiremedim” düşüncesiyle kaygı yaşadığını ortaya koydu.

SOSYALLEŞME VE YALNIZLIK ALGISI

Hafta içi yoğun bir toplumsal etkileşim içinde olan bireyler, pazar günleri yalnız kaldıklarında boşluk hissi yaşayabiliyor. Toplumsal psikoloji araştırmalarına göre insan beyni, toplumsal temas eksikliğini fizikî acı üzere algılıyor.

Bu durum, özellikle tek başına yaşayan ya da konuttan çalışan bireylerde daha besbelli hale geliyor.

YAKLAŞAN SORUMLULUKLARIN STRESİ

Pazar günleri, zihnimizde yeni haftanın sorumluluklarının ve yapılacak işlerin hatırlatıldığı bir dönemdir.

New York Üniversitesi’nde yapılan bir araştırma, pazar akşamı kortizol düzeylerinin hafta içi sabahlarına kıyasla daha yüksek olduğunu gösterdi. Bu da “hafta sonu bitiyor” düşüncesinin fizikî bir gerilim yansısına dönüştüğünü kanıtlıyor.

RUH HALİYLE TEMASLI NÖROKİMYASALLAR

Hafta sonu boyunca keyifli etkinliklerle artan dopamin ve serotonin düzeyleri, pazar akşamına yanlışsız düşüşe geçiyor. Uzmanlar, bu ani düşüşün “geçici bir moral bozukluğu” olarak hissedildiğini belirtiyor.

Bu yüzden pazar akşamları, özellikle depresyon eğilimi olan bireyler için ruhsal olarak daha zorlayıcı geçebiliyor.

PAZAR MUTSUZLUĞUNU AZALTMANIN YOLLARI

Uyku düzenini koruyun: Hafta sonları da hafta içiyle benzeri saatlerde uyuyup kalkmak, biyolojik dengeyi korur.

Pazartesiye hazırlanmayı ertelemeyin: Küçük planlar ve hazırlıklar, denetim hissini artırır.

Keyifli bir pazar rutini oluşturun: Sevdiğiniz bir dizi, yürüyüş ya da hobiyle pazar akşamını “bitmekte olan tatil” değil, “kendinize ayırdığınız zaman”a dönüştürün.

Sosyal bağlantı kurun: Aile yahut arkadaşlarla kısa bir görüşme bile yalnızlık algısını hafifletebilir.