Diyarbakır’da deprem sonrası ortaya çıkan yeni yapı, şehrin yeniden inşa sürecini simgeliyor. Detaylar ve gelişmeler için tıklayın.
Çayönü Tepesi, Türk tarihinin temel taşlarından biri olarak, yerleşik yaşama geçişin izlerini taşıyan önemli bir alandır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde, Diyarbakır’ın Ergani ilçesinin 7 kilometre güneybatısında konumlanan bu tepe, tarihsel süreç içinde insan yaşamına ev sahipliği yapmıştır. Yaklaşık 12 bin yıl önce başlayan yerleşim süreci, Neolitik Dönem’in önemli bir parçasını oluşturmakta. 1964 yılından bu yana devam eden kazılar, bölgenin tarih öncesi dönemlerine ışık tutmaktadır. Son zamanlarda gerçekleştirilen kazılarda, yaklaşık 5 bin yıl önce meydana gelen bir depremin ardından yıkılan bir yapıya ait kerpiç duvarların kalıntıları ortaya çıkmıştır.
Kazı Başkanı olan Doç. Dr. Savaş Sarıaltun’un aktardığı bilgilere göre, bu yıl Neolitik Dönem ile birlikte, İlk Tunç Çağı olarak bilinen M.Ö 3000’lere kadar uzanan dönemlerde de yoğun çalışmalar yapılmaktadır. Yapılan kazılar, geçmişte bu haberde gündeme gelen sarsıntılar ve yapının terk edilmesiyle ilgili önemli buluntular sunmaktadır. Sarıaltun, eserlerin yanısıra, bu sarsıntının nedenlerini ve etkilerini anlamak amacıyla bir fay hattı araştırması yapıldığını belirtmektedir. Ancak, Çayönü’nün çevresinde belirgin bir fay hatları bulunmamakta, bu durum yerel jeolojik aktivitenin karmaşık yapısını gözler önüne sermektedir.
“İnsanlar Gittikten Sonra Tahribata Uğramış”
İlk Tunç Çağı’na ait yerleşim alanının terk edilmesinin ardından meydana gelen depremlerle ilgili detayları paylaşan Sarıaltun, depremin tarihi yerleşimi nasıl etkilediğini detaylı bir şekilde aktarmaktadır. Altındaki taş temellerle birlikte kerpiç duvarlarının devrilmesi, insanların bu alandan ayrılmasının ardından gerçekleşmiş gibi görünmektedir. Yapının iç kısmında daha önceden bir moloz yığınının bulunmaması, yapının terk edilme sürecinin ardından gelen sarsıntının etkilerini gözler önüne sermektedir. Doç. Dr. Sarıaltun, yapının mevcut durumu hakkında açıklamalar yaparak, bu duvarların devrilmesi esnasında yapıdan herhangi bir kalıntı bırakmadığını, bunun da olayın doğasına dair ipuçları sunduğunu belirtmektedir.
Bölgedeki kerpiç duvarların, doğada bulunan kırmızı topraktan yapılmış olması dikkat çekicidir. Kerpiçin kendine has yapım tekniği, aynı zamanda deprem sonrasındaki tahribatı daha iyi anlamamıza yardımcı olmaktadır. Ayrıca, bu durum, doğal kaynakların yapının inşasında nasıl kullanıldığına dair bilgiler edinmemiz açısından önemlidir. Sarıaltun, bu bulguların sadece arkeolojik değil, aynı zamanda jeolojik ve sosyolojik süreçlere dair de bilgiler sunduğunu vurgular.
“5 Bin Yıl Önceki Yapı Depreme Maruz Kalmış”
Sarıaltun’un paylaştığı bilgilere göre, geçmiş yıllarda yapılan jeolojik araştırmalar, bu bölgedeki depremlerin sıklığını göstermekle kalmayıp, Çayönü’nün kuzeyindeki hareketliliklere de dikkat çekmektedir. Son 5 yılda Elazığ-Sivrice bölgesinde meydana gelen önemli sarsıntılar, Çayönü Tepesi üzerinde dolaylı etkiler yaratmış olabilir. Ancak, bu depremlerin yapının mevcut durumu üzerindeki etkisinin ne kadar ciddi olduğu henüz net bir şekilde belirlenmemiştir. Sarıaltun, duvarların ciddi hasar görmediği bu durumun, o dönemin yerleşim tarzına dair değerli veriler sunduğunu ifade ettikten sonra, şunları eklemiştir: “Benzer bir şekilde, Dicle havzasındaki Orta Tunç Çağı’na ait yerleşmelerde de, depremlerin arkeolojik buluntular üzerinde etkileri incelenmektedir.”
Tüm bu buluntular, geçmişe ışık tutan önemli ipuçları olduğunu gösterirken, Çayönü Tepesi’nin tarihi önemi, yalnızca Neolitik Dönem değil, aynı zamanda bu bölgedeki insan yaşamının evrimi açısından da zengin verilere sahiptir. Böylece, kazıların ve araştırmaların devam etmesi, bu tarihi mirasın daha iyi anlaşılmasına ve gelecekte de bu buluntuların korunmasına olanak tanıyacaktır.
Yorum Yap