Takvimler 26 Nisan 1986’yı gösterdiğinde, Sovyetler Birliği ülkesi Ukrayna’nın Pripyat kentindeki Çernobil Nükleer Güç Santrali’nde yaşanan kaza, geniş bir alanı dünyanın en tehlikeli bölgesi haline getirdi. Lakin burayı son vakitlerde gündem haline getiren şey, bölgede tespit edilen mavi tüylü köpekler. Pekala, bu ne kadar tehlikeli? Ankara Üniversitesi Nükleer Bilimler Enstitüsü eski müdürü Prof. Dr. Niyazi Meriç, muhtemel ihtimalleri Milliyet.com.tr’ye kıymetlendirdi.
Oğuzcan Atış / Milliyet.com.tr – Çernobil Nükleer Santrali’nde yaşanan kazanın akabinde, bölgede alınan tedbirler kapsamında çok sayıda kişi tehlikeli olarak kabul edilen bölgeden tahliye edilmiş ve bölgede bulunan öbür canlılar, kirliliğin yayılmaması için itlaf edilmişti. Lakin tüm bu çalışmalara karşın günümüzde hâlâ kazanın yaşandığı bölgede ‘yaşayanlar’ bulunuyor. Bu canlıların değerli bir kısmını da köpekler oluşturuyor. Daha evvel bu bölgede yaşayan köpeklerin DNA yapılarındaki değişikliğin incelenmesi için çeşitli çalışmalar yapılmış ve canlıların radyasyona karşı nasıl bir bağışıklık kazandığı tespit edilmeye çalışılmıştı. Ancak geçtiğimiz günlerde Çernobil’den yeni gelen imajlar tartışma yarattı. Bölgede bulunan hayvanları beslemek için çalışan vazifeliler, felaket bölgesinde birinci defa mavi tüylü köpekler gördü. 2017 yılından bu yana bölgede en az 700 köpeği beslediklerini tabir eden Dogs of Chernobyl (Çernobil Köpekleri) gönüllüleri, mavi tüylü köpeklerin hayli canlı ve hareketli olduğunu söz ederek, “Geçen hafta mavi değillerdi. Sebebini bilmiyoruz ve ne olduğunu anlayabilmek için onları yakalamaya çalışıyoruz. Büyük ihtimalle bir kimyasala maruz kalmış olabilirler” dedi. Çok geçmeden Dogs of Chernobyl’in veteriner tıbbi yöneticisi Dr. Jennifer Betz, IFLScience’a yaptığı açıklamada olayın radyasyon ile ilgisi olmadığını belirterek şunları söyledi: “Köpeklerin, üzerlerine bulaşan bir hususa yuvarlandıklarını fark ettik. Bu hususun, yakınlarındaki eski bir taşınabilir tuvaletten sızdığını düşünüyoruz lakin bunu kesin olarak doğrulayamadık.” Tüm bu açıklamalara karşın tekrar de pek çok kişinin aklını kurcalayan sorular var.
2017 ila 2019 yılları ortasında Çernobil Köpek Araştırma Teşebbüsü tarafından yapılan çalışmalar kapsamında, Çernobil etrafındaki alanda yaşayan 300 köpekten alınan kan örnekleri incelendi ve DNA’ları üzerindeki değişimin karşılaştırılması için araştırmalar yapıldı. Güney California Üniversitesi Biyolojik Bilimler Kısmı profesörü Tim Mousseau, araştırmacıların köpeklerde ve öbür hayvanlarda gördüğü tesirlerin, Japonya’ya atılan atom bombalarından sağ kurtulanlarda gözlemlenenlerle paralel olduğunu söylemişti. Araştırmada vazife alan isimlerden genetik uzmanı Elaine Ostrander, Çernobil’deki köpeklerin uzun mühlet çok radyasyona maruz kalmasına karşın nasıl hayatta kalabildiklerini anlamanın, kanser tedavisinde yeniliklere yol açacağını lisana getirerek, “Bu köpekler kuşaktan nesile hayatta kalıyorlar. Üremek de dâhil olmak üzere tüm beden işlevlerini yerine getiriyorlar. Bu canlılar radyasyonun üstesinden gelmeyi nasıl başardı? Bu sorunun karşılığını bulmak bizim için çok değerli. Bunu nitekim çok önemsiyoruz” diye konuşmuştu.
‘STRES ALTINDA YAŞAMAYA ALIŞMIŞLAR’
Çernobil Nükleer Santrali’nde yaşanan kazanın akabinde tahliye edilen bölgede daha evvel çalışmalar yaptığını tabir eden Ankara Üniversitesi Nükleer Bilimler Enstitüsü eski müdürü Prof. Dr. Niyazi Meriç, “Biz felaket sebebiyle tahliye edilen bölgede bulunan Pripyat Kasabası’nda öğrencilerimizle de radyasyon ölçümleri yapmıştık. Tahliye edilen bölgede şu ana kadar yapılan çalışmalarda 700 köpek olduğu tespit edildi ve bu hayvanlar orada yaşamaya adapte olmuşlar. Bölgedeki yüksek radyasyon bu canlıların DNA yapılarına ziyan veriyor lakin yapılan araştırmalara nazaran bu canlılar vakit içerisinde DNA’larını yenileme yeteneği kazanmışlar ve bu gerilim altında yaşamaya alışmışlar. Son devirde mavi tüylere sahip köpekler görülmüş lakin buradaki 700 köpekten yalnızca 3’ünde bu değişim gözlenmiş. Santralde yaşanan kazanın akabinde çok büyük bir bölge boşaltıldı ve bu bölge içinde Pripyat Kasabası da bulunuyor. Burada yalnızca köpekler yok; birebir vakitte ormanlık alanda tilkiler, yaban domuzları üzere çok sayıda canlı yaşıyor ve beşerler buraya karışmadığı için de çok rahat hareket ediyorlar. Tahliye edilen alan içerisinde boya ve kimyasal unsurların bulunduğu depolar da vardı ve kaza sonrası bunlar olduğu üzere bırakıldı. Kazanın akabinde yıllar geçtiği için bu hususları koruma eden koruyucular bozulmuş ve hususlar açığa çıkmış olabilir. Yani köpekler artık dökülmeye başlamış boyaya ya da farklı bir kimyasal unsura bulaşmış olabilir” açıklamasını yaptı.
‘3-4 GÜN İÇİNDE DEĞİŞİM OLMAZ’
“Eğer hayvanların birçoklarında bu türlü bir durum görülseydi o vakit kuşku edilebilirdi” halinde konuşan Prof. Dr. Meriç, “Bu durumun temelinde radyasyon olduğunu düşünürsek, canlılarda cilt, saç ve göz rengini belirleyen melanin pigmentleridir. Bunlar yüksek radyasyona maruz kalırsa ziyan görebilirler zira radyasyon DNA’ya ziyan verir. Bu köpekler bu biçimde bir ziyan görmüş olsalar bile bu türlü bir renk değişimi 3 ila 4 gün içinde olmaz. Böyle bir durumun oluşabilmesi için birkaç jenerasyonun geçmesi gerekir” ayrıntısını verdi.
“Çernobil inceleme altında ve doğal bir laboratuvar haline gelmiş bir yer. Tahliye edilen alan içinde büyük bir ormanlık alanda olduğu için oradaki hayvanlar ve bitkiler de inceleme altındalar. Yani orada oluşabilecek en küçük bir değişim bilim insanlarının da ilgisini çekiyor. Bu mevzuda kesinlikle incelenecektir ve sonuçları paylaşılacaktır. Lakin şu anda bu renk değişiminin radyasyon tesiriyle olmadığı kesin. – Prof. Dr. Niyazi Meriç
‘NE OLDUĞUNU TESTLER YAPILINCA ANLAYABİLİRİZ’
Olası bir kimyasal unsur bulaşının da incelenmesi gerektiğini lisana getiren Prof. Dr. Meriç, “Böylesi bir senaryoda da kesinlikle bahis hakkında incelemelerin yapılıp kimyasal hususun canlılardaki tesirinin incelenmesi gerekir. Bu tahminen de o bölgeye ziyan verecek bir kimyasal açığa çıkmış da olabilir ve köpeklerde görülen mavi renk bunun bir bulgusu olabilir. Yani bu türlü bir senaryo, oradaki öbür şeylerin habercisi de olabilir. Hasebiyle köpeklerin tüylerindeki renk değişiminin kaynağının tespit edilmesi gerekiyor. Bu da bu 3 köpeğin incelenmesi ve bu incelemeden çıkan sonuçlarla belirli olacaktır” diye ekledi.
“Zaten bu bölgede bu stil incelemeler tüm canlılar üzerinde yapılıyor. Daha evvel de 100’e yakın köpekten örnekler alınan çalışmalar oldu lakin bu vakte kadar melanin pigmentlerinin ziyan gördüğü tarafında bir tespit olmamıştı. Daha evvel Kiev ve Moskova’daki sokak köpeklerinden de örnek alınan çalışmalar oldu” diyen Prof. Dr. Meriç sözlerini şöyle noktaladı:
“Çernobil’deki köpeklerde mutasyon süreci sürüyor ve genetik olarak farklılıklar da bulundu. Buradaki köpekler öteki köpeklere oranla DNA’larını daha süratli düzeltebiliyorlar. Çernobil’deki köpekler radyasyon açısından tehlikeli olabilecek bölgelere girip çıkıyorlar lakin buradaki köpeklerde ağır radyasyona karşı bir hassaslık da gelişmiş. Yani ağır radyasyon olan bölgelere pek fazla yanaşmıyorlar. Bunu bir halde hissedip buralardan uzak duruyorlar. Fakat şu an karşılaşılan durum yeni bir şey, köpekler belirli ki bir boyaya ya da kimyasala bulanmış. Bu durum zararsız da olabilir, ziyanlı da olabilir. Bunun incelenmesi gerekir.”
Yorum Yap