Onlar kentlerin en eski sakinleri. İstanbul’dan Paris’e her sokaktalar. İnsanların en kalabalık olduğu meydanlarda bile korkusuzca yürüyen güvercinler, tarih boyunca barışın sembolü oldular, mektuplar taşıdılar, heykellerin başında sessizce nöbet tuttular. Lakin bugün Fransa’nın kentlerinde, o şık manzaralarının gerisinde hüzünlü bir detay kapalı. Güvercinlerin bir parmağı neden eksik? İşte karşılığı.
Derleyen: Gonca Kocabaş / Milliyet.com.tr – Fransa’daki kentlerde yaşayan güvercinlerin değerli bir kısmı, ayaklarındaki yaralar ve eksikliklerle dikkat çekiyor. Paris, Lyon, Marsilya ve Lille üzere kentlerde neredeyse her köşe başında, parmaklarını kaybetmiş ya da yürümekte zorlanan güvercinler görmek mümkün. Kentin her köşesinde rastlanan bu görünüm, artık neredeyse Paris siluetinin bir kesimi üzere. Aslında bu durum uzun müddettir gözlemleniyor fakat son yıllarda araştırmalar ve sivil toplum örgütlerinin teşebbüsleriyle nedenleri daha net anlaşılmaya başlandı. İşte kentle birlikte nefes alan bir canlı çeşidinin sessiz çığlığına dair üzen gerçekler.
GÜVERCİNLERİN YÜZDE 20’SİNİN BİR PARMAĞI EKSİK ZİRA…
Yıllar boyunca en yaygın teori, bu duruma güvercinlerin kendi dışkılarının neden olduğuydu. Güvercin dışkılarının birikmesinin, aşındırıcı tesiri nedeniyle duvarlara ziyan verdiği ve kireçtaşı yahut kumtaşından inşa edilmiş binaların bilhassa hassas olduğu bilinir. Caydırıcı tedbirler alınana kadar binlerce güvercinin toplandığı Trafalgar Meydanı’ndaki anıtların, güvercin dışkılarından büyük hasar gördüğü söz ediliyordu. Nelson Sütunu, yıllarca süren hasardan 140 bin sterlinlik (yaklaşık 8 milyon lira) bir maliyetle onarılmıştı. Şayet güvercin dışkısı binaları aşındıracak kadar asidikse, ayaklarına da tıpkı hasarı verebilirdi. Güvercin sürüleri nispeten küçük alanlarda bu kadar yakın yaşadıkları için vakitlerinin birçoklarını kendi dışkılarının üzerinde ayakta geçirmeleri kaçınılmazdı. Bu, güvercinlerin neden eksik ayak parmaklarına sahip olduğunu açıklasa da güvercin dışkısının tüm bir bacağın düşmesine neden olması mantıklı değildi.
Aşındırıcı tesirlerinin yanı sıra güvercin dışkıları hastalıklara neden olabilen bakterilerle dolu. Kendi dışkılarının üzerinde durmaları, güvercinlerin bu hastalıklara yakalanmaya yatkın olduğu manasına gelir ve enfekte bir ayak yahut bacakta kangren gelişirse bir kısmı düşebilir. Fakat ayaklarda görülen birden fazla hastalık, uzuv kaybı yerine deformitelere yahut tümörlere neden olur. Hasebiyle güvercinler kendi dışkılarının üzerinde durarak hastalık kapsalar bile muhtemelen eksik uzuvlarının nedeni bu değildi. 2018 yılında Paris’teki araştırmacılar, 46 farklı bölgede bin 250 güvercin üzerinde bir çalışma yürüttüler ve yeni bir teori ortaya attılar. Grup, inceledikleri güvercinlerin yüzde 20’sinin en az bir parmağının eksik olduğunu keşfetti. Hava ve gürültü kirliliğinin yüksek olduğu ve insan nüfusunun en ağır olduğu bölgelerde güvercinlerin ayaklarının sakat olma mümkünlüğünün daha yüksek olduğunu buldular.
Uzmanlar, bu imajın gerisinde karmaşık lakin son derece insani bir nedenler zinciri olduğunu söylüyor. Güvercinlerin ayaklarını sakatlayan şey bir hastalık değil, kentin çöpleri. Saç telleri, poşet bağcıkları, iplik modülleri, ince misinalar. Günlük hayatın görünmez atıkları, kuşların ayaklarına dolanarak kan akışını kesiyor. Bu duruma ‘ip parmak sendromu’ deniyor. Dolanımı bozulan doku vakitle kararıyor, enfekte oluyor, sonra da kopuyor. Paris’te yapılan müşahedeler, bu çeşit yaralanmaların bilhassa ağır nüfuslu bölgelerde arttığını gösteriyor. Kuaförlerin, atölyelerin ve dokuma mağazalarının bulunduğu semtlerde kuşların ayakları daha sık yaralı. Zira bu bölgelerde sokaklara karışan ince lifler, rüzgarla birlikte kuşların hayat alanlarına taşınıyor.
BİRKAÇ SANTİMLİK İP KESİMİNİ ÇÖZMEK KURTARIYOR
Güvercinler binlerce yıl evvel kayalıklarda, çatlakların ortasında yuva kurardı. Bugünse bu çatlaklar, yerini apartman aralıklarına, bina saçaklarına, metro girişlerine bıraktı. Beton tabanlar onların doğal ortamı değil. Doğal yerlerde tırnaklar ve pençeler yumuşak toprağa, ağaç kollarına temas ederken kentte her şey keskin, sert ve kirli. Betonun sürtünmesi yaraları derinleştiriyor, asfalt, enfeksiyon için harika bir yer hazırlıyor. Üstelik kentteki kirlilik, bağışıklık sistemlerini de zayıflatıyor. Egzoz gazı, ağır metal kalıntıları ve daima gerilim, bir güvercinin bedenini insanın hayal edemeyeceği kadar zorluyor. Zayıflayan kuşlar, ayaklarındaki küçük bir ipliğe karşı bile savunmasız hale geliyor.
Kent kuşlarını gözlemleyen tabiat gönüllüleri, sık sık birebir tabloyla karşılaşıyor: Ayaklarına dolanmış ipliklerle topallayan kuşlar…. Kimi gönüllüler, küçük operasyonlarla güvercinleri yakalayıp ayaklarındaki ipleri kesiyor. Bazen birkaç santimetrelik bir ip modülünü çözmek, bir canlının hayatını kurtarıyor. Lakin bu, ferdi gayretlerle çözülebilecek bir sorun değil. Atık idaresi ve etraf şuuru eksik epey, her gün yeni kuşlar tıpkı acıyı yaşamaya devam ediyor. Paris Belediyesi, son yıllarda güvercin popülasyonunu denetim altında tutmak için çeşitli teknikler uyguluyor: Doğum denetim yemleri, özel barınaklar, hatta kuşların beslenmesini yasaklayan tabelalar. Ancak yaralı ayaklar için alınmış somut bir tedbir yok. Zira bu sorun, yalnızca kuşların değil, kentin atık alışkanlıklarının sonucu. Bir saç teli, bir poşet ipi ya da bir dikiş modülü… Her biri, kentin temposuna kapılmış bir insanın elinden çıkıp bir güvercinin ayağına dolanabiliyor.
YA OLMAZSA? YÜZLERCESİ SESSİZCE ÖLÜYOR
Yaralı ayaklarıyla da olsa uçmaya, yem toplamaya, yavrularını beslemeye devam eden güvercinler, inanılmaz bir adaptasyon gücüne sahip. Ama her eksik parmak, her topallayan adım, kentle birlikte yaşamanın bedelini hatırlatıyor. Birtakım kuşlar parmak kaybına karşın ömrünü sürdürüyor fakat istikrar kaybı nedeniyle yürüyemeyen, uçamayan yüzlercesi sessizce ölüyor. Uzmanlar, tahlilin büyük sistemlerden çok küçük davranışlarda gizli olduğunu vurguluyor. Berber ve kuaförlerin saçları açık çöpe atmaması, dokuma atölyelerinde ipliklerin farklı toplanması, vatandaşların poşet ve ip modüllerini sokaklara bırakmaması kolay lakin tesirli adımlar. Ayrıyeten kent planlamasında hayvanların da hesaba katıldığı, kuş dostu bölgeler yaratmak gerekiyor. Yeşil alanlar, yumuşak tabanlar ve inançlı barınaklar, sadece güvercinler için değil, kent ekosisteminin tamamı için bir nefes alanı yaratabilir.
Güvercinlerin ayaklarındaki yaralar, aslında bir kentin aynası üzere. Kentin temposu, kirliliği, umursamazlığı o küçük ayaklarda somutlaşıyor. Biz yürürken fark etmesek de onlar her adımda bizim bıraktığımız atıkların izinde yürüyor. Bu yüzden tek bir saç telinin bile sorumluluk taşıdığını unutmamak gerekiyor.
Yorum Yap