Gümüşhane’nin Kelkit ilçesindeki Satala Antik Kenti’nde yürütülen hafriyat çalışmalarında, Mısır Tanrıçası İsis’e ilişkin olduğu belirlenen büst ortaya çıkarıldı. İsis büstü 1872’de British Museum’a kaçırılan Afrodit büstünün akabinde Satala’da gün yüzüne çıkarılan birinci yasal büst olma özelliğini taşıyor
İlçeye bağlı Sadak Köyü hudutlarında yer alan ve Anadolu’da hafriyat çalışması yapılabilen tek leyjon kenti olan Satala Antik Kentinde hafriyat çalışmaları devam ediyor.
Hem kastrum hem de nekropol alanında çalışmalarını sürdüren hafriyat grubu bu yıl mezarlık alanında bilimsel açıdan büyük kıymet taşıyan bir buluntuya ulaştı. Yaklaşık 20 santimetre uzunluğundaki İsis büstü, bir lejyon mezarlığında açığa çıkarıldı. İsis büstünün onarımın tamamlanmasının akabinde Gümüşhane Müzesi’nde sergileneceği öğrenildi.
Normalde Yunan-Roma rablerine tapındıkları bilinen lejyon askerlerinin doğulu bir tanrıçaya tapınmalarına dair somut delillerden birisi olması nedeniyle buluntu, arkeoloji dünyasında da ses getirdi. Satala Antik Kenti, 1872’de kaçak kazılarla çıkarılıp İngiltere’ye götürülen Afrodit büstüyle tanınıyordu. 2025 yılında ortaya çıkarılan İsis büstü ise 150 yıl sonra Satala’da yasal yollarla bulunan birinci büst oldu.
Kazı lideri Karadeniz Teknik Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Kısmı Dr. Öğr. Üyesi Elif Yavuz Çakmur bu buluntunun hem lejyonerlerin inanç sisteminin çeşitliliğini göstermesi hem de Satala hafriyatlarının gelecek yıllarda yeni keşiflere kapı aralayacağını göstermesi açısından büyük ehemmiyet taşıdığını söz etti.
“BU KEŞİF MEMLEKETLER ARASI ARKEOLOJİ ETRAFLARINDA SES GETİRDİ”
Bölgeden çıkarılan İsis büstünün hem bilimsel hem de kamuoyu tarafından epeyce dikkat cazip olduğunu belirten hafriyat lideri Dr. Öğr. Üyesi Elif Yavuz Çakmur, “Satala Antik Kenti’nde 2025 yılında hem kastrum alanında hem de nekropol alanında hafriyat çalışmaları yürütülüyor. Bu yılki nekropol, yani mezarlık alanındaki hafriyat çalışmalarında grubu sürpriz bir buluntu karşıladı. Hem bilimsel hem de kamuoyu açısından hayli dikkat cazip olan bu buluntu, Mısır Tanrıçası İsis’e ilişkin bir büst oldu. Mısır panteonunun ana tanrıçalarından biri olan İsis’in büstü, bir lejyon mezarlığında açığa çıkarıldı. Olağan koşullarda lejyon askerlerinin Yunan-Roma ilahlarına tapındıkları biliniyor fakat doğulu bir ilaha tapınmaları Satala’da birinci kere gözlemlendi. Bu durum, Roma İmparatorluğu’nun genişleme devrinde lejyon askerlerinin artık yalnızca Romalı kökenlilerden değil, farklı bölgelerden paralı askerlerden de oluşmasıyla ilişkilendiriliyor. Hafriyat grubu, 2025 yılı Ağustos ayında buluntuyu ortaya çıkardığında birinci olarak hangi allaha ilişkin olabileceğini araştırdı. Bölgede Mitra tapınımına dair nesneler bulunduğu için birinci olarak Mitra ihtimali üzerinde duruldu. Lakin ikonografik incelemeler sonucunda yapıtın Mısır tanrıçası İsis’e ilişkin olduğu belirlendi. Bu keşif, sırf lokal seviyede değil, memleketler arası arkeoloji etraflarında de ses getirdi” dedi.
“150 YIL SONRA YASAL HAFRİYATLA ÇIKARILAN BİRİNCİ BÜST”
Mısır Tanrıçası İsis’in büstünün 150 yıl ortadan sonra bölgede yasal hafriyatla çıkarılan birinci büst olma özelliği taşıdığını tabir eden Dr. Öğr. Üyesi Elif Yavuz Çakmur, “Antik kaynaklarda lejyonerlerin doğulu ilahlara da tapındıklarına dair bilgiler bulunmakla birlikte, Satala’da bunun elle tutulur birinci delili elde edilmiş oldu. İsis büstü, bu tarafıyla bilimsel açıdan büyük ehemmiyet taşıyor. Ayrıyeten tarihî olarak da başka bir mana barındırıyor çünkü Satala, 1870’li yıllarda kaçak kazılarla çıkarılan ve bugün British Museum’da sergilenen Afrodit büstüyle tanınıyor. Bu yeni buluntu, 1872’den sonra yasal yollarla gün yüzüne çıkarılan birinci büst olma özelliğini taşıyor. Yüzyıllar sonra tekrar yasal kazılarla bir büstün bulunması, Satala’nın kıymetini bir sefer daha ortaya koydu. Artık Satala’dan çıkan eserler Gümüşhane Kent Müzesi’nde sergileniyor. Onarım süreci devam eden İsis büstü de tamamlandığında birebir müzede sergilenmeye hazır hale gelecek. Ayrıyeten hafriyat takımı, bu buluntuya ait bilimsel yayın hazırlıklarıyla yapıtı dünya çapında duyurmayı hedefliyor” diye konuştu.
“İSİS BÜSTÜ SATALA’NIN BİNLERCE YILLIK TARİHİNE IŞIK TUTUYOR”
Restorasyon çalışmalarının sürdüğünü de tabir eden Dr. Öğr. Üyesi Çakmur, “Yaklaşık 20 santimetre yüksekliğinde olan büst, kuralıyla birlikte çiçek kaliksinden üste gerçek yükselen bir forma sahip. İsis’in simgesi olan taht biçimli tacın bir kısmı kayıp olsa da onarım sürecinde tamamlanacak. Ayrıyeten İsis’in simgesi sayılan ‘İsis düğümü’ ayrıntısı da büst üzerinde açıkça görülebiliyor. Onarım çalışmalarının tamamlanmasının akabinde tüm detaylar bilimsel olarak pahalandırılacak. İsis büstü, Satala’nın binlerce yıllık tarihine ışık tutarken, lejyonerlerin inanç sistemlerindeki çeşitliliği ve doğulu yaradanlara olan ilgilerini göstermesi açısından da son derece kıymetli bir buluntu olarak bedellendiriliyor. 1872’deki Afrodit büstünden yaklaşık 150 yıl sonra Satala’da yasal yollarla çıkarılan ikinci büst olması, kazıların gelecekte de yeni keşiflere kapı aralayacağının bir göstergesi olarak görülüyor” tabirlerini kullandı.
Yorum Yap