Hitler’in serveti ölümünden sonra kime kaldı?

İngiliz İstihbarat Servisi’nde misyon yapan Alman Musevisi Herman Rothman, 1945 yılının erken saatlerinde uyandırıldığında, vazifesinin ne kadar sıra dışı olacağını bilmiyordu.

Nazi Propaganda Bakanı Joseph Goebbels’in basın sekreteri Heinz Lorenz isminde bir subayın geçersiz kimlikle yakalandığından da habersizdi.

Müttefik İstihbarat Komitesi’nde 1945’te Hitler’in mevtini araştıran Yüzbaşı Hugh Trevor-Roper’ın aktardığına nazaran, bir gardiyan Lorenz’in omzuna dokunduğunda, ceketinin iç kısmında birtakım kâğıtlar hissetti.

Ceketin vatkalarına gizlenmiş dokümanlar incelendiğinde, bunların Hitler’in sekreteri Martin Bormann tarafından Lorenz’e, Berlin’den gizlice çıkarması için verilmiş evraklar olduğu anlaşıldı.

Bu dokümanlar, şahsen Adolf Hitler’in vasiyeti ve son istekleriydi.

Rothman ve dört kişi daha, evrakları büyük bir kapalılık içinde çevirmekle görevlendirildi.

Rothman, 2014 yılında yayımlanan Hitler’in Vasiyeti adlı kitabı vesilesiyle verdiği röportajlarda bu anılarını anlatmıştı.

Hepsi Yahudi idi; bu yüzden, kendilerini yok etmeye bu kadar kararlı bir adamın vefatından çabucak evvelki niyetlerini birinci okuyanlar ortasında olmalarını epey ironik bulmuşlardı.

SERVETSİZ BİR MİRAS

Metin, her zamanki üzere Musevilere karşı duyduğu amansız nefretle doluydu.

Ayrıca kendisinden sonra kurulacak hükümetin yapısını detaylı biçimde anlattı ve yeni kabineyi belirledi.

Ancak mal varlığına ait çok az detay vardı.

“Sahip olduğum her şey, şayet bir pahası varsa, Parti’ye aittir. Parti artık yoksa, Devlet’e; Devlet de yok olmuşsa, artık benim bir karar vermeme gerek yoktur.”

Hitler, bu sözleri 29 Nisan 1945 sabahı saat tam 04.00’te Berlin’de imzalayıp dikte ettirdiği vasiyetine yazdırmıştı.

Ertesi gün intihar etti.

Topladığı tabloların “hiçbir vakit özel maksatlarla değil, sadece Tuna üzerindeki memleketim Linz’de bir galeri kurulması için” olduğunu bilhassa vurgulamıştı.

“Duygusal pahası olan yahut sade bir hayat için gerekli eşyalarını” ise akrabalarına ve “sadık çalışma arkadaşlarına” (örneğin konut hizmetçisi Anni Winter’a) bırakmıştı.

Hitler’in eşi Eva Braun Hitler’in dağ meskeninin yakınlarında antrenman yaparken görülüyor. Braun siyanür içerek intihar etti; Hitler ise birkaç saat sonra kendini vurdu.

Görünüşe nazaran, Nazi Almanyası’nı on yılı aşkın müddet yöneten bu adam, öldüğünde büyük bir siyasi miras bırakmış fakat maddi manada pek az servete sahipti.

Bu da, onun halka yansıttığı sade hayat imajıyla uyumluydu.

GERÇEKTEN MÜTEVAZI MIYDI?

Hitler, 1930’larda ve İkinci Dünya Savaşı sırasında, faşist ideolojisinin bir modülü olarak sade bir hayat sürdüğü izlenimini sık sık verirdi.

Kamuoyuna nazaran para, Führer için kıymetsizdi; gösterişli bir hayat sürdüğüne dair bariz bir işaret de yoktu.

Yine de tercümanlar, böylesine güçlü bir önderin bu kadar az servete sahip olmasına şaşırmışlardı.

Rothman, “Onun muazzam bir serveti olduğunu düşünmüştük” diyordu.

Ve haklıydılar.

Gençliğinde Viyana’da sanatçı olmaya çalışırken yoksulluğunu uzun uzun anlatan bu adam, hayatı boyunca aslında büyük bir servet edinmişti.

MİLYARLARCA REİCHSMARKLIK PARA

Hitler’in ne derece bir serveti vardı, bunu kesin bir sayıyla belirlemek sıkıntı.

Farklı araştırmalar, belgeseller ve raporlar, posta pullarında fotoğrafının kullanılmasından iş insanlarından gelen bağışlara kadar Hitler’in gelir kaynaklarını farklı biçimlerde dâhil ederek çeşitli varsayımlarda bulundu.

Cris Whetton, 2005’te yayımlanan Hitler’in Serveti isimli kitabında bu mevzuyu derinlemesine inceledi.

Ona nazaran, 1924–1948 ortasında kullanılan reichsmark’ı euroya yahut dolara çevirmek bile başlı başına zordu.

Temel muhtaçlık sepeti yolunu (iki devir ortasındaki geçim maliyetlerini karşılaştırarak) kullanan Whetton, şu sonuca vardı:

“24 Nisan 1945’te, yani Berlin’deki intiharından altı gün evvel, Adolf Hitler muhtemelen Avrupa’nın en varlıklı insanıydı; serveti 2003 fiyatlarına nazaran 1,35 ile 43,5 milyar euro ortasındaydı.”

Euro ya da dolar cinsinden olsun, bu sayılar hayli yüksek. Fakat birebir vakitte ortadaki makas servetin tam ölçüsünü belirlemenin ne kadar sıkıntı olduğunu da gösteriyor.

Hitler’in sahip olduğu Bavyera Alpleri’ndeki Obersalzberg’de bulunan, ikinci resmi konutu ve dinlenme yeri Berghof.

Somut delillerin azlığı, bir öbür soruyu da beraberinde getirdi: Hitler’in serveti nereye gitmişti?

ABD’nin savaş dönemi istihbarat kurumu Stratejik Hizmetler Ofisi (OSS) tarafından yapılan bir soruşturmada, 350 milyon dolardan fazla paranın bulunduğu hesaplar tespit edilmişti.

OSS, daha sonra CIA’in öncülü hâline gelecekti.

Yıllar boyunca İsviçre üzere ülkelerde Hitler’e ilişkin olduğu sav edilen hesaplara dair bilgiler ortaya çıktı.

Berghof’taki eşyalarından kimileri, Hitler’in “sade ve mütevazı bir ömür sürmek için gerekli” gördüğü nesnelerdi.

Ancak isimli muhasebeciler, bu kadar uzun müddet sahipsiz kalan paraların çoktan İsviçre devleti tarafından tahsil edildiğini belirtiyor.

Yine de Führer’in mali durumu hakkında birçok kaynağın hemfikir olduğu kimi noktalar var.

KAVGAM

Hitler’in mevt anındaki varlıkları ortasında Bavyera Alpleri’ndeki Berghof isimli dağ konutu ve Münih’teki bir dairesi bulunuyordu.

Ancak bir gümrük memurunun oğlu olan ve gençliğinde sanatçı olmayı hayal eden Hitler’i asıl varlıklı eden şey, kitabıydı.

Hitler, 1924 yılında başarısız “Birahane Darbesi” teşebbüsü nedeniyle mahpusa atıldığında, kitabını Rudolf Hess’e dikte etmeye başladı.

Hitler’in kamuoyundaki imajı, parayla pek ilgilenmeyen bir adam biçimindeydi.

Hess, sonrasında Nazi hiyerarşisinde ikinci adam olacaktı.

Mein Kampf (Türkçesiyle Kavgam) adlı kitabı yazma gayelerinden biri, kitap gelirleriyle yasal masraflarını karşılamaktı.

Başlangıçta, kitabın ismini “Yalanlara, Aptallığa ve Korkaklığa Karşı Dört Buçuk Yıllık Uğraş: Nasyonal Sosyalist Hareketin Yıkıcılarıyla Hesaplaşma” koymayı planlamıştı.

Ancak Nazi Partisi yetkililerinden, tıpkı vakitte yakın dostu ve yayınevi yöneticisi olan Max Amann, daha kısa ve tesirli bir başlık önerdi: Mein Kampf.

İlk 400 sayfalık cilt 18 Temmuz 1925’te “Bir Geriye Bakış” alt başlığıyla yayımlandı.

Kalan kısımlar ise “Nasyonal Sosyalist Hareket” ismiyle 10 Aralık 1926’da ikinci cilt olarak çıktı.

Kitabın tamamı, 1930 yılının Mayıs ayında tek ciltlik tanınan bir baskı olarak tekrar yayımlandı.

Hitler’in kitabından elde ettiği telif gelirleri epey yüksekti.

DÜĞÜN ARMAĞANI VE ZORUNLU OKUL KİTABI

Başlangıçta Kavgam’ın satışları hayli düşüktü; 1925’te yalnızca 9 bin kopya satıldı.

Ancak Hitler’in politik yükselişiyle birlikte kitap da ün kazandı.

1930’a gelindiğinde Nazi Partisi, Almanya’nın ikinci büyük siyasi partisi olmuştu ve o yıl satışlar 50 bini aştı.

Sonrasında Kavgam, okullarda mecburî okunan bir kitap hâline geldi; belediyeler yeni evlenen çiftlere düğün armağanı olarak vermeye başladı.

Bu fotoğrafta, Adolf Hitler bir siyasi mahkûm olarak Landsberg Hapishanesi’ndeki hücresinde görülüyor. Şimdi Mein Kampf’ı yazmamıştı

Yalnızca 1933 yılında, çoğu Alman vatandaşına kitabı satın alma baskısı yapılması sayesinde bir milyondan fazla kopya satıldı.

Münih arşivlerindeki evraklara nazaran o yılki satışlar 1 milyon 232 bin reichsmark gelir getirmişti; ki bu, o devirde bir öğretmenin yıllık maaşı olan 4 bin 800 reichsmark’la kıyaslandığında muazzam bir ölçüydü.

VERGİ FATURASI

Hitler, kitap teliflerinden öylesine çok para kazanmıştı ki, 405 bin 494 reichsmark’lık bir vergi borcu birikti.

Bunu öğrenmemizi sağlayan şey ise gözü pek ya da dikkatsiz bir vergi memuruydu. Hitler artık Almanya Şansölyesi olmasına karşın bu faturayı ona göndermişti.

Fatura Maliye Bakanlığı’na iletildi ve kısa müddet sonra şu açıklama yapıldı:

“Führer vergi ödemez.”

Adolf Hitler, 1925’te yayımlanan Mein Kampf (Kavgam) isimli kitabını tanıtan bir afişte, bir Alman kentinin sokağında görülüyor.

Kitap 16 lisana çevrildi ve gelirleri daha da arttı.

Tüm yararlar, yayınevi yöneticisi ve Hitler’in işlerini yürüten Max Amann tarafından yönetildi.

Franz Eher Verlag, Nazi Almanyası’nın en güçlü ve en tesirli yayın konutlarından biri hâline geldi.

Şüphesiz, Kavgam Hitler’i çok varlıklı etmişti.

“PARTİYE… DEVLETE”

Hitler’in intiharının ve Nazi rejiminin çöküşünün akabinde, Müttefikler onun tüm mal varlığına el koydu.

Hitler’in vasiyetinde geçen “Sahip olduğum her şey Parti’ye aittir” kelamı hiçbir vakit yerine getirilemedi; zira, kendi sözüyle “Eğer artık yoksa…” Parti esasen lağvedilmişti.

Hitler’in imzasını taşıyan kitabın bir kopyası.

İkinci seçeneği olan “Devlete” devranı de mümkün değildi; çünkü Nazi devleti de ortadan kalkmıştı.

Son kararı Müttefikler verdi: Hitler’in mal varlığı, resmi ikametgâhının bulunduğu Bavyera eyaletine devredilecekti.

Dağ konutu savaşın sonunda bombalanmış ve askerlerce yağmalanmıştı.

1952’de Bavyera hükümeti, burasının bir “turist cazibe merkezi”ne dönüşmesini önlemek için yapıyı büsbütün yıktı.

Hitler’in Münih’teki eski apartman binası ise ayakta kaldı ve bir polis karakoluna dönüştürüldü.

Bavyera idaresi, kitabın telif haklarını elinde tutarak Kavgam’ın Almanca konuşulan bölgelerde ve kısmen öbür yerlerde yayımlanmasını engelledi.

Bu haklar, muharririn vefatının 70’inci yıldönümü olan 30 Nisan 2015’te sona erdi.