İklim krizi, insan sıhhatini da direkt etkiliyor; birtakım hastalıklarda artışa neden oluyor. Türkiye, iklim değişikliğinin sıhhat üzerine olumsuz tesirlerine karşı harekete geçti. İklim Değişikliği ve Sağlık Bilimsel Danışma Kurulu bu mevzuda çalışmalar yapacak.
HANDE ATILGAN/ANKARA – İklim değişikliği anne karnından itibaren insan sıhhatini etkiliyor. Isı gerilimi erken doğumu yüzde 16, meyyit doğumu yüzde 46 artırıyor. Avrupa’da 2050 yılına kadar cilt kanserinde yüzde beş civarında bir artış bekleniyor. Su ile bulaşan parazitler ve ishalli hastalıkların da günümüzde beş yaş altında yılda 600 bin çocuğun vefatına sebep olduğu belirtiliyor. Türkiye de bu bahislerde değerli bir adım atmaya hazırlanıyor.
DANIŞMA KURULU
2026 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’na nazaran, iklim değişikliğinin sıhhat üzerine olumsuz tesirlerini azaltmak için Sağlık Bakanlığı öncülüğünde çeşitli bakanlıkların yanı sıra Yükseköğretim Kurumu, mahallî idareler ve STK’lar birlikte çalışacak. Halk sıhhatinin korunması için hareket planı hazırlanacak; hassas kümelere yönelik farkındalık artırıcı çalışmalar gerçekleştirilecek; iklime hassas hastalıklar listelenecek. Bu çalışmalar için İklim Değişikliği ve Sağlık Bilimsel Danışma Kurulu kurulacak. Uzmanlar iklim değişikliğinin getirdiği riskleri ve tahlil tartışmalarını Milliyet’e kıymetlendirdi.
YAŞLILAR ETKİLENİYOR
Halk Sıhhati Uzmanları Derneği Başkanı Prof. Dr. Bülent Kılıç: Bulaşıcı olmayan hastalıklarda kalp ve damar hastalıkları, teneffüs hastalıkları ve kanserler öne çıkıyor. Çok sıcak dalgaları bilhassa aşikâr bir yaş kümesi üzerindeki insanlarda, kırılgan kümede, kalp krizleri, inme, astım, KOAH, böbrek hastalıkları tablolarına yol açıyor. Son vakitlerde yaşlı kümelerde bilhassa bu nedenlerle ölümlerde istatistiksel olarak artışlar var. Bunun temelinde birçok faktör var lakin çok sıcak hava dalgalarının, hava kirliliğinin tesirli olduğunu da biliyoruz.
İklim değişikliğiyle kontaklı olarak vektörlerde yani hastalığı taşıyan sivrisinek, kene üzere biyolojik ajanlarda bir artış görüyoruz. Sıtma, zika, sarı humma, dank humma ya da KKKA üzere hastalıklar, farelerden geçen hantavirüs üzere hastalıklar… Bulaşıcı hastalıklarda vektörler dışındakilerin temelini su oluşturuyor. Çok yağmurlu periyotlarda de hayvan ve insan kaynaklı kirliliğin taşınmasıyla hastalıklar da artıyor. Dolaylı olarak artış yaşanan hastalıklar var. Örneğin toplum ruh sıhhati alanında bu tip çok sıcak hava dalgaları, çok yağmurlar, afetler tesirli. Kuraklık durumunda yaşanan kronik açlıklarda gelişim çağındaki çocuklar risk altına giriyor. Makro alanda yapılacak çok şey var. Sera gazı emisyonlarını azaltmak yeşil alanlarımızı, su havzalarımızı, havamızı korumak üzere. Sıhhat Bakanlığı’na düşen vazife, bunu takip edecek bir sistem kurmak.
‘GÖRÜNMEZ KATİL’
Türk Toraks Derneği Etraf Problemleri ve Akciğer Sıhhati Çalışma Kümesi Lideri Doç. Dr. Nilüfer Aykaç: DSÖ’nün ‘görünmez katil’ olarak tanımladığı hava kirliliği, dünyada her yıl 8 milyondan fazla kişinin vefatına yol açmakta. Kirlilik oranı belirli bir noktanın üzerinde olması yetişkinler ortasındaki genel vefat oranını yüzde 6 artırır. Hava kirliliği; teneffüs, kardiyovasküler ve nörolojik sistemler başta olmak üzere insan bedenindeki tüm sistemleri tesirler ve kanserler, iskemik kalp hastalıkları ve inmeye yol açar; çalışmalar, üst hava yolu semptomları ve nefes darlığı, hırıltı üzere alt teneffüs yolu semptomlarını potansiyalize ettiğine işaret etmektedir. Astım, KOAH, vasküler hastalıklar, hava kirliliğinin yol açtığı ya da tetiklediği mevt nedenleri. Ayrıyeten sistemik tesirleri nedeniyle insülin direncine neden olarak diyabete de yol açmaktadır. Uyku bozukluklarına yol açtığına dair araştırmalar da bulunmakta. Artan enfeksiyonların iklim değişiklikleriyle münasebeti de gündeme gelmeye başladı.
ALERJİLER ARTTI
Türkiye Ulusal Alerji ve Klinik İmmünoloji Derneği Lideri Prof. Dr. Ümit Murat Şahiner: Ekstrem iklim olaylarının bilhassa teneffüs yolu alerjilerinde birinci derecede tesiri var. Fırtınalar bilhassa polen yayılımını çok artırıyor ve astım denetimi bozuluyor. Bir öteki değerli nokta, iklim bölgelerinin hudutlarının değişmesi, canlı çeşitlerinin yayılması. Mesela Ankara’da daha evvel hiç görmediğimiz selvi alerjilerini görmeye başladık. Suyun kalitesinin bozulması kimi cilt hastalıklarında artışa sebep oluyor. İklim değişikliğiyle çaba için yapılan birtakım şeyler de alerjik hastalıkları artırıyor. Besin alerjisi sıklığı son 20-30 yılında 2-3 katına çıktı.
İKLİMİN TETİKLEDİĞİ HASTALIKLAR
Uzmanlara nazaran, iklim krizinin tetiklediği kimi hastalıklar şöyle:
* Kanser
* İskemik kalp hastalıkları
* İnme
* Üst ve alt teneffüs yolu hastalıkları
* Astım, KOAH
* Diyabet
* Uyku bozuklukları
* Sıtma, sarı humma, hantavirüs
* Alerjiler
‘TANI KOLAYLAŞIR’
BM Kalkınma Programı (UNDP) İklim Ahenk Sıhhat Kesimi Uzmanı Prof. Dr. Didem Evci Kiraz: Sıhhat Bakanlığı’nın iklime hassas hastalıklar listesini oluşturması ana amaçlarımızdan birisiydi. Bu sayede iklim değişikliğinin Türkiye’de her kent için tesirini ölçmek kolaylaşacaktır. Bundan sonra hastalıkların teşhis alması kolaylaşacaktır. İklime hassas hastalıklar listesi bir mühlet yöresel olarak uygulandıktan sonra elde edilen deliller DSÖ ile paylaşılırsa, bu sayede memleketler arası iklime hassas hastalık kodları oluşmasına Türkiye katkı vermiş olur. Türkiye’nin 1996’dan başlayan çalışmaları, dünya için örnek olabilecek çalışmalardır lakin tanıtımını çok daha fazla yapmamız gerekir.
DSÖ: M ÇİÇEĞİ AFRİKA’NIN ÖTESİNE YAYILDI
Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ), M çiçeği virüsünün (mpox) klad 1b varyantının Afrika’nın ötesine yayıldığını bildirdi. DSÖ’nün son raporunda İtalya, Malezya, Hollanda, Portekiz, İspanya ve ABD’nin, yakın vakitte seyahat teması olmayan şahıslarda M çiçeği virüsünün klad 1b varyantı olaylarını doğruladığı söz edildi. Rapora nazaran, 42 ülke Eylül 2025’te toplam 3 bin 135 doğrulanmış olay ve 12 mevt bildirdi. Olayların yüzde 80’inden fazlası Afrika’da kaydedildi. –AA
Yorum Yap