Türkiye’de 2 milyon konut muhtemel bir zelzelede yüksek riskli olarak kabul ediliyor. Hükümet ve lokal idarelerin dönüşüm çalışmaları yanı sıra vatandaşa kendi meskenini dönüştürmesi için farklı dayanaklar sunuluyor…
Duygu Erdoğan – Deprem afeti kendini unutturmuyor. Büyük oranda toprakları zelzele tehdidi altında bulunan Türkiye’de pek çok kentte yapılar risk altında. Ülke genelinde yaklaşık 6 milyon konutun risk kapsamında olduğu hesaplanırken, bunlardan 2 milyonu için ise her gün kritik ehemmiyette. Uzmanların zelzele riskine karşı ihtarda bulunduğu İstanbul’da ise riskli konut sayısı 1.5 milyon; bu konutların da 600 bini için acil dönüşüm kodu var. Yapısının sağlamlığından emin olmayanlar, ya da eski yapılarını kentsel dönüşümle yenilemek isteyenler için Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından verilen desteklerden de yararlanarak vatandaşlar kendi meskenlerini dönüştürebilir. Bu kapsamda yapılabilecekleri ele aldık…
1- Hibe imkanı var; yeni yılda fiyat artacak
Riskli alan, rezerv alanda olan ve binası için riski yapı kararı alınan malikler bundan yararlanabiliyor. Riskli yapılarda en az 1 yıl oturan kiracı yahut hudutlu birebir hak sahipleri de (oturum hakkı olanlar) kredi çekebiliyor. Şayet dönüşüm kapsamında yıkılan mesken ya da işyeri birebir yerde yapılmıyorsa, farklı bir konut ve işyeri almak isteyene de kredi hakkı tanınıyor. Konut imal ve konut edinme için 1 milyon 250 bin lira, işyeri imal için 800 bin lira, işyeri edinme için 350 bin lira, güçlendirme için 320 bin lira ‘faiz takviyeli kredi’ veriliyor. Konut kredilerinde 10 yıl, işyeri için 7 yıl vade uygulanıyor.
Birden fazla konutu olan hak sahiplerinin birinci konutu için kullanacakları konut üretim ve konut edinme kredilerine uygulanacak faiz dayanağı oranı yıllık 840 baz puan (aylık 0.70), iki ve sonraki konutları için ise bu oran 720 baz puan olarak uygulanıyor. Örneğin dönüşüm kredisi için faiz oranı yüzde 3.70 olduğunda kamunun yüzde 0.70 dayanağı ile oran yüzde 3’e düşüyor.
Yeni yılda ölçü artabilir.
2- KDV yüzde1, vergi harç yok
Tüm bu takviyelerin yanında meskenini kendi dönüştüren vatandaşa KDV oranı yüzde 18 yerine yüzde 1 olarak uygulanıyor. Bu imkan da kentsel dönüşümü hızlandırmak için kıymetli bir etken olarak görülüyor. Dönüşüm kapsamında inşa edilen binalar, vergi ve harçlardan da muaf tutuluyor.
3- Mühlet kalktı, Yarısı Bizden devam
İstanbul’da yaşayanlar için en avantajlı takviye ‘Yarısı Bizden’ kampanyası. Süresiz formda devam edeceği açıklanan sistem kapsamında her bir konut için 875 bin TL hibe, 875 bin TL kredi ve 125 bin TL taşınma takviyesi veriliyor. Böylelikle her bir konut için 1 milyon 875 bin TL’lik finansman dayanağı sağlanmış oluyor. Hak sahibinin öteki her bir konutu için ise 1 milyon 750 bin TL kredi imkânı sunuluyor. İşyeri için de 437 bin 500 TL hibe ve 437 bin 500 TL kredi takviyesi sağlanıyor. Hak sahibinin başka her bir dükkan için 875 bin TL kredi imkanı var. Burada değerli bir ayrıntı şu: 125 bin TL taşınma dayanağını konut sahibi oturuyorsa o, kiracı varsa kiracı alıyor.
Hibelerde geri ödeme yok. Kredi için de birinci yıl faiz uygulanmıyor. Ödemeler yapı ruhsatı alındıktan 2 yıl sonra başlıyor ve 10 yıl vadeye yayılıyor. Ödemenin başladığı birinci yıl faiz uygulanmazken, sonraki yıllar TÜFE oranının yarısı kadar güncelleme yapılıyor. İstanbul’daki Yarısı Bizden kampanyasında büyük dönüşüm projelerinde kamu kurumları devreye giriyor. Site gibisi büyük dönüşümü seçenler müteahhit bulmakla uğraşmıyor, konutları TOKİ ya da Emlak Konut yeniliyor. Riskli yapı kararı sonrası yüzde 100 uzlaşma sağlayan hak sahipleri dönüşüm taleplerini iletmek için, Kentsel Dönüşüm Başkanlığı Marmara Kentsel Dönüşüm Genel Müdürlüğü’ne müracaat yapıyor.
4- Oturma hakkı tanınıyor
Desteklere karşın çıkan ödemeleri yapamayacak durumda olan vatandaşlar da var. Bu durumda ise farklı bir model uygulanıyor. Dar gelirli ya da fakir vatandaşlara borçlandırma yapılmıyor, onun yerine ‘oturma hakkı’ tanınıyor. Vatandaşın öbür mülkü, yoksulluk sonunu aşan geliri yoksa hiçbir bedel istenmeden konutu dönüşüme giriyor. Vatandaş zelzeleye dirençli hale gelen meskenine yerleşiyor. Sonrasında meskeninin bedeli kadar tapudan pay alıyor. Mesela; meskenin yıkılmadan evvel pahası 1 milyon TL, yeni pahası 5 milyon TL ise 5’te 1 oranında tapuda payı oluyor. Yeni konutta, eşlerin her ikisi ömür uzunluğu oturuyor.
5- Kira yardımı da artacak
Kampanya dışında İstanbul ve öteki tüm vilayetlerde meskeni dönüşüme giren vatandaşlara aylık kira takviyesi veriliyor. İstanbul için aylık dayanak 8 bin lira, Ankara, Antalya, Bursa, İzmir’de 6 bin 500 lira, öteki büyükşehirlerde 5 bin 500 lira, kalan tüm vilayetlerde ise 4 bin 500 lira. Yeni yılda bedellerin artırılması gündemde. Riskli yapıdaki kiracılara iki aylık kira yardımı ‘tek seferde’ ödeniyor.
Kira yardımları riskli yapılarda 18 ay, riskli ve rezerv yapı alanlarında ise en çok 48 ay sağlanıyor.
Risk tespiti nasıl yapılır?
Binanızın dayanıklılığını ölçtürmek istiyorsanız, iki seçeneğiniz bulunuyor. Bunlardan birincisi sadece bilgi emelli sunulan süratli tarama testleri olurken, ikincisi Etraf, Şehircilik ve İklim değişikliği Bakanlığı’nın lisans verdiği kuruluşlarca yapılan riskli yapı tespitleri. Bu seçenekte, bina riskli çıkarsa dönüşüm süreci resmen başlıyor.
Hızlı tarama testini çoklukla belediyeler, üniversiteler ve mühendislik alanındaki sivil toplum kuruluşları yapıyor. Bu testlerle binaların ön risk değerlendirmesi yapılıyor ve ‘Detaylı test yapılmalı mı?’ sorusuna karşılık aranıyor. Süratli taramada, binadan karot alınmıyor, kolon sıvaları kaldırılarak ölçümler yapılıyor. Bina içerisinde mimari plan ahengi, gözle görülen çatlaklar, yapı yaşı, gereç kalitesi üzere müşahedeler de yapılarak bir sonuç çıkarılıyor ve risk sınıflandırılıyor.
Riskli yapı tespiti ise sırf Etraf, Şehircilik ve İklim değişikliği Bakanlığı’nca lisans verilmiş firmalar ya da yetkili kamu kurumları yapabiliyor. Firmaların listesine ‘csb.gov.tr’ adresinden ulaşılabiliyor. Riskli yapıların tespiti için tek bir mesken sahibinin başvurması bile kâfi. Bu tespitlerde binadan karot örneği alınıyor. Gerekirse yer etüdü yapılıyor. Sonuçlar incelemeye gönderiliyor ve binanın büyüklüğüne nazaran ortalama 30 günde risk durumu belirleniyor. Bina başına test maliyeti binanın büyüklüğüne, kolon sayısına, numune sayısına nazaran değişmekle birlikte 50 bin liradan başlıyor. Yapının riskli olduğu katılaşırsa, 90 günden fazla olmamak üzere mühlet verilerek tahliye ve yıkımın yapılması isteniyor.
Yorum Yap