Dünya genelinde alarm verildi: ‘Güçlü bir jeomanyetik fırtına yolda!’

ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi‘nin (NOAA), Uzay Hava İddia Merkezi, Güneş’teki faal bölge AR4274’ten dün (Çarşamba) fırlayan M7.4 sınıfı bir güneş patlamasının, Dünya’ya yanlışsız güçlü bir plazma bulutu (koronal kütle atımı) gönderdiğini duyurdu.

Fırtınanın, bugün (Perşembe) akşam saatleri ile Cuma sabahı ortasında gezegenimize ulaşması bekleniyor.

Uzmanlara nazaran bu olay, Dünya’nın manyetik alanıyla etkileşime girerek radyo bağlantısı, GPS sistemleri ve uydularda süreksiz aksamalar yaratabilir. Ayrıyeten yüksek voltajlı elektrik sınırlarında kısa periyodik dengesizlikler meydana gelebilir.

Koronal kütle atımı (CME) olayında, Güneş’in dış katmanından devasa ölçüde plazma ve manyetik alan uzaya fırlatılıyor. Bu bulut, Dünya’ya ulaştığında, manyetosferle etkileşerek elektrik akımları ve atmosferik dalgalanmalar yaratıyor.

G3 KATEGORİSİNDE

NOAA, kelam konusu jeomanyetik fırtınayı ‘G3 kategorisinde’ sınıflandırdı. Bu düzey, direkt insan hayatını tehdit etmese de uydu bağlantısı, uçuş rotaları ve uzun menzilli haberleşme sistemlerini etkileyebilir.

Güneş fırtınaları, G1’den G5’e kadar 5 ana güç seviyesinde sınıflandırılır. Her düzey, Dünya’nın manyetik alanı ve teknolojik sistemler üzerindeki tesirine nazaran tanımlanır.

İşte, güneş fırtınalarının şiddet dereceleri:

G1 – Hafif

Uydularda küçük taraf sapmaları ve radyo sinyalinde kısa kesintiler yaşanabilir. Yüksek enlemlerde zayıf kutup ışıkları görülebilir. Elektrik şebekelerinde fark edilmesi güç, çok küçük dalgalanmalar oluşabilir.

G2 – Orta

Radyo irtibatında ve GPS doğruluğunda hissedilir bozulmalar olabilir. Yüksek frekanslı haberleşme sistemlerinde kısa kesintiler yaşanabilir. Kutup ışıkları orta enlemlerde (örneğin Almanya, Kanada‘nın güneyi) görülebilir.

G3 – Güçlü

Uyduların pozisyon ve istikamet denetimi zorlaşabilir; GPS sistemlerinde önemli sapmalar olabilir. Elektrik iletim sınırlarında kısa devre ve voltaj dengesizlikleri görülebilir. Kutup ışıkları beklenmedik kadar güneye kadar inebilir (örneğin Türkiye’nin kuzeyi).

G4 – Şiddetli

Geniş çaplı irtibat kesintileri, uçuş rotalarının değişmesi, radyo ve GPS arızaları yaşanabilir. Elektrik şebekeleri risk altındadır; birtakım bölgelerde süreksiz kesintiler olabilir. Kutup ışıkları orta ve düşük enlemlerde bile gözlemlenebilir.

G5 – Aşırı

Küresel bağlantı ve navigasyon sistemlerinde uzun periyodik bozulmalar yaşanabilir. Elektrik altyapısında yaygın arızalar ve transformatör hasarları görülebilir. 1989 Quebec karartması bu düzeye örnektir. Kutup ışıkları ekvatora yakın bölgelerde bile görülebilir.

Özetle; G1–G2 düzeyleri ekseriyetle zararsız ve gözle görülmezken, G3’ten itibaren uydular, irtibat, GPS ve güç altyapısı önemli formda etkilenmeye başlar. G5 seviyesindeki bir fırtına ise küresel ölçekte teknolojik çöküş riski yaratabilir.

KÜRESEL ÇAĞRI

NOAA, son devirde yaptığı açıklamalarda, güneş aktivitelerinin artışa geçtiğini ve bu nedenle uzay hava olaylarının tertipli izlenmesinin hayati değer taşıdığını vurguladı.

Birçok ülkede havacılık ve güç kurumları, muhtemel tesirleri en aza indirmek için acil durum gruplarını hazır duruma geçirdi. Bu fırtına, son birkaç ayın en güçlü jeomanyetik olayı olarak bedellendiriliyor.

Bilim insanları, bu fırtınayla birlikte kutup ışıklarının (aurora) olağandan daha geniş alanlarda (orta enlemlere kadar) görülebileceğini varsayım ediyor. Fakat, Ay’ın güçlü parlaklığı bu ender tabiat olayının görünürlüğünü bir ölçü azaltabilir.