İstanbul’un kayıp mahalleleri: 2. ve 3. Levent nerede?

İstanbul’un kalbinde yer alan Levent, bugün finans merkezleri, rezidans kuleleri ve alışveriş merkezleriyle tanınan bir semt. Lakin birçok İstanbullu’nun aklında tıpkı soru var: Levent, 4. ve hatta 5. Levent olarak anılırken neden 2. ve 3. Levent’ten hiç bahsedilmiyor ?

EMLAK VE KREDİ BANKASI’NIN DÜŞÜ: LEVENT

1947’de Emlak ve Kredi Bankası, Cumhuriyet’in çağdaş konut ülkülerini hayata geçirecek örnek bir toplu yerleşim kurma kararı aldı. Seçilen yer, periyodun boş ve yeşil alanlarından biri olan Levent Çiftliği idi. Emel; bahçeli, iki katlı, sağlıklı ömür şartları sunan çağdaş konutlarla “örnek mahalle” yaratmaktı.

Bu proje dört etap olarak planlandı:

Levent, 2. Levent, 3. Levent ve 4. Levent.

Her etap, yaklaşık 300-400 civarında konut içerecek, kendi parkı, küçük ticaret alanı ve toplumsal tesisleriyle birlikte tasarlanacaktı.

ETAPLARIN GERÇEKLEŞMESİ: PLANLAR HAYATA GEÇİYOR

1950’de birinci konutlar tamamlandığında proje büyük ilgi gördü. Bahçeli, çağdaş çizgili konutlarda yeni bir ömür biçimi doğmuştu.

Devamında Emlak Kredi Bankası ikinci ve üçüncü etapları da uygulamaya aldı. Bu etaplar, birinci bölgeyle birebir mimari anlayışla, kuzey istikametinde gelişti.

1955 civarında 2. Levent, 1957’de ise 3. Levent inşaatları tamamlandı. Bu alanlar da emsal biçimde bahçeli konutlardan, dar yollar ve yeşil alanlardan oluşuyordu. Lakin 1. Levent ile fiziki olarak iç içe geçtiği için mahalleler ortasındaki hudut çizgileri vakitle belirsizleşti.

AYRIŞMA YERİNE BÜTÜNLEŞME

2. ve 3. Levent’in “kaybolmuş” üzere görünmesinin birinci nedeni tam da bu fizikî bütünleşmedir.

Mahalle hudutları harita üzerinde var olsa da günlük ömürde beşerler için bir fark yaratmıyordu.

Bir sokak ötesi “2. Levent”, biraz ilerisi “3. Levent” olsa da herkes orayı “Levent” olarak biliyordu.

Yani halk lisanında 2. ve 3. etaplar hiçbir vakit farklı bir kimlik kazanamadı.

Bu sırada 4. Levent apayrı bir biçimde gelişmeye başladı. Daha ağır konut blokları, apartmanlaşma ve yeni imar tertipleriyle 4. Levent kendi kimliğini oluşturdu. 1. Levent “eski bahçeli evler” olarak anılırken, 4. Levent artık “modern şehir”i temsil ediyordu. Bu terslik, ortadaki 2. ve 3. etapların adeta “gölgeye düşmesine” neden oldu.

2000’li yılların sonuna gelindiğinde Levent markası tekrar canlandı. Lakin bu kere proje artık kamu eliyle değil, özel bölüm yatırımlarıyla geliştiriliyordu. 5. Levent, Emlak Konut GYO tarafından planlanan yeni kuşak bir “kentsel dönüşüm ve toplu konut” alanı olarak ortaya çıktı.

KENTSEL DÖNÜŞÜMLE SİLİNEN SINIRLAR

1980’lerden itibaren İstanbul süratle büyüdü; Levent etrafı de finans merkezine dönüşmeye başladı. Birinci etaplarda yer alan müstakil meskenler, yerlerini ofis binalarına ve yüksek katlı yapılara bıraktı.

Bu dönüşüm sırasında imar planları tekraren değiştirildi, eski parsel sonları yok oldu, caddeler yeni akslarla birleştirildi. Böylelikle 2. ve 3. Levent’in haritadaki izleri bile silikleşti. Artık bölge “Levent Mahallesi” ya da “Esentepe – Büyükdere Caddesi çevresi” olarak anılıyordu.

Yalnızca birtakım tapu kayıtlarında yahut eski plan çizimlerinde “2. Levent Etabı” ya da “3. Levent Alanı” tabirleri görülebiliyordu.

UNUTULUŞUN SOSYOLOJİK YÜZÜ

Levent’in “kayıp etapları”nın unutuluşu sırf fiziki değil, sosyolojik bir sürecin de sonucuydu.

Levent’in eski sahipleri, çoğunlukla memur ve orta sınıf ailelerdi. Vakitle nesil değişti, mülkler el değiştirdi.

Yeni gelenler artık “Levent’te oturuyorum” diyordu — “2. Levent’te” ya da “3. Levent’te” değil.

Yani semt kimliği etaplardan daha baskın hale geldi.

Levent ise toplu konut kimliğinden çıkıp, iş merkezlerine, gökdelenlere, alışveriş merkezlerine dönüştü. Bu da kentsel bellekte “Levent” ismini yine tanımladı: artık “iş bölgesi” demekti.

BUGÜN 2. VE 3. LEVENT NEREDE?

Teknik olarak, 2. ve 3. etaplar hâlâ var.

Levent’in kuzeyinde, Nispetiye Caddesi’nden Ortaköy vadisine yanlışsız uzanan bölgede, eski planlı parsellerin bir kısmı hâlâ mevcut.

Bu alanlarda hâlâ 1950’lerden kalma birkaç tipik Emlak Kredi konutu bulunur. Fakat büyük çoğunluğu yıkılarak çağdaş villalar, siteler yahut ofis binalarıyla yer değiştirmiştir.

Bugün o sokaklarda yürürken tahminen “2. Levent” tabelasını göremezsiniz, fakat konutların planları, bahçe hudutları ve yol dokusu hâlâ birinci planlamanın izlerini taşır.