Mustafa Kemal Atatürk, sadece Türkiye’de değil; dünya çapında da tarihçilerin, gazetecilerin ve müelliflerin ilgi odağı. Farklı lisanlarda kaleme alınan pek çok eser, onun liderliğini, ihtilallerini ve kişiliğini farklı bakış açılarıyla anlatıyor.
Yarın saatler 09.05’i gösterdiğinde tüm ülke sirenler eşliğinde duracak, kurucu başkan Mustafa Kemal Atatürk’ün anısına hürmet duruşunda bulunacak. Atatürk, sadece bir ulusun kurucusu değil dünyanın dört bir yanındaki tarihçilerin, siyaset düşünürlerinin ve biyografi muharrirlerinin da hayran olduğu bir başkan. Onu anlamak, bazen kendi sözlerimizi değil, dış dünyanın aynasında görünen yansımayı da okumayı gerektiriyor. Kitaplar o aynayı bu kere yerli okura tutuyor. Yabancı muharrirlerin Atatürk’ü anlattığı kitapları toparladık.
‘En kapsamlı biyografi’
İngiliz tarihçi Andrew Mango, “Atatürk: Çağdaş Türkiye’nin Kurucusu” isimli kitabında, mitlerle çevrili bir lideri ete kemiğe büründürmeye çalışıyor. İstanbul doğumlu İngiliz müellif Mango, Atatürk’ü yalnız savaş meydanlarında, diplomasi masalarında, lisan ve kültür reformlarında değil insani münasebetleriyle, dostlarıyla kurduğu irtibatla çok taraflı olarak ele alıyor. Mango, Osmanlı’nın yıkıntıları ortasından yeni bir devlet kurarken yaşanan çağdaşlaşma sancılarını yakından müşahedeleri ve kapsamlı araştırmaları sonucu ortaya koyuyor. Bir öteki İngiliz müellif Lord Kinross, klasikleşmiş yapıtı “Bir Milletin Tekrar Doğuşu”nda Atatürk’ün tarih sahnesindeki yerini kapsamlı bir biçimde anlatıyor. Eser, The Times tarafından “İşte, şimdiye kadar yayınlanmış en kapsamlı ‘Atatürk’ incelemesi”, Sunday Telegraph tarafından ise “Son vakitlerde yayınlanmış ömür hikayelerinden pek azı Lord Kinross’un ‘Atatürk’ü kadar başarılıdır. Bu yapıt şan ve gururun insan biçimine girmiş unutulmaz anıtıdır” olarak nitelendiriliyor.
Alman tarihçi Klaus Kreiser “Atatürk” isimli kitabında farklı bir pencere açıyor. Geçtiğimiz yıl İrtibat Yayınları tarafından yayımlanan kitap, Mustafa Kemal’i tarihi bir bağlam içinde ele alarak çocukluğundan başlayan bir anlatı ile 1938’e uzanan geniş bir kaynak sunuyor. Kitap Batı’nın akademik gözlüğünden Türkiye’nin çağdaşlaşma serüvenine bakmak isteyenler için değerli bir yapıt. İtalyan gazeteci Willy Sperco’nun saha müşahedelerine dayanan “Mustafa Kemal Atatürk (1881-1938)” kitabında, periyodun Avrupası’ndan Türkiye’ye uzanan perspektifle bir önder portresi yer alıyor. Norman Itzkowitz ve Vamık D. Volkan, “Ölümsüz Atatürk” isimli çalışmalarında Atatürk’ün şahsî motivasyonlarını, çocukluk anılarından liderlik şekline uzanan bir çizgide çözümlemeye çalışıyor.
En temel eser ‘Nutuk’
Fransız tarihçi Jacques Benoist-Méchin’in “Mustafa Kemal: Bir İmparatorluğun Ölümü” isimli yapıtı, imparatorluğun son günlerinin akabinde yeni bir ulusun doğuş kıssasını anlatırken Macar müellif Rezsö Szirmai, “Mustafa Kemal’in Aşkı” isimli kitabında Atatürk’ün Latife´ye aşkını öyküleştiriyor. Türkiye’de vazife yapmış Sovyet bir diplomat olan Dimitri Vandov’un Moskova’da yayımlanan “Atatürk Devrinde Sovyet-Türk İlişkileri” isimli yapıtı de iki ülke ortasındaki diplomatik bağları, devrimci kalkınma ülkülerinin kesişim noktaları üzerinden okuyor. Elbette, Mustafa Kemal’i anlatan sayısız yabancı lisanda, şimdi Türkçeye çevrilmemiş pek çok eser bulunuyor. Türkçede de Atatürk’e dair geniş bir kaynakça mevcut. Fakat 10 Kasım’a bir gün kala, Mustafa Kemal Atatürk’ü en gerçek anlamak için “Nutuk”, hâlâ en kıymetli ve temel eser olarak karşımızda duruyor.
Yorum Yap