Toplumsal medyanın okuma alışkanlıklarını dönüştürdüğü dijital çağda, edebiyat artık sırf metinlerle değil, paylaşımlarla da şekilleniyor. Okuma hareketi bir vitrin hâline geliyor, kitaplar da bu vitrinde öbür her şey üzere birer objeye dönüşüyor; tıpkı bir kıyafet ya da yeni trend bir telefon kılıfı üzere…
Sosyal medyada 21 günde 21 kitap okuduğunu söyleyen bir kullanıcının paylaşımı, geçtiğimiz hafta toplumsal medya platformlarında uzun bir tartışmanın fitilini ateşledi. “Gerçek mi, değil mi?” soruları birbirini kovalarken listede yer alan “Postane Günlükleri” kitabı hakkında yaptığı paylaşım da, “Okumadan mı yorum yaptı?” reaksiyonlarıyla tartışmayı büyüttü. Halbuki asıl sorun milyonlarca kullanıcıdan rastgele birinin kitap okuma dürüstlüğü değil, okuma aksiyonunun bugün nasıl bir şova dönüştüğü. Zira artık yalnızca okumuyoruz, okuduğumuzu da kanıtlamamız gerekiyor. Beğeniler, story’ler, listeler, aylık ‘reading wrap-up’lar…
‘Yetişememe kaygısı’
Paylaşılan listede de yer alan “Ölmek İstiyorum Lakin Tteokbokki de Yemek İstiyorum” kitabındaki “Ne vakit biri benimle bir tecrübesini paylaşsa kendimi palavra atarken ve tıpkı şeyin benim de başımdan geçtiği söylerken buluyordum” cümlesi, kendini daima, ‘ilgili’, ‘okumuş’ göstermek isteyen ancak tükenen bireylerin ortak derdi. Öbür bir yabancılaşma örneğini yeniden listede yer alan Norveçli muharrir Vigdis Hjorth’un “Postane Günlükleri” isimli romanında görüyoruz. Hjorth, ‘modern yaşamın’ griliğini, bitmek bilmeyen iş rutinleri içinde kendine bile yabancılaşmış bir karakterin kıssasıyla resmediyor. Ancak sorun ‘modern hayat’ın kendisi değil, o hayatı biçimlendiren, daima daha fazlasını tüketmemizi isteyen sistem. Okumak bile bir yarışa dönüştürülüyor hatta çoğu kişi, bir kitabı okurken bile bir sonraki kitabı, bir sonraki paylaşımı düşünüyor. Bugün booktuber, bookstagrammer ya da bookfluencer diye isimlendirilen yeni bir alan var. Kimisi geçimini sağlıyor, kimisi bunu istekli bir paylaşım alanına dönüştürüyor. Ama ne olursa olsun, bu sürat ve üretim baskısı okuma kültürünü de şekillendiriyor. Zira sistem elinin değdiği her şeyi dönüştürüyor, her şey ‘satılabilir’ ve ‘tüketilebilir’ hâle gelirken okuma hareketi de bundan hissesini alıyor doğal. Elbette kitap paylaşmak makus değil, bilakis birçok genç için özendirici bir tesir yaratıyor. Lakin bir yandan da bu görünürlük, beraberinde ‘yetişememe kaygısını’ getiriyor. Toplumsal medya çağında herkesin bir yerlere, bir şeylere yetişmeye çalıştığı bir dünyadayız. Bitmeyen yapılacaklar listesi, okunacak kitaplar, izlenecek sinemalar, dinlenecek podcastler… Ve bütün bunlar olurken hiçbirine tam olarak odaklanamıyoruz. Son yıllarda yapılan araştırmalar, bu yetişememe tasasının insanlığın geniş kesitlerine ilişkin bir sorun olduğunu gösteriyor. ‘Gelişmeleri Kaçırma Korkusu’ oranı, 2024 datalarına nazaran genç yetişkinlerde yüzde 60’lara kadar çıkmış durumda. Toplumsal medya kullanıcı sayısı 58 milyonun üzerine çıkan ülkemizde ise uzmanlara nazaran kullanıcıların yüzde 80’i toplumsal medyadan kaynaklanan geri kalma korkusu yaşıyor.
“Okumak ‘slow’ hareketinin bir parçası”
■ Asuman Kafaoğlu Büke – Edebiyat eleştirmeni
Cici ‘influencer’ların gözdesi romanlar, kış aylarında köpüklü-tarçınlı capuccino’ların yanında, yaz geldiğinde de plaj terlikleriyle kumların üzerinde uzunluk gösteriyorlar. Sayfalar bilhassa mi eskitiliyor, köşeleri kıvrılmış olması okunmuş oldukları hissini mi veriyor bilmiyorum fakat kitap görsel bir itibar nesnesi oldu gençler için. Aslında kitapların her yere, her ortama, herkesin eline yakıştığını düşünürüm. Toplumsal medyadaki fotoğrafları de çoğunlukla cazip buluyorum ancak göstermelik olmanın ötesine geçiyorlar mı merak ediyorum. Çoğunlukla fotoğrafların altında birkaç emoji ve “ba-yıl-dım”dan diğer bilgi olmuyor.
Hayatım çok çok çok kitap okumayla geçti. Nizamlı tenkit yazdığım yıllar boyunca yayınevlerinden her hafta yaklaşık 20 kitap gelirdi konuta. Kitap fuarı vakti bu sayı artardı. Buna karşın ben daima ağır okumadan yana oldum. Romanları aceleye getirmeden, keyfine varmak için okumanın, eşsiz bir tecrübe olduğunu düşünürüm daima. Birebir ‘ağır yemek’ üzere dünyada yaygınlaşan ‘slow’ hareketinin bir kesimi benim için okumak. Hayatı yavaşlatmak, ağırlaştırmak, insanları seyreltmekle daha yaratıcı bir ömür sürüldüğü inancım yerleşti son yıllarda.
“Paylaşımlar olumlu etkiliyor”
■ Erkan Aktuğ – Sanatatak
Kendim çok fazla paylaşım yapmasam da bir sanat gazetecisi olarak işim gereği toplumsal medyayı sistemli takip ediyorum, çok da faydalanıyorum. Yalnızca kitap değil, sinema ve dizilerle ilgili de. İnsanların içten, gerçek hislerini yansıtan yorumlarla, son derece güçlü içeriklerle karşılaşıyorum. Bu durum kitaplarla ya da sinema ve dizilerle kurduğum alakayı epey olumlu etkiliyor: Daha çok ve güzel kitaplar okuyorum, daha çok ve güzel diziler, sinemalar seyrediyorum. Burada değerli olan kimi takip ettiğimiz. Kendi adıma, yaptığı paylaşımlara bakıp kendime yakın bulduğum hesapları takip ediyorum ve inanılmaz memnunum bundan. Çünkü çok çok yetenekli isimler var ortalarında. Hangi paylaşımın içten, hangi paylaşımın gösteriş ya da para için yapıldığını anlayabiliyorum kendimce. Gerisi beni hiç ilgilendirmiyor.
Yorum Yap