Dünyanın neresine giderseniz gidin, altın kıymetinden bir şey kaybetmez. Altın toprak altındayken de, kuyumcu vitrininde de, çamurlu ve çakıllı bir ırmak yatağında da altındır. Kuyumcudakinden tek farkı, gereğince parlamıyor olmasıdır. Fakat asırlardır amatör altın avcıları için onun ne kadar parlak olduğundan çok ırmağın ne kadar verimli olduğu kıymetli. ‘Gold Pan’ isimli araçlarla ırmaklarda altın aramak, sarı madenin bedelinin durmaksızın yükseldiği günlerde tekrar öne çıkıyor. Pekala, dünyanın neresinde ne kadar altın bulunuyor? Bu asırlık prosedür işe yarıyor mu? En değerlisi de altın yükselmeye devam edecek mi?
Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Altının durmak bilmeyen yükselişi, bu ‘parlak’ yatırım aracını pek çok bahiste inançlı bir liman haline getirdi. Yalnızca yatırım için değil, parasının bedelini korumak, global ekonomik savaşlarda kazanan tarafta olmak isteyenler için de altın vazgeçilmez. Ancak bu parlak madenin Dolar, Euro ve TL üzere üniteler karşısında her gün daha da yükselmesi onu ulaşılması güç bir bedel yapıyor. Pek çok kişi artık yalnızca 1 gramlık eserlerle yetinmiyor, 0,50 ve 0,25 gramlık seçeneklere de yöneliyor. Öyle ki artık altına ulaşmak dünyanın pek çok yerinde yalnızca kullanımda olan para üniteleriyle sağlanmıyor. Tasını kapan, soluğu gürül gürül akan ırmak yataklarında alıyor. Bu kere altını uzun çalışma saatlerinde ülkü ofislerinde değil de, ırmağın serin sularında dizlerine kadar gelen suyun içinde kazanan binlerce insan var. ‘Gold Pan’ yani ‘altın tası’, ırmak yataklarında biriken altınlardan yararlanmak için kullanılan en kolay ve ekonomik eleme aracı. Bu metodun kullanıldığına dair birinci ispatlar Romalılar’a, oradan da 1600’lerde İspanyolların Güney Amerika’yı fethetmesine kadar uzanıyor. Günümüze bakıldığında ise öne çıkan bir ayrıntı var. Altın eleme ucuz olsa da çok verimli değil. Peki lakin binlerce kişi neden ırmak yataklarında ellerinde taslarla altın peşinde? Bugünden sonra altının yükselişi sürecek mi? Eski Altın Borsası Yöneticisi Prof. Dr. Metin Duyar ve Artı Kıymetli Madenler Yönetim Kurulu Üyesi İsmail Bedir, piyasa ekranlarındaki yükselişiyle öne çıkan altını Milliyet.com.tr’ye anlattı.
ASIRLARDIR TERK EDİLMEDİ! ‘PLASTİK PAN DAHA FAZLA RANDIMAN DEMEK’
Genç yaşta hayata gözlerini yuman müellif Jack London, pek çok kitabında Alaska’daki ‘Altın Hücumu’ndan bahseder. O günlerde altının nasıl arandığını, hangi gereçlerin kullanıldığını London’un romanlarından öğrenmek mümkündür. Müellif, şahsen altın aramalarına katılır ve bunun bir tutku olduğunu her fırsatta vurgular. 1900’lerin başına kadar Alaska’da altın aramak için bugün plastik versiyonları üretilen panların seramik olanları kullanılıyordu. Bu hem daha ağır hem de taşıması ve kullanımı sıkıntı panlar manasına geliyordu. Prof. Dr. Metin Duyar’a nazaran günümüzde altın arama metotları de panlar da epeyce gelişmiş durumda. Prof. Dr. Duyar bunu, “Temelde birebir prensibe dayanırlar. Altın tabiatta ağır bir metaldir ve bu özelliği onu başka minerallerden ayırır. Lakin eski periyotlarla bugün ortasındaki fark, kullanılan araçlar ve elde edilen data ölçüsüdür. 19’uncu yüzyılın altına atak devirlerinde beşerler dere yataklarında körlemesine hafriyat yapardı. Bugün ise amatör arayıcılar bile jeolojik haritalar, uydu manzaraları ve dijital topoğrafya dataları kullanarak amaç noktalarını belirliyor. Çağdaş Gold Pan’lar, özel eğimli plastik gereçlerden üretiliyor; bu da hem kullanım kolaylığı hem de daha yüksek randıman sağlıyor. Metal dedektör teknolojisi artık altın ile öteki metalleri frekans farkıyla ayırabiliyor. Velhasıl, prosedürler ilkel bir sezgiden çağdaş bir jeoalgoritmaya evrildi. Lakin arayışın temel duygusu ‘Bir yerde kesinlikle var’ inancı hiç değişmedi” diye anlatıyor. Peki ya Jack London?
“Havuzun altındaki dereyi, taştan taşa çevik adımlarla geçti. Yamacın suya değdiği yerden bir kürek dolusu toprak çıkarıp altın tavasına koydu. Panı iki eliyle tutarak çömeldi ve kısmen dereye daldırdı. Sonra pana, suyun toprak ve çakılların ortasından akıp gitmesini sağlayan ustalıkla dairesel bir hareket uyguladı. Daha büyük ve daha hafif parçacıklar yüzeye çıktı ve panı ustalıkla daldırma hareketiyle bunları dışarı ve kenardan taştı. Orta sıra, işleri hızlandırmak için panı dinlendiriyor ve parmaklarıyla iri çakılları ve kaya modüllerini ayıklıyordu. Tavanın içindekiler süratle azaldı, ta ki yalnızca ince toprak ve en küçük çakıl modülleri kalana kadar. Bu etapta çok dikkatli ve ihtimamlı çalışmaya başladı. Hoş bir yıkamaydı ve o da keskin bir inceleme, nazik ve titiz bir dokunuşla gitgide daha ince yıkıyordu. Sonunda panda sudan diğer hiçbir şey kalmamış üzereydi lakin suyu sığ kenardan dereye hakikat süratli bir yarım daire biçiminde flört ederek panın tabanında siyah bir kum katmanı olduğunu ortaya çıkardı. Bu katman o kadar inceydi ki bir boya izi üzereydi. Yakından inceledi. Ortasında minik altın bir leke vardı. Panın çökük kenarından aşağı biraz su damlattı. Süratli bir flörtle suyu tabandan akıttı, siyah kum tanelerini tekrar tekrar çevirdi. İkinci bir minik altın leke gayretinin karşılığını verdi. Yıkananlar artık çok inceydi – sıradan bir maden ocağında kazmanın gerektiremeyeceği kadar ince. Kara kumu, azar azar, panın sığ kenarından üst gerçek işledi. Her küçük parçayı dikkatle inceledi, böylelikle gözleri kenardan kayıp gitmesine müsaade vermeden evvel her bir adedini görebildi. Kıskançlıkla, azar azar kara kumun kayıp gitmesine müsaade verdi. Kenarda, bir iğne ucundan daha büyük olmayan altın bir leke belirdi ve perçinleyiciyi kullanarak fayans panın tabanına geri döndü. Ve böylelikle diğer bir leke, sonra bir tane daha ortaya çıktı. Onlara olan ilgisi çok büyüktü. Bir çoban üzere, tek bir tanesi bile kaybolmasın diye altın lekelerden oluşan sürüsünü güdüyordu. Sonunda, toprak pandan geriye yalnızca altın sürüsü kalmıştı. Onu saydı ve tüm emeğinden sonra, son bir su girdabı ile pandan uçurdu.” – Jack London’ın ‘Altın Damarı’ isimli öyküsünden bir kesit
HER DEREDE YOK! TÜRKİYE’DEN 5 VİLAYET LİSTEDE: ‘YILDA 40 TON ÇIKIYOR’
Dünyanın pek çok noktasında binlerce amatör altın avcısı gelişmiş ekipmanlar ve asırlık panlarla altın peşinde ırmakları karış karış arıyor. Prof. Dr. Metin Duyar amatör madencilerin altına ulaşmak için geçtiği bu süreci, “Altın arayışı insanlık tarihi kadar eski bir içgüdüye dayanır zira altın yalnızca bir paha ölçüsü değil, tıpkı vakitte güvenlik hissinin da simgesidir. Günümüzde amatör altın arayıcıları çoklukla ‘Gold Panning’ ismi verilen kolay fakat tesirli bir prosedürü kullanır. Bu metotta, dere yataklarından alınan kum ve çakıl suyla döndürülerek daha ağır olan altın parçacıklarının tabana çökmesi sağlanır. Bu teknik, fizikî yoğunluk farkına dayanır; altın suyun ve başka minerallerin altında birikir. Ayrıyeten amatörler için metal dedektörleri de popülerdir. Bu aygıtlar, yerin birkaç santimetre altındaki metalik yoğunluk değişimlerini algılayarak küçük altın modüllerini tespit edebilir. Kimi ileri seviye amatörler, taşınabilir yıkama kanalı yahut taşınabilir konsantratör üzere ekipmanlar da kullanır. Yani bugün amatör altın arama teknikleri, ilkel kovalarla değil; teknolojiyle birleşmiş küçük ölçekli jeolojik sezgilerle yürütülüyor” diye anlattı. Ancak her ırmak ya da dere altın arayışı için elverişli değil. O denli ki Alaska’nın efsanelere ve romanlara mevzu olan zenginliği dünyanın diğer yerine benzerine rastlanmış cinsten değil. Türkiye’nin ırmak ve dere yataklarında amatörler için umut olabilir mi? Prof. Dr. Duyar şöyle anlattı:
“Her dere altın barındırmaz, hatta birçok barındırmaz. Altın tabiatta makul jeolojik şartlarda birikir. Bilhassa kuvars damarları, volkanik zonlar ve erozyona uğramış metamorfik kayalar bu hususta belirleyicidir. Altının dere yataklarında bulunma nedeni, dağlardaki ana damar yataklarının vakitle aşınarak altın parçacıklarını ırmak sistemlerine taşımasıdır. Lakin bu, her akarsuyun altın içerdiği manasına gelmez. Türkiye’de bu manada Doğu Karadeniz, Doğu Anadolu (Artvin, Gümüşhane, Erzincan) ve Batı Anadolu (Manisa, Uşak) etrafındaki birtakım dere sistemleri potansiyel olarak altın içerebilir. Buna karşın amatör bulguların birden fazla mikroskobik ölçekte, yani ticari bedeli olmayan cinstendir. Toplumsal medyada görülen o ‘parlayan’ manzaralar ekseriyetle mika, pirit yahut yansıma efektidir. Gerçek altın, parlak değil mat ve ağırdır. Bu nedenle, ‘Her dere altın verir’ algısı romantik ancak jeolojik olarak yanlıştır.”
Peki Türkiye’deki altın madenciliği potansiyeli ne? Prof. Dr. Metin Duyar, bu hususta ‘parlak’ noktaları da açıkladı. Niğde, Sivas ve Şırnak listede!
“Türkiye, jeolojik yapısı prestijiyle altın açısından şanslı ülkelerden biridir. Anadolu, Alp-Himalaya jenerasyonu üzerinde yer aldığı için çok sayıda epitermal ve porfiri tipi altın yatağına mesken sahipliği yapar. Bugün etkin olarak işletilen büyük altın madenleri ortasında Bergama-Ovacık, Çöpler (Erzincan), Efemçukuru (İzmir) ve Kaymaz (Eskişehir) üzere alanlar öne çıkar. Türkiye’de çıkarılan altının yıllık ortalama üretimi 35 ila 40 ton seviyesindedir ve bu ölçü, ülkenin toplam talebinin yaklaşık yüzde 40’ını karşılayabilir. Lakin maden işletmeciliği değerli bir iştir. 1 gram altını çıkarmak için ortalama 1200 ila 1300 dolar civarında maliyet gerekir. Bu nedenle kârlılık, altının milletlerarası ons fiyatına direkt bağlıdır. Şu anda ons fiyatı 2300 dolar civarında seyrettiği için Türkiye’deki birçok maden amortisman hududunun üzerinde çalışıyor. Yeni alanlar için Güneydoğu Anadolu ve Orta Anadolu’da yapılan jeokimyasal taramalar umut verici. Bilhassa Niğde, Sivas ve Şırnak etrafında damar tipi oluşumlara dair bilgiler artıyor.” – Prof. Dr. Metin Duyar
YÜKSELİŞ DEVAM EDECEK Mİ? ‘ALTIN ŞİMDİ ALTIN ÇAĞINI YAŞAMADI’
Her gün milyonlarca gram altın, yatırım yapmak ve parasının bedelini korumak isteyenlerin kuyumculardan kasalarına taşımasıyla yer değiştiriyor. Ancak nereye giderse gitsin bedelinden hiçbir şey kaybetmiyor. Tahminen elmas madeninde kömür bedelsiz sayılabilir lakin altın her vakit her yerde ışıl ışıl parlıyor. Pekala 5 bin liranın üzerine çıkan altın, bu yükselişini sürdürecek mi? Artı Kıymetli Madenler Yönetim Kurulu Üyesi İsmail Bedir altının kararlı yükselişine ‘Asıl yükseliş kapıda olabilir’ diyerek dikkat çekti. İsmail Bedir’e nazaran, “Yüzyıllardır insanlık, altının pırıltısına hayranlıkla baktı. Yalnızca bir süs eşyası değil, tıpkı vakitte bir kıymet ölçütü, bir teminat aracı oldu. Lakin bugün geldiğimiz noktada, altın sadece geçmişin nostaljik bir mirası değil, geleceğin ekonomik pusulası olma yolunda ilerliyor. 1971’de ABD’nin Bretton Woods sisteminden çıkmasıyla birlikte, paraların altın karşılığı olmaksızın basılmasının önü açıldı. Bu tarih, ekonomik dengelerin değiştiği ve kâğıt paranın gerçek bir bedelle değil, itimatla ayakta kaldığı periyodun başlangıcıydı. O günden bugüne, merkez bankaları faiz siyasetleri, tahvil getirileri ve çeşitli finansal enstrümanlarla altını baskılamaya çalıştı. Lakin bu baskı, 2023 prestijiyle yerini sessiz bir kabule bıraktı. Dünya merkez bankaları, altını artık fiyat gözetmeksizin stoklamaya başladı. Bu durum, yalnızca finansal analistlerin değil, sokaktaki vatandaşın da dikkatini çekti.”
İsmail Bedir altının gelecekteki kıymetini ve yerini de açıklayarak kelamlarını şöyle noktaladı: “Altın, yatırım aracı olmaktan çok, kıymet esirgeyici bir rol üstleniyor. Global krizler, jeopolitik tansiyonlar, enflasyonist baskılar… Tüm bu belirsizlikler karşısında altın, sessizce lakin kararlı bir formda tekrar sahneye çıkıyor. Bugün yaşadığımız ekonomik dönüşüm, birkaç yıl evvel planlı ve dikkatli bir formda başlatılmış bir sürecin sonucu. Altın alımları, yalnızca ferdi yatırımcıların değil, devletlerin de stratejik atağı haline geldi. Bu da bize gösteriyor ki altın şimdi altın çağını yaşamaya başlamadı. Asıl yükseliş, tahminen de şimdi kapıda. Sonuç olarak altının fiyatı nereye sarfiyat, adil bedeli nedir, bunu öngörmek güç. Fakat kesin olan bir şey var: Altın, tarih boyunca olduğu üzere bugün de itimadın ve istikrarın simgesi olmaya devam ediyor. Ve tahminen de en değerlisi, altın artık yalnızca bir yatırım değil, bir duruş.”
Yorum Yap