Kritik minerallerin üretimi ve işlenmesinde birtakım ülkelerin öne çıkmasının, süratle ilerleyen güç dönüşümü sürecinde global tedarik zincirlerinin kırılganlığını artırarak yeni bir jeopolitik bağımlılık riski oluşturabileceği bedellendiriliyor.
AA muhabirinin, İtalyan güç şirketi Eni’nin Dünya Güç Görünümü raporundan yaptığı derlemeye nazaran, güç dönüşümünde kullanılan kritik mineraller, temel teknolojilerin geliştirilmesinde hayati rol oynuyor.
Kobalt, lityum, nikel, manganez ve grafit üzere kritik mineraller, pil ve batarya üretimi için vazgeçilmez ham unsurlar ortasında yer alırken tıpkı vakitte yenilenebilir güç teknolojilerinin yaygınlaşmasında da büyük ehemmiyete sahip.
Bununla birlikte, bu kaynakların çıkarılması hudutlu sayıdaki ülkede ağırlaşmış durumda. Rapora nazaran, rezerv dağılımında en yüksek ağırlaşma kobaltta görülürken dünyada bu kaynağın rezervlerinin yüzde 50’sinden fazlası Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde bulunuyor.
Üretim tarafında da benzeri bir tablo dikkati çekiyor. Rapora nazaran, grafit üretiminin yüzde 78’i Çin’de, kobaltın yüzde 76’sı Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde ve nikelin yüzde 60’ından fazlası Endonezya’da gerçekleşiyor.
Kritik minerallerde olduğu üzere ender toprak elementlerinin üretimi de belli ülkelerde ağırlaşıyor. Dünyada rezerv dağılımı açısından az toprak elementlerinin yaklaşık yüzde 40’ı ve global üretimin yüzde 69’u Çin’de bulunuyor. Böylelikle ülke kritik minerallerin işlenmesi ve az toprak elementleri üretiminde global önder pozisyonunda bulunuyor.
Rapora nazaran, global kritik mineral üretimi geçen yıl bir evvelki yıla nazaran ortalama yüzde 5,5 arttı. En bariz artış kobalt üretiminde görülürken manganez ve nikel üretimindeki düşüşler ise bu artışı kısmen dengeledi.
Öte yandan, kritik minerallerin üretiminde sadece muhakkak ülkelerin öne çıkmasının arz güvenliği açısından değerli riskler oluşturduğu, bu durumun piyasa rekabetini zayıflattığı ve güç dönüşümüne bağlı artan talebin son devirde birçok kritik ham hususun fiyatlarında keskin yükselişlere yol açtığı vurgulanıyor. Uzmanlar, kelam konusu durumun stratejik kırılganlık yaratacağını öngörüyor.
Çin’in kritik mineral inhisarı jeopolitik bağımlılık riski yaratıyor
Türkiye Madenciler Derneği Etraf Koordinatörü Caner Zanbak, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, Çin’in son 20-25 yılda kritik mineral madenciliği ve sürece alanında büyük ilerleme kaydederek yeşil güç ve ileri teknoloji tedarik zincirinde belirleyici güç haline geldiğini söyledi.
Zanbak, Çin’in 2020’de birtakım yeşil güç ve ileri teknoloji eserlerine ihracat kısıtlamaları getirdiğini ve ABD’nin gümrük vergilerine karşılık olarak bilhassa ender toprak elementleri ile bunların üretim teknolojileri ve ekipmanlarında daha sıkı kısıtlamalar uyguladığını anlattı.
Çin’in global güç olmak için büyük ataklar yaptığına dikkati çeken Zanbak, “Çin’in, kritik minerallere yönelik aldığı ihracat kısıtlama kararları, öbür büyük ekonomilerde güç dönüşümü ve ileri teknoloji eserlerinin imalatı açısından kıymetli bir global jeopolitik bağımlılık riski yaratıyor.” dedi.
Zanbak, kobalt, grafit ve nikel dışındaki mineral cevherlerinin makul ülkelerde ağırlaşmasının, bu ülkeleri ABD, Avrupa Birliği, Japonya ve Güney Kore üzere global iktisatların esas aktörleri için odak noktası haline getirdiğini ve kelam konusu kaynaklara sahip ülkelerin katma kıymetli ham unsur üretiminin kendi hudutları içinde yapılmasını sağlamak gayesiyle uyguladığı ihracat siyasetleri ile iç siyasi istikrarsızlıkların kritik minerallerin arz güvenliğini tehdit ettiğini söyledi.
Bu çeşit tehditlerin global ekonomik rekabet içinde yer alan ülkelerin yeşil güç üretimi, güç depolama ve ileri teknolojili eser amaçlarında değerli belirsizliklere ve sapmalara yol açtığının altını çizen Zanbak, “İlerleyen 3-5 yıl, ham unsur tedarik riskleri nedeniyle dünya kıymetli ticaret savaşlarına sahne olacaktır.” tabirini kullandı.
Kritik mineraller konusunda stratejik iştirakler artıyor
Zanbak, büyük iktisatların, kritik mineral arz güvenliğini korumak için bu cevherlere sahip ülkelerle stratejik iştirakler kurmaya ve ham unsur stoklamaya başladığını lisana getirdi.
Ülkelerin gereksinim duydukları ham hususları temin etmekte zorlanabileceğine işaret eden Zanbak, “Bu nedenle Türkiye üzere gelişmekte olan ülkelerin ekonomik kalkınma planlarında imalat endüstrisinin muhtaçlıklarını gerçek belirlemeleri, gerekli ham unsur kaynaklarını geliştirmeleri ve tedarik riskini azaltacak temin stratejileri uygulamaları gerekir.” değerlendirmesinde bulundu.
Zanbak, yeşil güç üretimi, güç depolama ve bilhassa savunma endüstrisine yönelik gelişmeler ışığında, gelişmiş ülkelerin kritik ham unsur listelerinin Türkiye için de geçerli olduğunu vurgulayarak, “Jeolojik kaynak ve mineral çeşitliliği açısından varlıklı olan Türkiye’de, hazırlanmakta olan ekonomik gelişme ve ham unsur temin hareket planlarının daha süratli bir formda uygulamaya konulmasında fayda vardır.” dedi.
Yorum Yap