Atari, Spielberg’in gişe rekorları kıran E.T. filmini oyunlaştırarak tarihe geçmeyi hayal etmişti. 5 haftada tamamlanan proje ise oyunseverleri ekrana değil, öfkeye kilitledi. Peki milyonlarca kasetin akıbeti ne oldu? Söylentiye göre çöl kumlarının altında gizlenen o kasetler, yıllar sonra şaşırtıcı bir gerçekle işte böyle gün yüzüne çıktı.
Derleyen: Gonca Kocabaş / Milliyet.com.tr – 1980’lerden bu yana oyunlar sadece eğlence aracı değil, aynı zamanda kültürel birer belge haline geldi. Her biri kendi döneminin ruhunu, teknolojik sınırlarını ve oyuncuların beklentilerini yansıttı. Kimi oyunlar efsaneleşti, kimileri ise hatalar zinciriyle tarihe geçti. Oyun dünyasının bu inişli çıkışlı tarihinde, bir yapım var ki başarısızlığıyla bile unutulmadı. E.T. the Extra-Terrestrial. Atari’nin efsanevi çöküşünün sembolü haline gelen bu oyun, hem endüstriyi hem de oyuncuları derinden sarsmış bir dönüm noktası olarak anılıyor.
Atari, 1970’lerde piyasaya sürdüğü oyunlarla faaliyete geçti. 1979’da Teksas, El Paso’da bir fabrika açtı. Fabrikadaki 30 küsur çalışan, Atari 2600 için oyun kartuşu üretmekle görevlendirildi. 1981 yılına gelindiğinde ilk El Paso fabrikası 300’den fazla çalışana ulaşmıştı. Aynı yıl, Atari şehrin doğu yakasındaki daha büyük bir tesiste 7 milyon dolarlık bir üretim tesisi açınca orijinal fabrika kapandı. Ancak 1983’e gelindiğinde, Atari ve Amerikan video oyunu endüstrisi için işler kötüye gidiyordu. Atari, video oyunu konsolu pazarında istikrarlı bir konuma sahipti. Mattel ve Coleco gibi şirketler, 70’ler ve 80’lerde kendi konsollarını piyasaya sürerek video oyunu pazarını doldurdular. Aynı zamanda, IBM gibi şirketlerin kişisel bilgisayarları daha uygun fiyatlı hale geldi ve bu da konsol oyunlara olan ilgiyi azalttı. Tüm bunlar 1983’teki video oyunu krizine yol açtı. Video oyunu şirketlerinin hisseleri düştü ve Atari’den daha ağır darbe alan olmadı. Şirket, o yıl El Paso fabrikasının yaklaşık 700 çalışanının yarısından fazlasını işten çıkardı.
5 MİLYON KASETTEN SADECE 1.5 MİLYON SATILDI
El Paso’daki 1983 işten çıkarmaları, Atari’nin video oyunu işinin ciddi mali sıkıntılarla karşı karşıya kaldığı bir döneme denk geldi. Krizden önce konsol pazarındaki büyümeden yararlanmak isteyen Atari, popüler filmlerden lisanslı oyunlara büyük yatırımlar yapmıştı. Şirket, 1981 yapımı Raiders of the Lost Ark filminin haklarını önceden güvence altına almış ve Spielberg’in ET filminin haklarını da almayı başarmıştı. Her iki oyun da Atari’nin yıldız geliştiricisi Howard Scott Warshaw tarafından yaratılacak ve 1982 yılının kasım ve aralık aylarındaki tatil alışveriş sezonunda piyasaya sürülecekti. Atari özellikle E.T’ye güveniyordu, film 1982 yazında piyasaya sürüldüğünde gişe rekorları kırdı. Spielberg’in film hakları, dönemin parasıyla tam 25 milyon dolara satın alındı. Bu, o zamana kadar bir film lisansı için ödenmiş en yüksek ücretti.
Ancak bu büyük yatırımın arkasında kocaman bir hata vardı. O da zaman. Atari’nin CEO’su Ray Kassar, oyunun beş haftada tamamlanmasını istedi. Bu kadar kısa sürede dev bir yapım beklemek, neredeyse imkansızdı. Görevi üstlenen geliştirici Howard Scott Warshaw, o dönemde Atari’nin yıldız programcılarından biriydi. Daha önce Yars’ Revenge gibi başarılı oyunlara imza atmıştı. Fakat bu kez önünde çözülemez bir denklem vardı. Yetersiz süre, yüksek beklenti, kısıtlı teknoloji… Warshaw, Atari 2600’ün teknik sınırlarını zorlayarak bir macera oyunu hazırladı. Oyuncular, E.T.’yi yönlendiriyor, dünyaya düşen uzaylıyı topladığı parçalarla gemisine döndürmeye çalışıyordu. Ancak oyun piyasaya sürüldüğünde herkes aynı şeyi fark etti. Oyun neredeyse oynanamaz durumdaydı. Karmaşık kontroller, anlaşılmaz hedefler, sürekli hatalar… Oyuncular dakikalar içinde hayal kırıklığına uğruyor, çocuklar ağlıyor, ebeveynler iade kuyruğuna giriyordu. Oyun basını, henüz emekleme döneminde olmasına rağmen ortak bir kanaate vardı. E.T. tarihin en kötü oyunuydu. Atari, 1982’nin Noel dönemine 5 milyon kasetle girmişti. Satışların film kadar patlayacağına inanıyorlardı. Ancak sadece 1,5 milyon kopya satıldı. Milyonlarca oyun kasası elde kaldı. Şirketin depoları dolup taştı.
ELLERİNDE KALAN MİLYONLARCA OYUNU ÇÖLE GÖMDÜLER
Efsaneye göre Atari, elinde kalan milyonlarca E.T. kasetini New Mexico’daki Alamogordo Çölü’ne gömdü. Bu hikaye yıllarca şehir efsanesi olarak anlatıldı. 2014’te, Microsoft’un sponsorluğunda bir belgesel ekibi bölgeyi kazdığında efsane gerçeğe dönüştü. Çölde yaklaşık 728 bin oyun kasası bulundu. Yalnızca E.T. değil, Centipede ve Pac-Man gibi diğer başarısız oyunlar da vardı.
Kazı görüntüleri, ‘Atari Game Over’ adlı belgeselde yayınlandı. Yönetmen Zak Penn, buluntuların ‘modern mitolojinin arkeolojisi’ olduğunu söyledi. Gerçekten de gömülen o kasetler yalnızca plastik parçalar değil, bir dönemin teknolojik hırslarının mezar taşlarıydı. E.T. yalnızca bir oyun değil, 1983 video oyun çöküşünün sembolü haline geldi. Oyun endüstrisi, 1983’te 3 milyar dolardan 100 milyon dolara kadar düştü. Atari’nin itibar kaybı Warner’ı finansal olarak sarsarken, Japonya’da sessizce büyüyen Nintendo bu boşluğu değerlendirdi. Nintendo, birkaç yıl sonra Super Mario Bros ve NES ile endüstriyi yeniden canlandırdı.
Yıllar geçtikçe E.T.’ye bakış açısı biraz yumuşadı. Oyun tarihçileri, Howard Scott Warshaw’ın beş haftada böylesi bir karmaşık oyun tasarlamasını teknik bir mucize olarak değerlendirmeye başladı. Warshaw ise belgeselde ‘Oyun kötüydü ama bu kadar kısa sürede ortaya çıkan bir eser olarak tarihsel bir değeri var’ diyordu. Bugün E.T. koleksiyonerler arasında kült bir statüye sahip. 2014’te çölde bulunan kasetlerden bazıları eBay’de binlerce dolara satıldı. Atari’nin E.T. oyunu, başarısızlığın sembolü olarak anılsa da, aslında dijital kültürün nasıl büyüdüğünü gösteren bir dönüm noktasıydı. Bugün, video oyunları milyar dolarlık bir sanat ve teknoloji endüstrisi haline geldiyse, bunda Atari’nin düşüşünün büyük bir payı var.
Yorum Yap