“Bir Bayanın Hengameleri ve Dönüşümleri”, günlük konut işleri ortasında sıkışıp kalan, dört duvar ortasında mahpus, eril baskı tarafından günden güne yok edilen bir bayanın kıssasını mevzu alıyor. Ve umutlu bir gülümseyişin karanlığı yok edeceğinin altını çiziyor.
EFNAN ATMACA – Onur Ünsal, Fransız müellif Edouard Louis’nin kitabından uyarlanan “Babamı Kim Öldürdü?”de müellifin babasının öyküsünü kapalı gişe izleyicilere anlatıyor. Artık ise sıra Louis’nin annesinde. Moda Sahnesi üretimi oyunun ismi “Bir Bayanın Hengameleri ve Dönüşümleri”, direktör elbette Kemal Aydoğan ve sahnede harikulade performansıyla Onur Ünsal var. Hala devam eden 29. İstanbul Tiyatro Şenliği kapsamında birinci defa sahnelenen oyun muhakkak ki “Babamı Kim Öldürdü?” üzere uzun ömürlü olacak.
Oyun, Louis’nin bulduğu annesinin daha selfi çıkmadan önce kendini çektiği bir fotoğraftan ilham alıyor. O fotoğrafta anne Monique umutla gülümsüyor. Meğer muharrir çocukluğu boyunca annesini daima somurturken, bağırırken, şikâyet ederken hatırlıyor. O da ‘bir gülümsemenin yok edilmesinin arkeolojisi’nin peşine düşüyor. Cümleleri biraz geri saralım. Oyun daha başlamadan Ünsal seyirciyi Scorpions’ın “Wind of Change”, “Still Loving You”, “Send Me An Angel”, “The Game of Life” müzikleriyle karşılıyor. Oyuna da eşlik ediyor Scorpions, hem de kilit noktaları birleştirerek… Ünsal’ın oyunculuğunu biliyorduk ancak şahane da müzik söylüyor.
Anlıyor ve anlatıyor
Ünsal oyunda muharririn annesinin kıssasını anlatırken onun günlük rutinini tekrarlıyor. Bengi Günay’ın ihtimamla hazırladığı dekordaki çarşafları tek tek kaldırarak evvel seyirciyi bir bayanın hücre arkadaşlarıyla tanıştırıyor. Sonra onları deneyimliyor: Yemek, paklık, ütü yapıyor; çamaşır asıyor, bulaşık yıkıyor, yerleri siliyor! Günlük işler ortasında sıkışıp kalan, dört duvar ortasında mahpus annenin eril baskı tarafından günden güne nasıl yok edildiğini anlatıyor. Meğer o fotoğrafta geleceğe umutla bakıyor anne çünkü hayalleri var. Turizm okuyacak, aşçı olacak. Daha 18’ine gelmeden gebe kalıyor, kocasının berbat biri olduğunu anlayamadan ikinci çocuk geliyor. Kocasını terk ettikten sonraki sığıntı ömürden kurtulmak için muharririn babasıyla ikinci evliliğini yapıyor. Ondan da üç çocuk. Başta olağanüstü giden bir evlilik var fakat sonrasında yeniden birebir koca, yeniden birebir gün! Anne için değişimi gerçekleştirmek, öbür bir hayata geçmek sıkıntı, önünde tek bir sapak var; konutun kapısı, o da markete gidip ihtiyaçları almak için. Asla gelecek vakitte cümle kurmamasına karşın hayatını hiç kabullenmeyen bir bayan. Scorpions’un müziğindeki ‘değişim rüzgârları’nın melodisine daima kulak kabartan, hakikat vaktin bir gün geleceğine inanan bir bayan. Öte yandan emeğinin pahası asla verilmeyen bir emekçi Monique. Oyun bir yanıyla erkeklerin yalnızca yemek ve paklık hizmeti beklediği konut bayanlarının makus talihini, ödenmeyen iş gücünü de tartışmaya açıyor. Maaşı, işi, ehliyeti, tek başına ayakta durma talihi olmadığı için aşağılanmaya, geleceksizliğe ve tahliye tarihi belirli olmayan her günün tıpkı olduğu hapishaneye mahkûm olmasına karşın kümenin bir öteki müziğinde “Ve bizi aşağı çekmelerine asla müsaade vermemeliyiz” dediği üzere dik bir bayan. Bir gün ‘değişim ile dönüşümün’ vakti geliyor. Ünsal, “Babamı Kim Öldürdü?”de muharririn babasının öyküsünü anlatıyordu, bu sefer annesinin kıssasını oynuyor. Yaşadıklarını, hissettiklerini anlamaya çalışıp seyirciye anlatıyor. Ünsal onun kabullenişini, pişmanlıklarını, hayal kırıklıklarını, isyanını, korkmasına karşın savaşmasını ve zorlansa da değişimin peşinden gitmesine şahit ediyor izleyiciyi. Eduoard Louis annesine “Ne yaşadığını anlayabiliyor miyim?” diye soruyor oyunda, Ünsal da o sorgulamaya hepimizi ortak edip kendimize tıpkı soruyu sormamızı sağlıyor.
Sınıf şiddeti
“Bir Bayanın Hengameleri ve Dönüşümleri”, müellifin annesinin değişim seyahatinin yanı sıra yoksulluğu ve sınıfsal şiddeti tartışıyor. Oyunun en can alıcı noktalarından biri müellifin kendi sınıfından bir üst sınıfa geçtiğini düşündüğünde annesinden utanması dahası yoksulluğu ve yoksunluğu için onu suçlaması. Kendini çocukluğunda nefret ettiği o sınıfla tıpkı ‘sınıf şiddeti’ uygularken yakalandığında hissettikleri Ünsal’ın performansıyla oyuna boyut atlatıp hem ebeveyn-çocuk bağına sert bir tenkit hem de nesil çatışmasına kozmik bir sorgulama getiriyor.
Yorum Yap