Hollanda hükümetinin, Çinli Wingtech’e ait çip üreticisi Nexperia’ya ulusal güvenlik gerekçesiyle el koyması, otomotiv endüstrisi başta olmak üzere küresel tedarik zincirlerinde yeni bir kriz riskini gündeme taşıdı.
Hollanda hükümetinin, Çinli Wingtech şirketinin sahibi olduğu çip üreticisi Nexperia’ya yönetim sorunları ve ulusal güvenliği gerekçe göstererek el koyması, özellikle otomobil üretimini ilgilendiren geniş çaplı tedarik zinciri krizi yaratma potansiyelini taşıyor.
ABD ile Çin arasında küresel çip üretiminin kontrolüne dair mücadelenin Avrupalı çip üreticisine el konulmasına götüren gelişmeleri tetiklemesi, bugün jeopolitik rekabetin sanayi ve tedarik zincirlerine nasıl doğrudan etki eder hale geldiğini gösteriyor.
Avrupa, ABD ve Japonya’nın önde gelen otomobil üreticilerinin tamamına çip sağlayan şirketin tedarik zincirinde yaşanabilecek kesintiler, otomobil endüstrisini Kovid-19 salgını sırasında ortaya çıkan çip sıkıntısına benzer krizle karşı karşıya bırakabilir.
ABD Başkanı Donald Trump ile Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in 30 Ekim’de Güney Kore’nin Busan kentinde yaptığı görüşmenin ardından çipler konusunda varılan geçici uzlaşma, krizin ani etkilerini şimdilik yatıştırmış görünse de Çin ile Hollanda hükümetleri arasında devam eden gerilim ve anlaşmazlık, küresel çip tedarikinde kriz ihtimalini hala gündemde tutuyor.
Hollanda hükümeti, şirkete el koymuştu
Lahey yönetimi, 1 Ekim’de Çinli Wingtech şirketinin 2019’da çoğunluk hissesini satın alarak hakim ortağı olduğu Hollanda merkezli çip üreticisi Nexperia’nın yönetimine el koyarak faaliyetlerini kontrol altına aldığını bildirdi.
Şirketin Çinli Üst Yöneticisi (CEO) Cang Şüecıng görevden alınırken el koyma gerekçesi olarak, “ciddi yönetim sorunları ve bunlara ilişkin acil işaretler” gösterildi.
Hükümetten yapılan açıklamada, bu işaretlerin, Hollanda ve Avrupa topraklarında kritik teknolojilere yönelik bilgi birikimi ve üretim kapasitesinin sürekliliğini tehdit eder nitelikte olduğu belirtilerek “Bu kabiliyetlerin kaybedilmesi, Hollanda ve Avrupa’nın ekonomik güvenliği açısından risk oluşturabilirdi. Karar, Nexperia tarafından üretilen malların, acil bir durumda kullanılamaz hale gelmesini önlemeyi amaçlıyor.” ifadeleri kullanıldı.
Hollanda Ekonomi Bakanı Vincent Karremans da kararın, “kritik teknoloji ve kabiliyetlerinin Avrupa dışına çıkabileceği” endişesiyle alındığını ifade etti.
Lahey yönetimi, bu tedbirleri 1952 tarihli Mamullerin Erişilebilirliği Yasası hükümleri uyarınca aldığını bildirdi.
Washington, Çinli yöneticinin görevden alınması uyarısında bulundu
Hollanda hükümetinin adımı, ABD’nin ihracat kontrolü uygulanan “Varlık Listesi”ndeki şirketlerin “yüzde 50 ortak olduğu” iştirakleri de kontrol kapsamına alma kararının ardından geldi. Hükümet, kuralın yürürlüğe girdiği 30 Eylül’den bir gün sonra şirkete geçici kontrol tedbirleri uygulayacağın bildirdi ve ardından yönetimine el koydu.
Amsterdam Temyiz Mahkemesinin, 14 Ekim’de yayımladığı belgeye göre Washington’dan bir heyet, 12 Haziran’da Hollanda hükümeti temsilcileriyle yaptığı görüşmede, Nexperia’nın Çinli yöneticisi görevden alınmadığı takdirde şirketin 1 Ekim’den itibaren Varlık Listesi’ne dahil edileceği uyarısında bulundu. Lahey’in kararında ABD yönetiminin bu telkininin de etkili olduğu anlaşılıyor.
Wingtech, ABD’nin önceki Başkanı Joe Biden döneminde, Aralık 2024’te Varlık Listesi’ne dahil edilen Çinli şirketler arasında yer almıştı.
Biden liderliğindeki ABD yönetimi, ulusal güvenliği tehdit edebilecek kilit teknolojilerin transferini önlemeyi, Çin ile rekabet stratejisinin merkezine yerleştirmişti.
Biden’ın onayıyla 10 Ağustos 2022’de yürürlüğe giren Çip ve Bilim Yasası, Çinli üreticilerin ileri çip teknolojilerine erişimine getirdiği kısıtlamalarla Washington’ın, Çin’in bu sektördeki teknolojik kabiliyetine set çekme niyetini ortaya koymuştu.
Çin, şirketin çip ihracatına kontrol getirdi
Çin, Hollanda hükümetinin adımına Nexperia’nın Çin’de üretilen çip ürünlerinin ihracatını kontrol altına alarak yanıt verdi.
Nexperia’nın Çin birimi, 17 Ekim’de müşterilerine gönderdiği bilgi notunda şirketin Avrupa’daki merkezinin Çin’deki çalışanların sistem bilgisayarlarına erişimini kestiğini ve maaş ödemelerini durdurduğunu bildirdi.
Bilgi notunda Çin biriminin ülkedeki müşterilere hizmeti sürdürebilmek adına acil tedbirler aldığı ve bu amaçla yerel tedarik zinciri oluşturduğu belirtildi.
Otomobil üreticilerinin kilit tedarikçisi
Merkezi Hollanda’nın Nijmegen şehrinde bulunan Nexperia, dünyanın önde gelen otomobil üreticilerine “kalıt çipi” adı verilen, araç pencerelerinden lambalara, sensörlerden hava yastıklarına temel uygulamaların çalıştırılmasında kullanılan basit teknolojili çipleri sağlıyor.
Sektör analizleri, otomobil üreticilerinin çip tedarikinin yüzde 95’ini bu türden çiplerin oluşturduğuna, bunların temininde yaşanacak sıkıntıların üretime ciddi sekte vuracağına işaret ediyor.
Danışmanlık şirketi AutoForecast Solutions’ın yayımladığı rapora göre, Kovid-19 salgını sırasında yaşanan çip sıkıntısı, 2021-2023 yıllarında dünya genelinde 17 milyon araçlık üretim kaybına yol açtı.
Avrupa, ABD ve Japonya’nın en büyük otomobil üreticilerinin kilit tedarikçilerinden biri konumunda bulunan Nexperia’nın küresel çip imalatının yüzde 70’i Çin’deki üretim tesislerinde yapılıyor.
Nexperia’nın çip tedarikinin kesintiye uğraması ihtimalinin, otomobil endüstrisinde dünya çapında sıkıntıya yol açabileceği öngörülüyor.
Anlaşmazlık hala çözülebilmiş değil
Trump ile Şi’nin Busan’da yaptığı görüşmede taraflar, Varlık Listesi’ne alınan şirketlere getirilen yüzde 50 ortaklık kuralının uygulamasının bir yıl ertelenmesi konusunda anlaşsa da bu, Çin ile Hollanda arasında anlaşmazlığın çözümünü sağlamadı.
Çin, Hollanda hükümetinin, Nexperia ile ilgili en makul talepleri dahi görmezden geldiğine ve yapıcı davranmadığına işaret ederek ortaya çıkan küresel tedarik krizinin sorumlusu olduğunu savunuyor.
Hollanda hükümetinin ise ulusal güvenliğe aykırı gördüğü yönetim sorunları giderilmeden çözüme ikna olmayacağı anlaşılıyor.
Avrupa Birliği Komisyonu Ticaret Sözcüsü Olof Gill, South China Morning Post gazetesine yaptığı açıklamada, Pekin yönetiminin son günlerde Avrupalı üreticilerle kurduğu diyalog sayesinde “en kötü senaryondan kaçınıldığını” ifade etti.
Çin Ticaret Bakanlığı da Çinli ihracatçıların lisans başvurularına hızlı şekilde yanıt verildiğini ve Nexperia’nın Çin biriminin çip tedarikini sürdürmesi için gerekli desteğin sağlandığını açıkladı.
Anlaşma yolunda atılan adımlara karşın, Nexperia gibi özel bir şirketin iki ülke hükümetinin kontrolündeki ayrı birimlere bölünmesine yol açan süreç, sanayi ve tedarik zincirlerinin, jeopolitik rekabetin kışkırttığı siyasi müdahalelere ne denli açık olduğunu ortaya koyuyor.
Yorum Yap