Dikkatler Brezilya’daki iklim zirvesi COP30’a çevrildi. Fosil yakıt devleri, Paris Anlaşması’na nasıl meydan okuyor? Lobi faaliyetleri, yenilenebilir enerjiye geçişi, endüstriyel dönüşümü engelleyebilir mi?
Gözler, Brezilya’nın Para eyaletinin başkenti Belem’de yapılacak Dünya İklim Konferansı’na (COP30) çevrildi.
Birleşmiş Milletleri’in (BM) bu yıl 30’uncu kez düzenlenecek iklim müzakereleri maratonu, 6-7 Kasım tarihlerinde yapılacak COP30 Liderler Zirvesi’yle başlıyor.
Zirveye katılacak 53 devlet ve hükümet başkanı arasında Almanya Başbakanı Friedrich Merz ve Türkiye Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz da yer alıyor.
Uluslararası iklim politikaları, sanayinin karbonsuzlaştırılması, enerji politikaları ve ormanların korunmasının ele alınacağı liderler zirvesinin ardından 10 Kasım’dan 21 Kasım’a kadar sürmesi öngörülen COP30 başlayacak.
İklim krizini önlemeyi hedefleyen, bunun için de küresel sıcaklık artışını 1,5 derecede sınırlamayı öngören Paris İklim Anlaşması’nın imzalanmasının üzerinden on yıl geçti.
COP30’da 10 yıl önce verilen taahhütlerin ne ölçüde yerine getirildiği masaya yatırılacak, anlaşmaya taraf devletlerin küresel ısınmaya yol açan gazların salımını nasıl sınırlandıracaklarına dair yol haritaları ele alınacak.
Enerji devlerinin Paris Anlaşması’na meydan okuma çabası
Son on yıl boyunca, sera gazlarının salınımında en büyük rolü oynayan fosil yakıt şirketleri, varlıklarını ve kazançlarını korumak, iklimi taahhütlerini sulandırmak için yoğun bir mücadele yürüttü.
Petrol ve doğal gaz devlerinin uluslararası iklim konferanslarındaki lobi faaliyetlerinin ulaştığı boyut da dikkat çekti.
Washington merkezli Uluslararası Çevre Hukuku Merkezi’nin kıdemli avukatı Erika Lennon, fosil yakıt lobicilerinin, hem COP28’e hem de COP29’a, özellile iklim değişikliğine karşı en savunmasız ülkeleri zorda bırakacak şekilde binlerce kişiyle akın ettiklerine işaret ediyor.
İngiltere’nin Loughborough Üniversitesi’ndeki Yenilenebilir Enerji Sistemleri Teknolojisi Merkezi Direktörü Richard Blanchard da yürütülen bu lobi çalışmalarının iklim politikalarını zayıflattığı görüşünde.
“Lobi faaliyetleri savunmada olduklarının kanıtı”
Paris Anlaşması’nı imzalayan ülkeler, küresel ısınmayı yavaşlatma, sanayi öncesi döneme kıyasla 1,5 dereceyle sınırlama taahhüdünde bulunmuştu.
Ancak Birleşmiş Milletler Çevre Programı’nın (UNEP) COP30 öncesi yayımladığı rapor, mevcut taahhüt ve önlemlerin, bu hedefe ulaşılması için yeterli olmayacağına dikkat çekiyor. Raporda, bu gidişle küresel sıcaklık artışının 2,3 ila 2,5 dereceye ulaşabileceği, hatta mevcut önlemlerin yetersiz kalması nedeniyle 2,8 dereceye kadar çıkabileceği uyarısı yapılıyor.
Daha fazla fosil yakıt tüketildikçe dünyada sıcaklıklar rekor kırmaya devam edecek, kuraklık, seller ve fırtınalar daha sık ve şiddetli hale gelecek, yangınlar artacak. Deniz seviyelerinin yükselmesi, kıyı kentlerini ve küçük ada devletlerini yok olma tehlikesiyle karşı karşıya bırakacak.
Paris Anlaşması, iklim değişikliğinin hızını kesmeyi başardı, bu anlaşma olmasaydı durum daha kötü olacaktı. Ama dünyada temiz enerjiye geçiş çok yavaş gerçekleşiyor.
Yenilenebilir enerji uzmanı Richard Blanchard, 2015 yılından bu yana çıkarılan petrol miktarının azalmadığına işaret etmekle birlikte, fosil yakıt sektörünün bu denli yoğun bir lobi faaliyeti ile direnç sergilemesinin, aslında kendilerini savunma pozisyonunda hissettiklerinin bir göstergesi olduğunu söylüyor.
Blanchard bunun nedenini “Çünkü Paris Anlaşması onların kârlarını ciddi boyutta azaltacak” sözleriyle ifade ediyor.
Şüpheci ve inkarcı siyasileri yanlarına çekme hamleleri
Fosil yakıt devleri, lobi faaliyetlerine milyonlar akıttı, iklim şüphecisi ve inkarcısı politikacılara destek yağdırdılar.
Donald Trump’ın ikinci kez ABD başkanı seçilmesi, siyasi dinamiklerin bu sektörler lehine değişmesinde de etkili oldu.
Trump, ilk başkanlık döneminde yaptığı gibi ilk iş olarak ABD’nin yeniden Paris Anlaşması’ndan çekildiğini duyurdu. Enerji politikalarında da desteğini yenilenebilir enerji yerine fosil yakıtlardan, petrol ve doğal gazdan yana kullandı. Hatta kömür sektörünü güçlendirme kararlarının altına imza attı.
Başka ülkelerde de iklim şüphecisi ve inkarcısı partilerin güç kazanmasıyla birlikte, benzer siyasi gelişmeler yaşanmaya başlandı.
Esen bu siyasi rüzgarlar, şirketlerin iklimi koruma motivasyonunu da olumsuz etkiliyor. Şirketlerin, kısaca ESG olarak adlandırılan çevre, sosyal ve yönetişim kriterlerine uyum motivasyonu geriledi. Bu kriterler şirketlerin sadece finansal performansa değil, aynı zamanda karbon ayak izi, enerji tüketimi, su kullanımı ve atık yönetimi gibi çevresel faktörlere de odaklanmasını zorunlu kılıyor.
Peki Paris Anlaşması hangi kazanımları sağladı?
Fosil yakıt şirketleri, varlıklarına yönelik bir tehdit olarak algıladıkları iklimi koruma önlemlerine karşı şiddetli bir direnç sergileseler de değişimi engelleyemiyorlar.
Temiz enerjiye yapılan küresel yatırım, 2016’dan bu yana her yıl fosil yakıtlara yapılan yatırımları geride bıraktı.
Uluslararası Enerji Ajansı’na (IEA) göre, temiz enerji yatırımları bu yıl 2 trilyon 200 milyar dolara ulaşacak. Bu petrol, gaz ve kömür için beklenen toplam 1 trilyon 100 milyar dolarlık yatırımın iki katını oluşturuyor.
Başta güneş, ardından rüzgar olmak üzere yenilenebilir enerji sektörü de rekor hızda büyüyor. Çin, güneş enerjisi ve pil teknolojisine yaptığı büyük yatırımlarla dikkatleri üzerine çekiyor.
Hatta bazı petrol ve gaz devleri de yeşil enerjiye yatırım yapıyor, ancak taahhütleri değişkenlik gösteriyor.
Uzmanlar, enerji devi Exxon’un, çevre kirliliğini önlemek için havadaki karbondioksiti yakalama ve hidrojeni destekleme taahhüdünde bulunmakla birlikte, hala petrol ve doğalgaz üretimini artırdığına dikkat çekiyor. BP de yeniden yenilenebilir enerji projelerini azaltarak daha fazla sondaja yöneldi.
Fosil yakıtlar, küresel enerji talebinin hala yüzde 80’ini karşılıyor. İyimser senaryolar bile, yenilenebilir enerji üretimi, depolama ve şebeke kapasitesi oluşturulana kadar, yani yaklaşık 2040’a kadar petrol ve doğal gaz’a ihtiyacın süreceğine işaret ediyor.
Şimdilik fosil yakıt üreticileri, daha katı iklim politikaları yürürlüğe girene kadar olabildiğince kazanç sağlamak için üretimlerine devam ediyor. Yenilenebilir enerji kaynakları daha ucuz ve güvenilir hale geldiğinde ise artık fosil yakıtlar önemini kaybedecek.
Richard Blanchard, pazar ve regülasyonlarda yaşanacak değişiminin, fosil yakıt kaynakları ve altyapısını kullanılmaz hale getirip, fosil yakıt şirketlerini “atıl varlıklara” dönüştürebileceğini söylerken, “Bu nedenle bu şirketler endişeli” diyor. Yaptıkları yatırımların karşılığını alamayabileceklerini kaydediyor.
Paris Anlaşması dünyaya bir sinyal gönderdi
Princeton Üniversitesi’nde Profesör Nevroz Dubash’a göre Paris Anlaşması’nın en önemli özelliği endüstriyel dönüşüme zemin hazırlıyor olması.
Ülkeler ekonomilerini büyütmek istiyor. Bunun için de daha fazla enerjiye ihtiyaçları var. Dubash ise “Bu enerjiyi mümkün olduğunca az karbondioksitle sağlamak asıl hedef olmalı” sözlerine vurgu yapıyor.
Bu nedenle iklim değişikliğiyle mücadele sorununun aslında bir endüstriyel dönüşüm sorunu olduğuna dikkat çeken Nevroz Dubash, sözlerini şöyle sürdürüyor:
“İyi haber, bu yenilenebilir enerjiye geçişin artık kaçınılmaz olduğu gerçeğidir. Paris Anlaşması, bunun kaçınılmaz olduğunun sinyalini gönderdi.”
Uluslararası mahkemelerin de baskısı artıyor
Hukukçu Erika Lennon, hükümetlerin fosil yakıt şirketlerini düzenleme, çevreye zarar verilmemesini sağlama yükümlülüğü olduğuna işaret ediyor.
Lenon, aralarında Uluslararası Adalet Divanı’nın da bulunduğu üç farklı uluslararası mahkemenin son zamanlarda verdiği ve “çığır açıcı” olarak nitelendirdiği kararlara işaret ediyor.
Erika Lennon, bu kararların fosil yakıt şirketleri için bir uyarı niteliğinde olduğunu söylerken, “Mesele devletlerin kirliliğe yol açan endüstrileri düzenleme taahhütlerini yerine getirmesi” diyor.
Yorum Yap