İnsan dünyanın kurdudur

Yorgos Lanthimos denince aklımıza çabucak büyüleyici, boğucu, şiddetli, rahatsız edici sinemalar gelir. Son sinemasının ismi “Bugonia”, arıların ineklerin leşlerinden oluştuğuna inanan antik bir söylemdir.

Bu sözcük temayı pek âlâ açıklar: Gerçeği görmemizi engelleyen mantıksız inanç. Açılışta gördüğümüz kırılgan ve çalışkan arılar çökmekte olan dünyamızı yansıtır.

Güney Koreli Jang Joon-Hwan’ın kült sineması “Yeşil Gezegeni Kurtarın!”dan (2003) direktörün yine sinemaya uyarladığı Bugonia’da komplo teorisyenleri Teddy ile Don, uzaylıların arı kovanlarını bozarak insanlığı yok etmek için harekete geçtiklerine inanırlar.

Amatör arıcı Teddy ile kuzeni Don, bir ilaç firmasının yüksek düzeydeki CEO’su Michelle Fuller’i kaçırırlar. Michelle, Andromeda gezegeninden Dünya’ya gelmiştir.

Lanthimos, izleyiciyi tecrit, komplo teorileri, kapitalizm, ekokırım, psikoz, paranoya, çılgınlığın derinliklerine, ortak gerçeğe dönüşmüş şahsî sanrıların içine sokar. Toplumsal ağlar, çarpıtılmış bilgiler insanları tümüyle mantıksız şeyleri inanmaya yöneltir.

HERKESİN KENDİ GERÇEĞİ

Kara komedi-psikolojik gerilim-bilimkurgumelodram cinsleri ortasında gidip gelen hikaye toplumsal paranoyanın ortak bir gerçeğe dönüşebileceğini, gerçeklik bizden kaçtığında inanmak istediğimize inanırız bildirisini verir. Görüntü yönetmeni Robbie Ryan’ın toplantı odaları buz üzere tabiat görüntülerinin tam tersidir.

Film beklentilerimizle çok hoş oynar. Karakterleri yargıladıktan sonra onların kaygılarını, aşırılıklarını anlamaya başlarız, empatitiksinti, anlayış-reddetme ortasında Lanthimos oyuncularını rahatsız edici bölgelere sokar, kusursuz oyunculuklar aramaz, tam bilakis kusurlar, kararsızlık onun için daha kıymetlidir. Günümüzü, toplumu, bilginin güdümlenmesini, toplumsal ağları sorgular. “Herkesin kendi gerçekliğini kurabildiği bir çağda yaşıyoruz.

Filmin mantığı absürtlük noktasına kadar zorluyor, asla yargılamıyor” der Lanthimos. Zıtlıkları kusursuz halde harmanlar, çizgileri bulanıklaştırır, tipleri karıştırır, sineması çelişkilerle dolu canlı, enerjik, tuhaf, kimseyi şad etmeye çalışmayan, sınırsız yaratıcılığıyla büyüleyen bir çalışmadır. Beğenilen oyuncuları Emma Stone, Jesse Plemons’la tekrar birliktedir. Stone birebir vakitte yapımcıdır. Öteki rollerde Aidan Delbis, Stavros Halkias, Alicia Silverstone yer alır. Jersin Fendrix’in müziği, James Price’ın üretim dizaynları etkileyicidir, ses tasarımı minimalist lakin serttir. Bugonia, mantık dışı bir olay değil, tümüyle çağımızın yansımasıdır.

YAS TUTMANIN ZORLUĞU

“Grave” ve “Titane” sinemalarından sonra Julia Ducournau vücutları, dönüşümleri keşfetmeyi sürdürüyor. 1980’lerin ortasında 13 yaşındaki Alpha, bekâr annesiyle yaşayan hareketli bir ergendir. Bir partide yaptırdığı dövme hayatını altüst eder. Doktor annesi testlerden sonra kızının virüs kaptığını anlar. Hastaneler taş hastalığına yakalanmış beşerlerle doludur. Okulda Alpha’nın vücudu daima kanar, arkadaşları onu dışlar, odasını bağımlı dayısı Amin’le paylaşır.

Hastanede ağır hastaları kurtarmaya çalışan anne, kızı için hem hami hem boğucu bir otoritedir. Taş hastalığı travmalı belleğin metaforudur, sembolik katmanlar biriktirir: Cansız vücut, hayat suyu, sığınılan çocukluk, tutsak eden anne. Geçmişi kayıplar ve travmalarla dolu bir aile nasıl ayakta kalabilir? Direktör travmaların acılarına yanlışsız düşsel bir iniş yapar. Alpha birebir vakitte bir sevgi hikayesidir, anne erkek kardeşini, Alpha dayısını çok sever.

Sevdiğini kaybetme korkusu üstünedir, 2010-20 doğumlu neslin travmasıdır. Göçmen aile için her şey zordur. Anne sıradan bir aile olmak ister, kızı korkmuştur, aile kozası prangaya dönüşür, Berberi inançları anneyi, kardeşini boğar. Hastalık yalnızlığın acısını, kaygının bulaşıcılığını, farklılığın damgalanmasını simgeler.

Olaylar şimdiki vakit, bellek, sanrılardan oluşur, başta Amin olmak üzere karakterler, olaylar Alpha’nın zihinsel yansımalarıdır. Tahar Rahim, Golshifteh Farahani, Mélissa Boros’un oynadığı dramatik tansiyon yas tutmanın ne derece güç olduğunu betimler.