Günümüzde, sıhhat meselelerinde yapay zekâya danışmak artık yaygın bir davranış. Sadece teknoloji dünyasının değil, tıp alanının da parlayan yıldızı haline gelen yapay zekâ, akıllara şu kritik soruyu getiriyor: Yapay zekâ tabiplerin yerini alabilir mi? Bilhassa göğüs kanseri teşhis süreçlerinde bir ‘ikinci göz’ üzere vazife yapan bu sistemler, insan zekâsıyla yarışan yeni bir devrin habercisi mi? Prof. Dr. Fatih Aydoğan Milliyet.com.tr’ye anlattı.
Betül Yasemin Kökbek / Milliyet.com.tr – Uzmanlara nazaran, hayatımızın büyük bir çoğunluğunu kaplayan yapay zekâ artık yalnızca bir teknolojik araç değil, radyoloji ve patoloji alanlarında tabiplerin en güçlü asistanı haline gelmiş durumda. Bilhassa mamografi manzaralarının değerlendirilmesinde yapay zekâ, gözden kaçabilecek en küçük ayrıntıları bile tespit ederek erken teşhis oranlarını artırıyor. Uzmanlara nazaran yapay zekânın asistanlığı sayesinde göğüs kanserinde erken teşhis, şahsileştirilmiş tedavi ve yüksek ömür oranı standart hale gelebilir. Bu yenilikleri klinik pratiğinde faal olarak kullanan Meme Cerrahı Prof. Dr. Fatih Aydoğan, yapay zekânın teşhisten tedaviye kadar olan süreçte nasıl devreye girdiğini ve göğüs kanseriyle uğraşta hastaların hayatını nasıl dönüştürdüğünü Milliyet.com.tr’ye olarak anlattı.
KORE VE SİNGAPUR ZİYARETLERİNDEN İLHAM ALDI
Amerikan Meme Cerrahları Birliği tarafından ödül verilen birinci Türk bilim insanı Prof. Dr. Fatih Aydoğan da yapay zekâyı hem teşhis hem de tedavi süreçlerine entegre edenlerden. Bu seyahate tıpta yapay zekâya taraf veren iki değerli merkez olan Kore ve Singapur ziyaretleri sırasında başlayan Prof. Dr. Aydoğan, meme kanserinde yapay zekânın teşhis ve tedaviye entegrasyonu konusunda kıymetli müşahedeler kazandı. Kore’nin yapay zekânın tanısal maksatla kullanılmaya başlandığı birinci ülkelerden bir tanesi olduğunu ileten Prof. Dr. Aydoğan, “Dünyada onay alan birinci yapay zekâ dayanaklı mamografi sisteminin pilot uygulama merkezi olan ASAN Medical Center ziyaretimde, bu sistemlerin klinik kullanımına ait kapsamlı bilgi edindim. Singapur ise ‘akıllı ulus’ vizyonu doğrultusunda yapay zekâya stratejik seviyede yatırım yapan bir ülke. Singapur’daki ziyaretim sırasında, göğüs kanseri tedavi planlamasında multidisipliner kurul kararlarıyla yapay zekâ tekliflerini karşılaştıran çok merkezli bir çalışmaya başladık. Bugün, göğüs kanseri idaresinde hem kurullarda hem de radyolojik incelemelerde yapay zekâ sistemlerini faal olarak kullanıyoruz. Ayrıyeten dijital patoloji konusunda öncü olan patoloji departmanımız da göğüs kanseri teşhisinde yapay zekâ uygulamalarını muvaffakiyetle entegre ediyor” dedi.
Bazı ülkelerde mamografi değerlendirmelerinin iki doktor tarafından yapıldığını, Türkiye’de birden fazla merkezde bu sürecin tek tabiple yürütüldüğünü ileten Prof. Dr. Aydoğan, bu noktada yapay zekânın adeta ikinci bir göz üzere davranarak bilhassa ağır göğüs dokusuna sahip bayanlarda küçük lezyonları yüksek hassasiyetle saptadığını ve erken tanıya katkı sağladığının altını çizdi. En şaşırtan tarafının ise yapay zekânın mamografi imgesini incelerken yalnızca göğüs kanserine odaklanmaması olduğunu belirten Prof. Dr. Fatih Aydoğan, “Aynı vakitte göğüs damarlarındaki kalsifikasyonları (kalsiyum birikmeleri) tahlil ederek, hastanın ileride kalp-damar hastalığı geliştirme riskini de öngörebiliyor. Bu da yapay zekânın sadece kanser teşhisinde değil, genel sıhhat idaresinde de yeni bir kapı açtığını gösteriyor“ açıklamasında bulundu.
‘YAPAY ZEKÂ TAHLİLİ YAPAR, TABİP KARAR VERİR’
Yapay zekânın, göğüs kanseri teşhis ve tedavisinde doktorun yerini alan bir sistem olmadığını, tersine doktorun karar verme sürecini güçlendiren bir yardımcı olduğunun altını şiddetle çizen Prof. Dr. Aydoğan, radyoloji ve patolojide yapay zekânın imajları tahlil ettiğini, muhtemel lezyonları işaretlediğini ve datayı çok daha süratli ve inançlı biçimde tabiplerin önüne getirdiğini belirtti. Yapay zekânın klinik sistemlere tam entegrasyonu sağlandığında, raporlama müddetlerinin kısalacağını ve gereksiz ek tetkiklerin azalacağını öngören Prof. Dr. Aydoğan şu cümleleri kullandı:
“Ancak şunu unutmamak gerekir: Yapay zekâ yalnızca bilgiyi görür. Hastayı gören, hisseden ve anlayan ise doktordur. Bir algoritma imgeyi yorumlayabilir lakin hastanın hikayesini, genetik riskini, beklentilerini ve dertlerini değerlendiremez. Hasılı yapay zekâ tahlili yapar, kararı veren, her vakit doktordur.”
Yapay zekâ entegrasyonunun hâlâ devam ettiği bilgisini veren uzman isim şu anda mamografi değerlendirmelerinde kullanılan birkaç farklı program olduğunu ve kendilerinin de bu sistemleri bir ortada deneyerek klinik olarak en emniyetli ve en dengeli olanı seçmeyi hedefledikleri bilgisini verdi. Yapay zekânın bazen çok küçük bir tümörü muvaffakiyetle tespit edebildiğini fakat kimi vakit mevcut bir lezyonu gözden kaçırabildiğini belirtti. Bu nedenle en gerçek sonucun tabibin klinik tecrübesi ile yapay zekânın analitik gücü bir ortaya geldiğinde elde edildiğinin altını çizdi. Açıklamalarına yaşadığı enteresan bir hasta tecrübemi paylaşarak devam eden Prof. Dr. Aydoğan şöyle konuştu:
“Oldukça ileri yaşta bir hastamız için tedavi kararı vermek üzere kurulda kıymetlendirme yaptık. Yaşı nedeniyle bu hadiseyi, üyesi olduğum memleketler arası bir derneğin hasta forumuna da taşıyarak meslektaşların görüşlerini aldım. Yorum yapanlardan biri, yapay zekâdan da görüş almamı önerdi. Nitekim de sistemin yaptığı analitik ve ayrıntılı kıymetlendirme, benim için hayli şaşırtan ve öğretici bir tecrübe oldu.”
Yapay zekâ sırf göğüs kanserinin teşhis ve tedavisinde değil, birebir vakitte patolojide de kullanılıyor. Bahisle ilgili DHA’ya konuşan Patoloji Uzmanı Prof. Dr. İlknur Türkmen ise şu sözleri kullanmıştı: “Patolojide artan kanser olayları ve azalan patolog sayısı nedeniyle dayanağa muhtaçlık duyuluyor. Bu noktada yapay zekâ asistanları değerli bir rol üstleniyor. Günümüzde yapay zekâyı artık rutin süreçlerde kullanabiliyoruz. Bilhassa tekrarlayan ve vakit alan işlerde yapay zekâdan yararlanarak, hastalar için daha kritik noktalara vakit ayırma imkanı buluyoruz. Bu nedenle yapay zekâ dayanağı bizim için büyük ehemmiyet taşıyor. Günümüzde yapay zekâ, teşhis basamağında kemoterapiye verilecek cevap konusunda da varsayım yürütebiliyor. Böylelikle yüksek maliyetli testlerin yapılmasına gerek kalmadan hastalığın gidişatı hakkında bilgi edinilebiliyor.”
‘HER2 PATOLOJİ TESTLERİNDE EPEYCE FAYDALI’
Her geçen gün yapay zekânın gelişmesiyle birlikte birçok meslek ve alanda tehdit algısı yarattığının düşünülüyor. Prof. Dr. Aydoğan’a göre yapay zekânın birçok alanda tehdit olarak algılanması çok doğal. Bunun temel nedeninin insan emeğinin yerini alabileceği fikri olduğunu ileten Prof. Dr. Fatih Aydoğan, “Oysa sıhhat alanında durum farklı. Tıpta yapay zekânın gerçek kullanımı, insanı dışlayan değil, insanın yeteneğini artıran ve destekleyen bir dönüşüm manasına geliyor. Yapay zekâ, göğüs kanserinde mamografi imgelerini tahlil ederek radyologlara yorulmayan bir ‘ikinci göz’ dayanağı sunar ve bu sayede lezyonların daha erken ve gerçek tespit edilme oranını yükseltir. Ayrıyeten patoloji incelemelerinde bireye özel tedavi planlamada takviye sağlar” dedi.
“Yapılan çalışmalarda en gerçek mamografi değerlendirmesinin tabip ve yapay zekânın birlikte çalıştığı hibrit modellerle elde edildiği görüldü. Yapay zekâ sistemlerinin bilhassa ağır göğüs dokusunda gözden kaçabilecek küçük kitleleri işaretleyerek tanısal doğruluğu artırıyor. Ayrıyeten göğüs kanseri tedavi planlamasında kritik kıymete sahip HER2 (kanser hücrelerinin büyümesini destekleyen protein) patoloji testlerinde de yapay zekâ dayanaklı dijital tahlillerin hayli yararlı olduğu görülüyor.” – Prof. Dr. Fatih Aydoğan
Açıklamalarına yapay zekânın gelecekte göğüs kanseri tedavisine getireceği yeniliklere dair öngörülerini paylaşarak devam eden Prof. Dr. Fatih Aydoğan, gelecekte tıbbın insan dokunuşu ile teknolojinin zekâsının birleştiği bir periyoda gerçek ilerlediğini iletti. Yapay zekânın göğüs kanseri tedavisinde yaratacağı en büyük yeniliğin, tedaviyi büsbütün şahsa özel hale getirmesi olacağının altını çizen Prof. Dr. Aydoğan, genetik imza, tümörün biyolojik özellikleri ve hastanın hayat biçimi bilgileri bir ortaya getirilerek, her hastaya mahsus tedavi algoritmaları geliştirilebileceğini düşündüğünü söyledi. Cerrahi planlamadan ilaç seçimine, hatta tedaviye cevabın öngörülmesine kadar yapay zekâ dayanaklı sistemler klinik karar süreçlerinde daha aktif bir rol üstlenebileceğinin altını çizen Prof. Dr. Aydoğan, “Ancak en kıymetlisi, yapay zekâ doktorun yerini almayacak; tabibin bilgisini, tecrübesini ve sezgisini güçlendiren sağlam bir yol arkadaşı olacak“ sözlerini kullandı.
Yapay zekânın yakın gelecekte, bir hastanın tedaviye vereceği karşılığı ve mümkün yan tesirleri tedavi başlamadan evvel öngörebileceğinin ve bu durumun da hem gereksiz tedavilerin hem de önlenebilir yan tesirlerin önüne geçilmesini sağlayacağını iletti. Prof. Dr. Aydoğan açıklamalarını şu cümlelerle noktaladı:
“Ayrıca likit/sıvı biyopsi bilgilerini (kandaki tümör DNA’sı) klinik bilgilerle birleştirerek, hastalığın nüks etme ya da yayılma riskini çok erken devirde tespit edebilecek. Böylelikle nüks gerçekleşmeden evvel hami müdahaleler mümkün olacak. Yakında YZ dayanaklı sanal onkoloji asistanları, hastalara 7/24 bilgi ve moral takviyesi sunarken, doktorların de üzerindeki rutin yükü hafifletecek.”
Yorum Yap