Erzurum arşivlerinde yıllardır bekleyen 1938 tarihli bir doküman, Türkiye–ABD ilgilerinin bilinmeyen bir detayını gözler önüne serdi.
Türkiye Lisan ve Edebiyat Derneği Erzurum Şubesi Yönetim Kurulu Üyesi Taner Özdemir’in ortaya çıkardığı diplomatik yazışmada, Amerikan Ziraat Nezareti’ne ikram edilmek üzere Erzurum’dan özel olarak seçilen çoban köpeklerinin İstanbul’daki Aygır Deposu’na gönderilmesi ve buradan ABD’ye nakledilme süreci adım adım anlatılıyor.
Dayanıklılıkları, zekâları ve kuvvetli iklimlerdeki üstün performanslarıyla bilinen Erzurum çoban köpeklerinin, devrin diplomatik bağlarında nasıl kritik bir rol oynadığı ise dokümanın en dikkat cazibeli istikameti olarak öne çıktı.
ERZURUM’DA BİR KAYIP HİKÂYESİ
1938 yılına tarihlenen dokümanda, Erzurum’un çoban köpeklerinin bilhassa tercih edilme sebebi olarak dayanıklılıkları, zekâları, sürü idaresindeki marifetleri ve sert iklim şartlarına ahenkleri öne çıkıyor. Bu nitelikler, Erzurum’un uzun yıllardır bilinen hayvancılık kültürünün, milletlerarası seviyede dahi dikkat çektiğini gösterdi.
Amerikan Ziraat Nezareti’nin talep ettiği köpeklerin bilhassa Erzurum yöresinden satın alınması, bölgenin yetiştirici kimliğinin 20. yüzyılın birinci yarısında bile ne kadar güçlü olduğunu kanıtlıyor.
Yazışmada, köpeklerin Aygır Deposu’na ulaştırılmasının akabinde süreç hakkında Amerikan Büyükelçiliğinin resmen bilgilendirildiği tabir ediliyor. Buna karşılık elçilikten gelen notada, Amerikan Ziraat Nezareti’nin çoban köpeklerini Amerika’ya taşımak için “American Export Line” ile anlaşmak üzere olduğu, uygun vapur bulunduğunda Türk makamlarının haberdar edileceği belirtiliyor. Bu söz, hayvan naklinin dahi periyodun diplomatik ilgilerinde önemli bir prosedür gerektirdiğini ortaya koydu.
ZORLU İKLİM ŞARTLARINA SAĞLAMLAR
Söz konusu evrak, sırf bir nakliye yazışması olmanın ötesine geçerek, Erzurum’un yetiştiricilik ve hayvancılık kültürünün memleketler arası bir diplomatik armağan düzeyine yükselmiş olduğunu gözler önüne serdi.
Zorlu iklim şartlarına sağlam, sürüyü muhafaza ve yönlendirme konusundaki üstün özellikleriyle bilinen Erzurum çoban köpekleri, böylelikle 1938’de Türkiye’nin Amerika ile kurduğu alakalarda kendine mahsus ve dikkat cazip bir rol üstlenmiş oluyor.
Taner Özdemir’in ortaya çıkardığı bu evrak, Erzurum’un tarih ve kültür atlasına yeni bir boyut daha ekliyor. Özdemir, Erzurum’un yakın periyot tarihine ait bu tıp dokümanların, hem akademik araştırmalar hem de lokal tarih çalışmaları açısından değerli ipuçları sunduğunu belirtildi. Ayrıyeten yürüttüğü arşiv çalışmalarının devam ettiğini ve Erzurum’un bilinmeyen taraflarını aydınlatacak daha pek çok evrakın gün yüzüne çıkarılacağını söz edildi.
Bu 1938 tarihli diplomatik yazışma, Erzurum’un sırf coğrafik pozisyonuyla değil; hayvan yetiştiriciliği, kültürel birikimi ve özgün bedelleriyle de milletlerarası münasebetlerde yer bulduğunu gösteren az örneklerden biri olarak dikkat çekti.
Yorum Yap