Yapısıyla öbür taşlardan farklı olan ve dünyada yalnızca Ağırnas’ta çıkan dorak taşı sayesinde yoğurtlar daha lezzetli ve uzun ömürlü oluyor.
Osmanlı Devleti’nde Yasal Sultan Süleyman, II. Selim ve III. Murad periyotlarında baş mimar olan Mimar Sinan’ın doğduğu yer olan Ağırnas’ta çıkarılan dorak taşı; dünyada tek olma özelliğini taşıyor. Babasından öğrendiği meslekle günümüzde sayılı dorak taşı ustasından biri olan Oğuz Ayata, Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan Somut Olmayan Kültür Mirası Taşıyıcıları kimliğini aldı.
Asırlık ekipmanlarla sanatı devam ettirdiğini söyleyen Ayata, “Ağırnas taş işçiliğiyle bilinen, ‘Baş Mimar’ Mimar Sinan’ın doğduğu köydür. Dorak taşı işçiliğinde kendimi geliştirdim, yüzyıllardır kullanılan ekipmanlarla devam ettiriyorum. Elektrik gereci kullanmadan bu taşı yapmaya çalışıyorum. Yaklaşık 7-8 yıldır dorak taşı yapıyorum. Babamın çocukluğunda yaptığı konutumuzda bir dorak taşı vardı; onda yoğurt süzdürmek istedik. Babamla küçük bir taş getirdik. Babam yaparken ben şevkle izledim, çok hoşuma gitti. Yaparken görüntüye çektim ve toplumsal medyada paylaştım. Dorak taşını bana babam öğretti, benim ustam babam Bekir Ayata’dır” dedi.
“MİRAS TAŞIYICISI OLARAK SANATIMI YAPMAYA DEVAM EDECEĞİM”
Tescil sürecini aktaran Ayata, “Yoğurt 2 bin 200 sene öncesinde Türk yemeği olarak kabul edilip görüldüğünden bu yana inanıyorum ki bu taş da kullanılıyordu. Çok eski bir tarihte kullanıldığı için günümüzde faal kullanılmasına ehemmiyet verdim. Bu sanatımızı canlı tutmaya çalışıyorum. Bu sanatı üzerime tescilletmek istedim. Yaptığımız bilinmiyordu, ben bilinsin istedim. O yüzden Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın Somut Olmayan Kültür Mirası Taşıyıcıları için müracaatları yaptım ve kabul edildi. Ankara’ya heyete çağrıldım ve 3-4 tane örnek götürerek sundum. Heyetimiz bu sanatı uygun gördü ve bu kimliği kazandım. Somut Olmayan Kültürel Miras Taşıyıcısı olarak sanatımızı yapmaya devam edeceğim” formunda konuştu.
Sanatın kendisinden sonra da devam etmesini istediğini söyleyen Ayata, “Burada taşla ilgilendiğimi gören çocuklar tozuyor diye kaçıyor. Birkaç kişi de olsa benden sonra bu sanatı devam ettirmesini isterim. Zira çok değerli bir sanat, yalnızca köyümüzde olan bir sanat. Madeni de yalnızca bizim köyümüzde var, her yumuşak taştan olmuyor. Bu taş öbür yumuşak taşlardan çok farklı, yoğurda taşını, toprağını çıkartmıyor” tabirlerini kullandı.
“YOĞURTLA BİR ARADA DORAK TAŞININ YAYGINLAŞMASI HER GEÇEN GÜN ARTMAKTADIR”
Dorak yoğurdu ile dorak taşına ilginin her geçen gün arttığını tabir eden Etraf ve Kültür Bedellerini Müdafaa ve Tanıtım Vakfı (ÇEKÜL) Kayseri Vilayet Temsilcisi Prof. Dr. Osman Özsoy, “Ağırnas, Mimar Sinan ile simgeleşmiş bir belde. Sinan denildiğinde akla taş gelmektedir. Ağırnas’ta taş, insanlık tarihi boyunca kullanılan bir materyaldir. Kayaları oyarak içinde yerleşim yerleri oluşturdukları üzere, yeryüzüne de konutlar yapılarak bu taş daima kullanılmakta ve hâlâ günümüzde en kıymetli yapı materyalidir. Birçok çeşit taş vardır, lakin Ağırnas’a mahsus özel bir taş bulunmaktadır. Coğrafik işaret alabilecek kadar da değerli bir taş bu. Biz buna Dorak taşı diyoruz. Bu taş ‘doraklık’ dediğimiz yerden çıkıyor. Mimar Sinan vaktinden beri kullanılan, bölgemizdeki taş ocaklarında dorak için açılmış, yalnızca bu taşın ustalarının tespit edebildiği damarına, tarafına, yumuşaklığına karar vererek belirledikleri bölgelerden temin edilmektedir. Türkiye’deki dorak işi ile uğraşan tek yer Ağırnas Koramaz Vadisi’dir. Birkaç ustamız kaldı bu ustalardan. Bir tanesi Oğuz Ayata, Somut Olmayan Kültürel Miras Taşıyıcısı olarak Kültür Bakanlığı tarafından 2025 yılında kimlik verilmiştir. Bu taşın hem bulunması, kesilip atölyeye getirilmesi, yerinde işlenmesi, bunun bir esere dönüşmesi, dönüşen eserin içine yoğurt konularak kullanılması ve buna dönük bir nesne haline getirilmesini, Ağırnas’ın tanıtımı ve Kayseri için epeyce önemsiyoruz. Buranın büyükbaş ya da küçükbaş hayvanlarından elde edilen yoğurt, taşın içine dökülerek yoğurdun suyunun özünden ayrışması için kullanılan bir araçtır dorak taşı. Buzdolabının ve elektriğin olmadığı vakitlerde daha yaygındı. Hem yoğurdu kullanabilmek hem de uzun müddet koruma edebilmek için kıymetliydi. Bu taşın burada kullanılması, yoğurdun tüketilmesi ve tıpkı vakitte iş kolu olarak taşın kesilip nesneye dönüştürülmesi bir gelenek haline gelmiştir. Günümüzde de güç da olsa, Ağırnas’ın ziyaret edilmesiyle tekrar gündeme gelen bir kavram oldu. Coğrafik işaretlerin alınmasıyla ilgili çalışmalar, yoğurdun niteliği ile ilgili çalışmalar var. Taşın süzdüğü su yahut bu süreç sonunda kalan yoğurdun kendine has kokusu ve içeriğiyle ilgili kimi çalışmalar var fakat bu çalışmalar şimdi neticelenmemiştir. Bu mevzuda TÜBİTAK projeleri yapan lise öğrencilerimiz var; Nazlı Hayat Baykan ve Beren Kandefer. Öğrencilerin yaptığı çalışma; lise ve üniversite seviyesinde patentleme sürecini başlatmış durumda. Dorak yoğurdu ve dorakcılık ismine değerli bir gelişme. Bu yoğurdun kullanılması, yoğurtla birlikte dorak taşının yaygınlaşması, pazarlanması ve ilgi duyulması her geçen gün artmaktadır. Bir marka haline geleceğini düşünüyoruz. Bu yoğurttan yapılan ayran, omletin içine çeşitli baharatlar katılarak kullanılması son derece beğeni kazanıyor. Bunlar üzerinden de yeni coğrafik işaretlerin alınması mümkün olabilir. Bu gelişmeleri takip edeceğiz” diye konuştu.
Yorum Yap