Yunus Savaş ile Hakan Balcı, unutulmaya yüz tutan kültürü yaşatmak için yürüttükleri toplumsal sorumluluk projeleriyle geçmişin seslerini geleceğe taşıyor.
Türkiye’nin müzik tarihinde iz bırakmış sanatkarların plaklarını, anılarını ve hislerini kayıt altına alan ikili, hem kültürel mirasa sahip çıkıyor hem de bunu gelecek kuşaklara aktarmayı hedefliyor.
Hakan Balcı ve Yunus Savaş, farklı ülkelerden topladıkları az taş plakların öyküsünü, koleksiyonun oluşturulma sürecini ve gramofon dinletilerini anlattı.
Yunus Savaş, taş plak koleksiyonculuğuna, 25 yaşında gramofon alma hevesiyle başladığını söyledi.
Satıcının ihtarıyla plakların gramofondan daha değerli olduğunu fark edip bu alana yöneldiğini anlatan Savaş, toplumsal medyanın olmadığı yıllarda her ay bit pazarlarında geç saatlerden sabaha kadar tezgahları gezdiğini, bazen otomobilinde alarm kurup uyuyarak tezgahların kurulmasını beklediğini lisana getirdi.
Savaş, Seyyan Hanım’ın “Hasret” plağını bulma sürecinin kendisini çok heyecanlandırdığını belirterek, “Bir de tüm Türkiye’nin tutmasa bile merakla takip ettiği Fenerbahçe-Galatasaray maçına dair plağım var. 1930 yılında 100 adet plak özel basılmış. ‘Papazın Çayırı’ dedikleri o yerde Fenerbahçe-Galatasaray maçını mizahen anlatıyor.” dedi.
Koleksiyonu oluştururken en az ve özel kesimlere odaklandığını vurgulayan Savaş, “Ülkemiz için 200 kültür kısmından bir tanesi taş plak. Bu bizim kültürümüz. Ülkemizde 40 bine yakın eser yapılmış ve dünyada birinci sıradayız. Yöre yöre taş plaklar var. 1890’ların sonundan 1965 yılına kadar dar lakin karanlık bir müddet zira sanatkarların fotoğrafları dahi yok. Aradığımız kimi sanatkarlar var. İzini bulamıyoruz. Her şeyi bilen Google, şurada 60-70 yıllık sanatçıyı bulup çıkaramıyor. Bu sanatkarımız vaktinde konserler vermiş, TRT’de, radyoda, TV’de çıkmış sanatkarlar…” tabirlerini kullandı.
Birçok kurumun kapısını taş plak projesi için çaldıklarını anlatan Savaş, şunları kaydetti:
“Ülkemizde şu anda 10 tane taş plak okuyan sanatkarımız var. Yaşayanlar içinde en genci 78, en yaşlısı 98 yaşında. İnsanları birinci okuduğu seslerle buluşturup onların o andaki hislerini, serüvenlerini dinleyelim dedik. Birinci evvel İstek Konyalı’ya gittik. İzmir Fuarı’nda Müzeyyen Senar’ı keşfediyor ve plak basıyorlar. Birinci plağını dinlerken kendini tutamayıp ağladı.’Benim cebime parayı koyan, benim şu anda İstek Konyalı olmamı sağlayan bu plaktır.’ deyip ağladı. Bedia Akartürk’e geçtik. Kendisi İzmir Ödemiş’te yaşıyor. Olağanüstü bir müzesi var. Biz dedik ki ‘Müziğe nasıl başladınız?’ Akartürk ‘Sokaklarda söylerdik.’ dedi. Birinci taş plağını 14 yaşında okuduğunu anlatarak bize anılarını anlattı. Bu tarafa geldik. Seha Okuş üzere büyük bir sanatçı. 98 yaşında Yeşilçam’da iz bırakmış bir sanatçı. Yeşilçam’ın Dört Yapraklı Yoncası’nın (Fatma Girik, Türkan Şoray, Filiz Akın ve Hülya Koçyiğit) sesleri Belkıs Özener… Yeşilçam’ın art sesi. Yeşilçam’ı izlerken bilhassa müziklerinin gelmesini beklediğimiz sanatçı. Öbür taraftan Nesrin Sipahi. Fenerbahçe Marşı şu anda statta bile hala okunuyorsa Nesrin Sipahi’nin ağzından okunuyor. Mustafa Canan’a gittik. Mustafa Canan, Müslüm Gürses’i birinci dinleyen kişi. “
Yunus Savaş, Hakan Balcı ile yürüttükleri “Ahde Vefa” projesini tamamlamak üzere olduklarını, akabinde buna 45’lik plak okuyan sanatkarlarla devam ederek kültürü yaymayı hedeflediklerini belirtti.
Birçok sanatkarın, birinci okudukları plakları ya da toplamda kaç plak seslendirdiğini hatırlamadığını tabir eden Savaş, sanatkarların ortak anılarından birinin “Yeşilköy’deki stüdyolarda tren ve uçak sesleri yüzünden kayıtların sık sık durdurulması” olduğunu söyledi.
Savaş, sanatkarların birçoklarının ise plaklarını dinlerken derin hisler yaşadığını anlattı.
Elindeki özel plaklardan birinin de Zeki Müren’e ilişkin BBC plağı olduğuna değinen Savaş, şunları kaydetti:
“Yurt dışında katıldığı bir program 23 Nisan’a denk gelir. Türk vatandaşlarını toplayarak 23 Nisan kutlaması yapılacağını söylerler. BBC de bunu kabul eder. Türk vatandaşları BBC’ye davet ederler. Çocuklar gelir. Ailelerle röportaj yaparlar. Küçük çocuklar şiirler okur. Orada birinci sefer bir çocuk ‘Manolya’ yapıtını okur. 23 Nisan 1958, BBC’nin özel çıkardığı tek bir plak bu. Şu an o plak bende. Bir de meclis konuşmaları var. Örneğin Irak meclis başkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisine gelerek bir karşılama konuşması yapmış.”
“BUNLARA SAHİP ÇIKTIĞIMIZ SÜRECE BU ESERLER KAYBOLMAYACAK”
Hakan Balcı ise yalnızca plak toplamayı değil, bu kültürel mirası toplumsal sorumluluk projeleri, belgeseller, huzurevleri ve okullar aracılığıyla geniş kitlelere ulaştırmayı ve unutulmamasını sağlamayı amaçladıklarını söyledi.
Balcı, plakların, geçmiş devir insanlarının yaşadığı dertleri, hisleri ve hayatlarını yansıtan güçlü evraklar olduğunu vurguladı.
Koleksiyonerlerden taş plak toplamanın zorluklarına değinen Balcı, “Taş plağı istediğiniz vakit beşerler vermek istemiyor. Zira bu taş plaklar çok ender. Kimileri dünyada 3 tane, 10 tane… Evvelden çoluk çocuk o plakları fırlatıp kırıp atmış. Şimdiki devir plastik plaklara geçilmiş. O taş plaklar günümüze maalesef ulaşamadı.” diye konuştu.
Balcı, koleksiyonunda 1800’den fazla plak bulunduğunu belirterek, şu sözleri kullandı:
“1500’ü baş plak diyebilirim. Yani bulunması sıkıntı, nadide, özel, kıymetli plaklar. Bunların içerisinde mesela bir tane aşığın plağı var. Fransa’da bir müzayededen alıp Almanya’ya gönderttim o plağı. Şahsen gittim kendim oradan aldım. Dönerken de uçağı kaçırdım. Kıymetli olan bilet değil. O plağın kırılmamasıydı. Zira o plak o kadar az ki Türkiye’de 30-35 yıldır bu plağı arayıp bulamayan koleksiyonerler var. Ben onu bulduktan sonra herkes ‘Nasıl buldu bu plağı?’ demeye başladı. Bu da benim için keyif aslında.”
En ehemmiyet verdiği plağın Çanakkale ile ilgili olduğunu anlatan Balcı, şunları kaydetti:
“Şevket Bey diye birisi söylemiş. Tek yüzlü plak. Üzerinde Osmanlıca yazıyor. Sanatkarın şu an biyografisi İstanbul Teknik Üniversitesinde araştırılıyor. Vefat yılı 1920’lere denk geliyor. Dede Efendi’nin akrabalarından hatta torunlarından biri diye geçiyor. Tam ayrıntısı vermeyeyim zira biz de şu anda araştırıyoruz. Bu Türkiye için çok değerli bir eser. Muhtemelen bu plak dünyada bir tane. Bu benim Çanakkale’ye ışık tutmam üzere bir şey. O yüzden koleksiyonerliğin bedeli burada ortaya çıkıyor. Bunlara sahip çıktığımız sürece bu eserler kaybolmayacak.”
Yorum Yap