Srebrenitsa Soykırımı, Saraybosna Kuşatması, hayatını kaybeden on binler, konutunu, umudunu ve geleceğini yitiren milyonlar… Bosna Savaşı çağdaş vakitlerin en büyük insanlık dramlarından biri. Açılan derin yaralar hâlâ kapanmış değil. O denli ki 30 yıl sonra bile fecî ayrıntılar gün yüzüne çıkabiliyor. Geçtiğimiz günlerde Milano savcıları, “Keyif için Boşnak sivilleri öldürmek üzere para karşılığında Saraybosna’ya giden çok sayıda keskin nişancı” bulunduğu tezi üzerine harekete geçti. İşte kan donduran tezler…
Derleyen: Metin Aktaşoğlu / Milliyet.com.tr – Takvimler 11 Temmuz 1995’i gösteriyordu. Birleşmiş Milletler (BM) tarafından ‘güvenli bölge’ ilan edilen yerde, Hollanda Vazife Kuvveti (Dutchbat) kumandanı Thom Karremans tarafından korunmayı umut eden Boşnak siviller, telaş içinde kentin kapısına dayanmış Sırp askerlerinin geri püskürtülmesini bekliyordu. Bayan, erkek, genç, yaşlı, çoluk çocuk binlerce Müslüman Boşnak bu sıcak saatlerde Karremans’ın nerede olduğundan habersizdi. Kendilerini Sırp askerlerden ve gözü dönmüş kumandanlarının soykırım buyruklarından korumakla misyonlu Karremans ise o sırada, yıllar sonra Milletlerarası Ceza Mahkemesi tarafından soykırım, savaş ve insanlığa karşı kabahatlerden ömür uzunluğu mahpusa mahkûm edilecek Sırp general Ratko Mladiç’in karşısında el pençe divan duruyordu.
Mladiç, kente giren Sırplara ateş açıldığı için Karremans’ın tabirini alıyor, ardından ikili kadeh kaldırıyordu. Çeyrek asır sonra kentin kapısındaki o dehşet anlarını Hollanda Televizyonu’na (NOS) anlatan Dutchbat askeri Liesbeth Beukeboom, “İki bayan asker son derece savunmasızdık” diyordu. Dehşet içinde Karremans’ı arayarak giriş kapısına gelmesini istemişti. Lakin Karremans gelmeyecekti…
Henüz 19 yaşındaki Beukeboom, Karremans’ın buyruğuyla Sırp güçlerine, binlerce Boşnak’ın sığındığı BM Barış Gücü karargâhının kapısını açan kişiydi ve bunun için de yıllarca ruhsal tedavi görmüştü. Çünkü Srebrenitsa’nın 11 Temmuz 1995’te Sırp kumandan Ratko Mladiç’e bağlı Sırp birliklerince işgal edilmesinin akabinde yalnızca birkaç gün içinde en az 8 bin 372 Boşnak zalimce katledildi. Ratko Mladiç, Radovan Karadziç, Vujadin Popoviç, Ljubisa Beara ve yargılama sürecinde cezaevinde ölen Slobodan Miloseviç soykırım nedeniyle müebbet mahpusa mahkûm edildi.
Bir öbür eski Dutchbat askeri Olaf Nijboer vazife sürelerince Hollanda hükümeti ve memleketler arası toplum tarafından yalnız bırakıldıklarını söylüyor ve “Srebrenitsa bir yara izi değil. Hâlâ kanayan ve asla güzelleşmeyecek bir yara” diyordu.
DEHŞETE DÜŞÜREN TEZE SORUŞTURMA
Bu yaranın güzelleşmesi elbette çok sıkıntı hatta bazılarına nazaran mümkün değil. Fakat kapanmasını dahi güçleştirecek ayrıntılar 30 yıl sonra bile gün yüzüne çıkmaya devam ediyor. Bu sefer adres Saraybosna… Milano savcıları, 1992-1996 yılları ortasında süren kuşatma esnasında Boşnakları öldürebilmek için keskin nişancı olarak Saraybosna’ya gidip Bosnalı Sırp ordusuna katılmak üzere ordu mensuplarına para ödeyen İtalyanlar hakkında soruşturma başlattı.
Modern tarihin en uzun kuşatması olarak tabir edilen ve 4 yıl süren Saraybosna Kuşatması‘nda bitmek bilmeyen topçu ateşi kadar keskin nişancılar da dehşet saçmış ve kuşatmada 10 bini aşkın insan ömrünü yitirmişti. O günleri anlatanlar daima keskin nişancı kâbusunun altını çizdi. Sniper’lar güya bir görüntü oyunundaymış üzere sokaktaki insanları, hatta çocukları rastgele seçiyordu.
‘KESKİN NİŞANCI TURİSTLER’
Sadece İtalyanlardan değil, farklı uyruklardan oluşan ve ‘keskin nişancı turistler’ olarak isimlendirilen kümelerin, Karadziç’in ordusuna bağlı askerlere yüklü ölçüde para ödeyerek Saraybosna’yı çevreleyen doruklara nakledildiği ve halka rastgele ateş açarak katliama katıldığı sav edildi. Alessandro Gobbi başkanlığındaki Milano savcıları, ‘zulüm ve aşağılık saiklerle işlenen taammüden cinayet’ suçlamasıyla olaya karışan İtalyanların kimliklerinin tespit edilmesi için kapsamlı bir soruşturma başlattı. Soruşturma, savlara ait kanıt toplayan muharrir Ezio Gavazzeni’nin şikayetiyle eski Saraybosna Belediye Başkanı Benjamina Karić’in savcılığa gönderdiği rapor doğrultusunda açıldı.
Gavazzeni, sav edilen ‘keskin nişancı turistler’ ile ilgili haberleri birinci olarak 1990’lı yıllarda İtalyan basınında okuduğunu, lakin Sloven direktör Miran Zupaniç’in 2022 tarihli Sarajevo Safari belgeselini izleyene dek kapsamlı bir araştırma yapmadığını lisana getirdi. Belgeselde, eski bir Sırp askeri ve bir müteahhit, Batılı kümelerin Saraybosna etrafındaki doruklardan sivillere ateş açtığını argüman ediyordu. Kelam konusu argümanlar ise Sırp savaş gazileri tarafından şiddetle reddedildi.
İZLEDİĞİ BELGESEL BAŞLANGIÇ NOKTASI OLDU
Gavazzeni, “Saraybosna Safarisi belgeseli benim için başlangıç noktasıydı. Kariç’le yazışmaya başladım ve akabinde Milano savcılarına sunabileceğim kâfi gereci toplayana kadar araştırmalarımı genişlettim” diye konuştu. Çok sayıda İtalyan’ın olaya karıştığını tez eden fakat varsayımı bir sayı vermekten geri duran Gavazzeni, “Almanlar, Fransızlar, İngilizler… Sivilleri vurmak için Batı’dan büyük meblağlar ödeyen beşerler vardı” sözlerini kullanarak kümelere ABD, Kanada, Rusya’dan katılan keskin nişancılar olduğunu da ekledi.
“Siyasi yahut dini bir motivasyonları yoktu. Onlar Saraybosna’ya cümbüş ve ferdî tatmin için giden güçlü insanlardı. Silah tutkunu, tahminen de atış poligonlarına yahut Afrika’da safariye giden insanlardan bahsediyoruz.” – İtalyan müellif Ezio Gavazzeni
Bunların yanında Gavazzeni, İtalyan şüphelilerin nasıl bir yol haritası izlediğini de aktardı. Gavazzeni’ye göre İtalyanlar ülkenin kuzeyindeki Trieste kentinde buluşup oradan Belgrad’a gitti, Belgrad’da Bosnalı Sırp askerler kendilerine Saraybosna zirvelerine kadar eşlik etti. “Oraya insanları vurmaya giden bir ‘savaş turisti’ trafiği vardı. Ben buna, ‘Kötülüğe karşı kayıtsızlık’ diyorum” biçiminde konuşan Gavazzeni, olaya karıştığı argüman edilen İtalyan şahıslardan kimilerini tespit edebildiğini ve gelecek haftalarda savcılar tarafından bu şahısların sorgulanacağını vurguladı.
SARAYBOSNA’DAKİ ROMEO VE JULIET
Keskin nişancı ateşiyle hayatını kaybedenler ortasında muhtemelen en dikkat çekenler, Romeo and Juliet in Sarajevo sinemasına mevzu olan Bosnalı Sırp Bosko Brkiç ve Boşnak Admira İsmiç çiftiydi. Çift, 19 Mayıs 1993’te Sırp denetimindeki Grbavica bölgesine ulaşmak için Vrbanja Köprüsü’nden geçerken keskin nişancılar tarafından öldürüldü. Birbirlerine sarılmış cansız vücutları iki mevzi ortasında, birkaç gün boyunca kimsenin ulaşamadığı bir bölgede kaldı. Çiftin naaşları pek çok haber kaynağı tarafından fotoğraflanırken ortaya çıkan trajik manzara savaşın gelişigüzelliğini ve insanlık dışılığını simgeleyen bir kare olarak hafızalara kazındı.
Saraybosna’ya uzanan ana cadde Mesa Selimoviç Bulvarı, Saraybosna Havalimanı’na bağlandığı ve son derece tehlikeli olmasına karşın kaçınılamaz bir yol olduğu için “Keskin Nişancı Sokağı” halinde anılmaktaydı. Tramvay ve otobüslerin camları daima kırık olurdu ve bulvarın her tarafında keskin nişancı ikaz levhaları yer alırdı.
‘KANITLAR SAĞLAM TEMELLERE DAYALI’
Il Papa Deve Morire (Papa Ölmeli) kitabıyla Papa suikasti evrakını da tekrar masaya yatıran gazeteci-yazar Gavazzeni’nin davayı hazırlamasına yardımcı olan avukat Nicola Brigida ise, “Gavazzeni tarafından yapılan uzun bir soruşturmanın akabinde toplanan ispatlar sağlam temellere dayanıyor ve hatalıların tespit edilmesi için önemli bir soruşturmaya yol açabilir” dedi. Brigida “Ayrıca eski Saraybosna Belediye Lideri’nin raporu da mevcut” vurgusunu yaptı.
İtalyan gazeteleri Il Giorno ve La Repubblica’nın haberlerine nazaran, Bosna istihbarat servisleri, kelam konusu yapının eski Sırp havayolu Aviogenex’in altyapısını kullandığını ve Eski Yugoslavya Memleketler arası Ceza Mahkemesi tarafından savaş hatalarından mahkûm edilen Jovica Stanisić’in tertipte kritik bir rol oynadığını düşünüyor.
‘CİNAYETLERİN BİR TARİFESİ VARDI’
Kan donduran savlara nazaran Gavazzeni, cinayetlerin bir ‘tarifesi’ olduğunu da öne sürdü. “Erkek çocukları öldürmenin bedeli, üniformalı ve silahlı erkekleri öldürmekten daha yüksekti, sonra bayanlar geliyordu” diyen Gavazzeni, “Tarifenin en sonunda yaşlılar yer alırdı, onlar fiyatsız öldürülebilirdi” formunda konuştu. Soruşturmanın önümüzdeki günlerde daha da derinleşmesi bekleniyor.
Yorum Yap