Gerilim neden fazla yememize yol açıyor?

Stres bedenimizin daha fazla yahut daha az aç hissetmesine neden olabilir ve uzun vadede iştahımızı da etkileyebilir.

Stres sıhhatinizi yıkıma uğratabilir. Baş, mide ağrılarına ve uykusuzluğa yol açabilir ve ayrıyeten yeme alışkanlıklarınızı da değiştirebilir.

Stresli olduğumuzda elimiz çikolatalara ya da pizzaya uzanabilir ya da hiçbir şey yemeyebiliriz.

Peki, gerilim iştahımızı neden etkiliyor ve bu hususta yapabileceğimiz rastgele bir şey var mı?

STRES NEDİR?

ABD’deki Yale Üniversitesi’nde Disiplinlerarası Gerilim Mekezi’nin kurucusu klinik psikolog Prof. Rajita Sinha “Stres, o an hiçbir şey yapamayacağınızı hissettiğiniz, size fazla gelen, şiddetli durumlara bedeninizin ve zihninizin verdiği bir tepki” diyor.

Çevrenizdeki olaylar, aklınızdaki tasalar ve çok derecede açlık ve susuzluk üzere bedendeki değişimler, beyninizde bezelye büyüklüğündeki hipotalamus isimli bölgeyi harekete geçiriyor ve bedeninizi etkileyen bir gerilim reaksiyonu veriyor.

Sinha bu “alarm sisteminin” bedenimizdeki her bir hücrede harekete geçtiğini, nabzı ve tansiyonu yükseltmek için adrenalin ve kortizol üzere hormonların salımını tetiklediğini belirtiyor.

Kısa vadeli gerilim faydalı olabilir; size tehlikeden kaçma ya da bir işi verilen son teslim müddetinde bitirme motivasyonu vermeye yardımcı olur. Fakat uzun vadede “kronik” gerilim yıkıcı olabilir.

İlişkiler, iş ya da mali problemlerden kaynaklanan kronik gerilim yaşayan beşerler depresyona girebilir, uyku meseleleri çekebilir ya da kilo alabilir.

STRES NEDEN İŞTAHIMIZI ETKİLİYOR?

Stres açlığı artırabilir ya da büsbütün yok edebilir.

“Stres-Proof” ve “Hyperefficient” isimli iki kitabın müellifi nöroloji ve göz hastalıkları uzmanı Dr. Mithu Storoni “Sınavlarıma çalışırken daima midem bulanıyordu” diyor.

“Tabii ki bunun nedenlerinden birinin sindirim sisteminiz, mideniz ve bağırsaklarınızla beyniniz ortasında direkt bir yol bulunması olduğunu biliyoruz” diye de ekliyor.

Stress beyin kökünüzden karnınıza kada uzanan vagus sonunun faaliyetini baskılayabilir.

Vagus sonu beyin ve bağırsak ortasında sinyalleri taşıyor, ve beyni midenin doluluğu ve bedenin güç gereksinimleri konusuda bilgilendiriyor.

Dr. Storoni bu durumun kimi insanlarda iştahı kapatabileceğini söylüyor.

“Fakat başka yandan, akut gerilim yaşadığınızda beyninizin şekere muhtaçlığı olduğunu da biliyoruz” diye de ekliyor.

Storoni bu durumda kimi insanlarda bilinçaltının, beklenmeyen bir duruma karşı hazırlık yaparak, “yakıtlarını artırabilmek için yiyecek bir şeyler aradıklarını” söylüyor.

KRONİK GERİLİM İŞTAHINIZI NASIL TESİRLER ?

Kronik gerilimin tesirleri mide bulantısı ya da şeker yeme isteğinin ötesine geçebiliyor.

Prof. Sinha, vücudumuz stres altında olduğunda kan dolaşımımızın şekerle dolduğunu ve glukoz düzeylerini düzenleyen insülin hormonunun aktifliğini süreksiz olarak azalttığını belirtiyor.

Glukoz güç üretimi için kullanılmak yerine kan dolanımında kalıyor ve kan şekeri düzeylerinin yükselmesine yol açıyor.

Bu da kronik gerilim yaşayanların uzun vadede yüksek kan şekeri düzeylerine sahip olmasına, insülin direncine ve en nihayetinde diyabet hastası olmasına yol açıyor.

Ayrıca kilo almak da bedeninizi iştahtaki değişikliklere daha açık bir hale getiriyor.

Genelde bedeninde fazla yağ bulunanlarda insülin direnci görülme mümkünlüğü daha fazladır. Bu da gerilimli olduklarında beyin hücrelerinin daha da fazla şeker istemesine yol açar.

Prof. Sinha “Bir şey başkasına yol açıyor. Bir kısırdöngü ve içine düştükçe bu döngüyü kırmak daha da zorlaşıyor” diyor.

STRES YÜZÜNDEN YEMEYE NASIL SON VEREBİLİRSİNİZ?

Dr. Storoni’ye göre stresli olmamız mümkün ağır bir devirden evvel, bu gerilimi nasıl yönetebileceğimize yönelik planlar yapmak, fazla yemekten kaçınmanın en uygun yollarından biri.

Uyku ise hayati ehemmiyette.

“Uykuya sahiden odaklanılmasını öneriyorum zira uyku gerilim reaksiyonunda yer alan üç organı yeniliyor.”

Uyku beyindeki hipotalamus bölgesiyle, hipofiz ve böbrek üstü bezlerinizi yine istikrara kavuşturuyor ve gerilim hormonlarının üretimini durduruyor.

Dr. Storoni “Uykusuzsanız, şekerli yiyecek gereksiniminiz artıyor zira uykusuzluk beyninizin daha çok güç istemesine yol açıyor” diyor.

Ayrıca idmanın de gerilimli bir halden rahatlamış bir hale geçme kabiliyetinizi ve beyin işlevlerinizi geliştireceğini vurguluyor.

Yani yüksek derecede baskı altına gireceğiniz bir devir yaklaşıyorsa, bu temel ögelere odaklanmak gerilim yüzünden yeme eğiliminizi azaltabilir.

STRESLİYKEN HANGİ BESİNLERDEN KAÇINMALIYIM?

Prof. Sinha, stresliyken çok fazla şeker tüketmekten kaçınmanın en kolay yolunun abur cubur yiyecekler satın almamak olduğunu vurguluyor.

“Bu çok pratik bir şey. Kolaylıkla ulaşabileceğiniz yerlere koymayın, zira yemek isteyeceksiniz ve gerilim altındayken bundan kaçınmak güç olabilir.”

“Bir öteki nokta da bu açlık ve şeker muhtaçlığını uzaklaştırmak için gün boyunca sağlıklı, küçük porsiyonlar tüketmek.”

Kan şekeri düzeyinizi süratle yükseltecek pizza ve şekerli abur cuburlar üzere kolay karbonhidratlardan uzak durmak da kıymetli. Et, bakliyat, balık üzere protein açısından güçlü besinler ve tam tahıllı karbonhidratlar âlâ alternatifler.

Bir başka problem de alkol tüketiminin azaltılması. Kimi beşerler gerilimi azaltmak için alkole yönelebiliyor.

Dr. Storoni “Stresli olduğunuzda alkole yönelen biriyseniz, bu gerilim periyodunda alkolü azaltmak şahane bir şey olur” diyor.

Başkalarıyla birlikte yemek yemek, gerilim kaynaklı yemeyi hafifletmenin bir formülü.

Sosyal etrafınız de size istikrarda kalmanız ve gerilim kaynaklı yemekten kaçınmanız için yardımcı olabilir.

Prof Sinha “Toplumlar gerilim ve yeme problemini uzak tutabilmek için âlâ prosedürler geliştirdi. Bu da bazen ya birlikte yemek ya da bir arada yemek pişirmek” diyor.

“Stres ve yeme ortasındaki ilişkiyi düzeltebilmemiz ve besinle ilgimizi yine inşa edebilmemiz için kimi temel noktalara geri dönülmesi gerektiğini düşünüyorum.”

Profesör Rajita Sinha ve Dr Mithu Storon, BBC’nin Food Chain programında Ruth Alexander’a konuştu.