Gürcistan’da düşen C-130’da şehit olan 20 askerimizin acısı şimdi tazeliğini korurken, bir kaza haberi de Hırvatistan’dan geldi. Pilot Hasan Bahar’ın denetimindeki yangın söndürme uçağı AT802, şimdi bilinmeyen bir sebeple düştü. 1 hafta içinde yaşanan 2 kaza pek çok soruyu beraberinde getirdi. Uçak mı, bakım mı, eğitim mi? Kazaların temelinde yatan sorun hangisi olabilir? Havacılık Editörü Murat Herdem anlattı.
Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – OGM’ye ilişkin 2 adet AT802 yangın söndürme uçağının, Hırvatistan’ın başşehri Zagreb’de planlanmış bakım faaliyeti için 12 Kasım Çarşamba günü saat 10.24’te Çanakkale’den hareket etti. Geceyi hava kuralları münasebetiyle Hırvatistan Rijeka Havalimanı’nda geçiren uçaklar, akşama doğru Zagreb’e gitmek üzere havalandılar. Fakat ağır sis nedeniyle hava kaideleri ağırlaşınca tekrar Rijeka Havalimanı’na geri dönme kararı alındı. Dönüş esnasında 2 uçaktan biriyle telsiz bağlantısı kesildi ve kısa müddet sonra da kaza yaptığı doğrulandı. Dağlık ve ormanlık bir alana düşen uçağın pilotu Hasan Bahar’dı. Havacılık dünyası şehit pilotun ismini kısa mühlet evvel tekrar tıpkı tip bir uçakla duymuştu. Bahar, ülkemizi ve ciğerimizi yakan yangınlarda ağır çalışan isimlerden biriydi. 2 buçuk ay evvel Denizli’nin Buldan ilçesinde çıkan ve rüzgarın da tesiriyle Aydın’ın Buharkent ilçesine sıçrayan orman yangınına müdahale ederken yaşanan kazada pilot Hasan Bahar yaralanmış ve tedavi altına alınmıştı. İyileşir iyileşmez vazifesi başına dönen Hasan Bahar, Hırvatistan’da düşen yangın söndürme uçağında şehit oldu.Yaşanan kazaya ait ayrıntıları ve ihtimalleri Havacılık Editörü Murat Herdem, Milliyet.com.tr’ye anlattı.
6 AYDA İÇİNDE 4 KAZA YAŞANDI
Pilot Hasan Bahar’ın şehit olduğu kazaya yönelik açıklamada, uçağın ABD’nin Airtractor firması tarafından 2023’te üretildiği, tek pilotlu amfibi özellikte yangın söndürme uçağı olduğu kaydedildi. Uçak, deniz, baraj, göl ve gölet üzere su kaynaklarından 3 ton suyu alıp atma kapasitesine sahip. Yeniden bu türlü bir durumda öbür bir AT802, bu yıl 19 Haziran’da Adana’da gölden su alırken kırıma uğrayarak battı. İçerisindeki 2 pilot ise deniz polisi tarafından kurtarıldı. Bu, 6 ay içinde yaşanan birinci AT802 kazasıydı. Daha sonra 25 Ağustos 2025’te Karacaören Barajı (Burdur) yakınlarında eğitim uçuşu sırasında devrilen AT802’deki 2 kişi kurtarıldı. Son olarak 2 buçuk ay evvel, 29 Ağustos’ta Muğla Yatağan’da pilot koltuğunda dün AT802 kazasında Hırvatistan’da şehit olan Hasan Bahar’ın oturduğu AT802, mecburî iniş yapmış ve uçakta hasar meydana gelmişti.
Dün kazaya karışan uçak, 20 adet küçük amfibi uçak satın alma projesi kapsamında Mayıs 2023’te OGM envanterine giren birinci uçaklardan biriydi. Benzeri tipteki uçaklardan şu ana kadar 12 adedi envantere alınmıştı. Uçağın tek pilotlu vazife uçağı biçiminde tasarlandığı, yalnızca eğitim versiyonları için 2 kişilik modellerinin mevcut olduğu öğrenildi. Tarım ve Orman Bakanlığı envanterindeki 12 uçaktan 5’inde çift kişilik eğitim versiyonunun bulunduğu aktarıldı.
EĞİTİM Mİ, BAKIM MI?: KAZALARIN TEMELİNDE YATAN SEBEPLER
1 hafta içinde 2 uçak kazasıyla yüzleşen Türk havacılığı, kazaların nedenlerini ve alınması gereken tedbirleri araştırmak üzere ağır çalışmasına başladı. Öyle ki uçakla ilgili bir sorun olması ihtimali düşünülerek, C-130’ların kullanımı durduruldu. Sorunun kaynağı için 3 ihtimal vardı. Uçaktaki teknik arıza, yanlış bakım prosedürlerinin uygulanması ya da yetersiz pilot eğitimi bu ihtimaller ortasındaydı. Hırvatistan’da düşen yangın söndürme uçağının akabinde eğitim ve uçak bakımı üzerine konuşan Murat Herdem, 16 AT802’den 4’ünün kısa müddet içinde kaybedildiğine dikkat çekti. 6 ayda 4 uçak kazası yaşanmış ve bu kazaların biri eğitim uçuşu sırasında olmuştu. Peki lakin temelde yatan sebep ne olabilirdi? Herdem şöyle açıkladı:
“Uçaklar bir operasyonunda efektif kullanılabilecek uçaklar. Yani en değerli artıları az su kapasitesine sahip olmasına karşın saatte işte 10-12 sefer sorti yapabilme özelliği ve süratli ve kümülatif biçimde daha fazla suyu bölgeye taşıma kabiliyetine sahip olmasıdır. Denizden, gölden ya da su kaynaklarından su olabilme özelliği yani amfibik olması değerli bir özellik. Lakin biz bu sene, bu uçaklardan randıman alamadık üzere görünüyor. Zira bir dönemde kaybettiğimiz 4’üncü uçağımız. 16-17 uçakta 4 uçağın kazaya uğraması istatistik olarak da havacılıkta çok örtüşmüyor. Yani havacılığın risk ortalamasının üzerinde bir bilgi. Bakımıyla ilgili rastgele bir badire olduğunu zannetmiyorum fakat tahminen eğitimler noktasında sorun olabilir. Aslında bir kaza da eğitim sırasında yaşandı. Eğitimler noktasında tahminen bir eksiklik olabilir. Onun dışında bakımla ilgili rastgele bir sorun olduğunu düşünmüyorum. Yani bu uçak da zati bakımdan çıkmış bir uçak. Hasebiyle günün sonunda tekrar eğitim noktasında eksikler olabilir. Zira dünyada bu oran yok şu anda. Dünyada bu uçaklar kullanılıyor ve bu kadar kaza yaşanan, bir dönemde 4 uçak kaybı istatistiklerin üzerinde. Eğitime odaklanılacağını düşünüyorum. Biz de bu uçakları yeni aldık. Evvel kiraladık, sonra da envantere aldık.”
‘ASKERİ UÇAKLAR İÇİN YAŞ KIYMETLİ DEĞİL’
C-130 kazasından sonra uçakların yaşı ve uçabilecek kadar sağlıklı olup olmadığı gündeme geldi. Pek çok uzman askeri uçaklarda yaşla ilgili niyetin ticari uçaklardakinden farklı olduğunu vurguluyordu. Murat Herdem, bu farkın kritik bir kalemden kaynaklandığını ve farklı maksattaki uçaklarda aranan özelliklerin neler olduğunu açıkladı. 70 yaşındaki uçakların dahi dünyadaki pek çok orduda kullanıldığından bahseden Herdem, kazaların uçakların envanterden çıkarılması için bir sebep olmaması gerektiğine değindi.
“Eğer silahlı kuvvetlerde kullanıyorsanız ‘Yaşlı uçak yoktur bakımsız uçak’ vardır. Zira askeri kanatta kullandığınız uçaklardan maliyet performansı beklemezsiniz. Orada misyon performansını beklersiniz. Ticari tarafta ise uçağın mali performansı değerlidir. Yani daha az yakıt tüketsin, daha efektif olsun, maliyetleri optimize etsin. Bununla yönelik geliştirilen uçaklarda yüzde 14 ila 15 daha yakıtta tasarruflu üretmeye çalışıyor üreticiler. Motorları yeni nesil oluyor. Münasebetiyle ticari tarafta yaş kıymetlidir. Fakat askeri tarafta 60-70 yıllık uçaklar Amerika’da da, İngiltere’de de, Türkiye’de de sıkıntısız biçimde uçabiliyor. Olağan ki kaza olabilir, bu havacılığının tabiatında var. Bir çağın kazaya uğraması demek, bu o uçağın büsbütün kullanışsız ya da envanterden muhakkak çıkarılması gereken bir uçak olduğu manasına gelmez.” – Murat Herdem
GÖREREK UÇMAK ZORUNDA! ‘HAVA ŞARTLARI KAZA NEDENİ OLABİLİR’
Pek çok uçakta gelişmiş sistemlerle inançlı bir uçuş için aletler olmasına rağmen, bu üzere uçaklarda aletli uçuş sistemleri bulunmuyor. Pilotlar sisli yahut bulutlu havada bile uçabilecek sistemlere sahip uçaklarda hava şartlarından kolay kolay etkilenmezken, burada durum farklıydı. Çünkü tüm denetim pilottaydı ve analog sistemler kullanılıyordu. Kule ile pilot ortasında irtifa ve seyir konusunda bilgi paylaşımı yapılması dışında bu tip küçük uçaklar Avrupa’da sıklıkla kullanıldığından çok sıkı takip de kelam konusu değildi. Peki fakat AT802’yi kazaya götüren faktörlerden biri de analog uçuştaki olumsuz hava şartları olabilir mi? Murat Herdem bunu da açıklayarak kelamlarını noktaladı.
“Burada 2 uçak art geriye kalkıyor Türkiye’ye gelmek üzere. Meteorolojik şartlar uçuş için uygun değil. O denli anlaşılıyor. Münasebetiyle bu uçaklar aletli uçuş yapmıyor. Analog sistem var. Elinizde küçük bir tablet var. Oradan takip ediyorsunuz ve görerek, etraftaki şeyleri referans olarak uçuş gerçekleştiriyorsunuz. Burada da meteorolojik şartlar dertli. Tahminen görüş alanının düşük olduğu bir anda pilot denetimi kaybetmiş olabilir. Pilotların eğitimi ve tecrübesi çok değerli. Uçakta siz varsınız, yanınızda rastgele bir yardımcı yok. Bütün denetim size kalmış vaziyette. Hangi uçak olursa olsun hava alanı içinde bulunduğu ülkenin kuleleriyle bir irtifa ya da seyir müsaadesi almak zorunda. Burada da irtifa pilota söylenmiştir diye düşünüyorum. Meteorolojik şartlar güya bu kazanın nedeni üzere görünüyor.”
Yorum Yap