Yapay zeka piyasasında yükselen tasalar global ekonomiyi huzursuz ediyor. IMF’nin ikazları, teknoloji kesimindeki çok iyimserliğin önemli riskler barındırdığını gösteriyor. Piyasalarda oluşan bu tablo, yapay zeka yatırımlarının geleceğine dair soru işaretlerini büyütüyor.
Yapay zeka yatırımlarına ait ihtarlar arka arda gelmeye devam ediyor. IMF Başkanı Kristalina Georgieva’nın “Kemerleri bağlayın, AI çılgınlığı dot-com kabusu gibi bitebilir” sözleri, global piyasalarda tedirginliği artırdı. Soru artık daha yüksek sesle soruluyor “Yapay zeka payları balon mu?”
“TÜM DÜNYA PİYASALARI ALTÜST OLUR”
Georgieva’nın çıkışı, The Economist’in kapak tahlilinde lisana getirilen küresel risk senaryosunu tekrar gündeme taşıdı. İkazın gerçekleşmesi halinde, dünya piyasalarını sarsacak bir dalga tesirinin oluşabileceği belirtiliyor.
Geçen ay Washington’da düzenlenen IMF–Dünya Bankası toplantılarında da hava birebir biçimde gergindi. Tepe boyunca şu soru öne çıktı; “Yapay zeka yatırımlarındaki ivme, gerçek bir dönüşümü mü yoksa yeni bir balonu mu işaret ediyor?” Uzmanlara göre önümüzdeki aylarda açıklanacak datalar tabloyu daha görünür hale getirecek.
“KEMERLERİ BAĞLAYIN, BELİRSİZLİK YENİ NORMAL”
IMF Başkanı Georgieva, yaptığı son konuşmada ekonomik risklere dair sert bir ikazda bulunmuştu, “Kemerleri bağlayın, belirsizlik yeni olağan ve burada kalmaya devam edecek.” IMF’in Dünya Ekonomik Görünüm güncellemesinde de AI yatırımlarındaki süratli artışın “keskin bir piyasa düzeltmesi” yaratabileceği açıkça söz edilmişti.
IMF, piyasalarda yaşanan coşkunun bir anda bilakis dönebileceğini vurguluyor. Bu değerlendirmeler, birçok ekonomist tarafından 2000’lerin başındaki dot-com sürecine benzetiliyor. Nasdaq’ın kısa sürede yükselip, ardından yaşanan sert çöküşle küresel resesyonu tetiklediği hatırlatılıyor. Bugün AI için misal koşulların giderek belirginleştiği yorumları yapılıyor.
IMF RAPORU NE SÖYLÜYOR?
Fonun son güncellemesinde büyüme iddialarında aşağı yönlü düzeltme yapıldı. Büyümenin büyük ölçüde yapay zeka yatırımlarına dayandığı aktarılıyor. Bilgi merkezlerinden çip üretimine uzanan geniş yatırım dalgası, özellikle ABD borsasında teknoloji tartısını tarihi düzeylere taşıdı. OpenAI üzere şirketlerin ulaştığı dev boyutlu değerlemeler ise balon tartışmalarını körüklüyor.
IMF Başekonomisti Pierre-Olivier Gourinchas’ın Reuters’a yaptığı kıymetlendirme dikkat çekiciydi:
Bu dot-com gibisi bir balon. Değerlemeler şişti, lakin verimlilik artışı yok. Patlarsa düzeltme kaçınılmaz.
ABD’de enflasyonun beklentilerin üzerinde seyretmesi, yatırım coşkusunun fiyatlar üzerindeki baskısını artırıyor.
AI PAYLARINDA RİSK NEDEN BU KADAR YÜKSEK?
Uluslararası ekonomistler, piyasaların 5 basamaklı bir balon döngüsünün üçüncü evresine girdiğini belirtiyor. Yatırımların agresif biçimde arttığı, şirketlerin birbirlerinin paylarını toplayarak şişkinlik yarattığı bir dönemden geçildiği tabir ediliyor.
Araştırmalara göre değerlemeler kârlılıktan büsbütün kopmuş durumda. Nasdaq ve “Muhteşem Yedili” olarak isimlendirilen teknoloji devleri için spekülatif balon göstergeleri güçleniyor. Buna karşın şirketlerin büyük çoğunluğu hâlâ gerçek manada bir getiri üretemiyor. IMF, AI yatırımlarının ABD iktisadında yaratacağı katkının dot-com dönemindeki seviyenin besbelli biçimde altında kaldığını vurguluyor.
KÜRESEL ZİNCİRLEME RİSK
Balon tartışmasının sadece ABD ile hudutlu olmadığı tabir ediliyor. Avrupa’daki emeklilik fonları, Japonya ve Brezilya merkez bankaları dahil çok sayıda kurumun AI paylarına ağır biçimde yönelmiş olması, riskin yayılma ihtimalini büyütüyor. İngiltere Merkez Bankası, muhtemel bir “keskin piyasa düzeltmesi”nin global büyümeyi hızla aşağı çekebileceği ikazını yaptı.
ABD’nin Çin’e yönelik gümrük tehditleri, ticaret savaşlarının daha da derinleşebileceğine işaret ediyor. IMF, bu tür bir tansiyonun global ekonomik çıktıyı düşürebileceğini aktarıyor.
“EN ÇOK GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELER ETKİLENİR”
Georgieva’nın “Kemerleri bağlayın…” ikazının gerçekleşmesi halinde, en sert tesirin gelişmekte olan ülkelerde görüleceği belirtiliyor. Bu senaryoda emeklilik fonlarının ziyan göreceği, kamu bütçelerinde büyük açıklar oluşabileceği, üretimin aksayabileceği öngörülüyor.
“YAPAY ZEKA BALON MU?” TARTIŞMASI GENİŞLİYOR
Dünya Bankası, AI yatırımlarını “endüstriyel balon” olarak tanımlarken; JPMorgan ve Goldman Sachs üzere büyük bankalar da piyasalara “düzeltme geliyor” uyarısında bulunuyor.
Ekonomistler, bugün yaşanacak muhtemel bir çöküşün sıradan olmayacağını belirtiyor. ABD iktisadının güçlü duruşu, sarsıntının tesirini daha sert hale getirebilir. Üretimin dijitalleştiği bir dönemde yaşanacak kriz, yalnızca pay piyasalarını değil, gerçek üretim süreçlerini de vurabilir.
Düzenleyici kurumlar, AI yatırımlarına yönelik kontrolleri sıkılaştırırken; AB, data kapalılığı kurallarını güçlendiriyor. IMF, “Balon semptomlarını izleyin: Süratli fiyat artışı, çok iyimserlik” diyerek karar alıcılara ikazda bulunuyor.
Merkez bankalarının muhtemel bir senaryo karşısında müdahale kapasitesi tartışılıyor. Fed, ECB ve BoE’nin likidite sağlayabileceği tabir edilse de IMF, bunun kâfi olmayabileceğini belirtiyor.
Uzmanlar yatırımcıya da net ikazlar yapıyor, Portföyleri çeşitlendirmek, altın ve emtia üzere klasik varlıklara yönelmek ve aşırı iyimserlikten kaçınmak.
DEVRİM Mİ, FELAKET Mİ?
Jeff Bezos’un “Balon patlasa da yararlı olur, verimlilik artar” yorumu tartışmaların yönünü değiştirmiyor. IMF de uzun vadede AI’ın güçlü bir verimlilik dalgası yaratabileceğini kabul ediyor. Lakin kısa vadede sert bir düzeltme halinde işsizliğin sıçrayabileceği, özellikle düşük ve orta gelirli ülkelerin önemli darbeler alabileceği söz ediliyor.
IMF’in genel öngörüsü, yapay zekânın büyük ekonomilere avantaj sağlayacağı, düşük gelirli ülkelerin ise yarışta geride kalacağı yönünde.
Yorum Yap